urantsetseg

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайдын шуурхай хурал өнөөдөр /2024.12.09/ боллоо.  Хурлын эхэнд “И-Монгол академи”-ийн захирал Б.Мягмарнаран мэдээлэл хийв. Тэрбээр “Засгийн газрын 100 хоногийн хүрээнд “И-Монгол академи” төрийн албан хаагчдын цахим шуудан харилцааны соёлыг нэвтрүүлж, Засгийн газрын хурлын системийг шинэчлэх, төрийн байгууллагын вэб сайтуудыг нэгтгэх ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Мөн ERP системийг цомхон болгох, хөгжүүлэлт хийв. Тодруулбал, Төрийн байгууллагуудын вэб сайтуудыг нэгтгэх ажил бүрэн дуусаж, 3 байгууллагад тест хийж, 16 яам, 34 агентлагийн админуудад сургалт зохион байгууллаа. Мэдээллээ оруулах хугацаа олгож, 2025 оны нэгдүгээр улиралд багтаан хуучин вэб сайтын домэйн нэрийг хаах юм. Тэр болтол хуучин сайт нь архивын шинжтэй ажиллана. Түүнчлэн хиймэл оюунд суурилсан технологид шилжих бэлтгэл ажлыг хангаж байна. Энэ хүрээнд “Чимэгэ” болон “Аствишн” ХХК-тай хамтран ажиллаж байна. Эхний байдлаар 2025 оны нэгдүгээр улиралд дээрх шилжилтийг нэвтрүүлэхээр төлөвлөсөн” хэмээн онцоллоо. ЦХИХХ-ны сайд Ц.Баатархүү “Төрийн байгууллагуудын нэгдсэн вэб сайтыг сайжруулах, нэмж хөгжүүлэлт хийх, яамдын дарга, харьяа газар, салбар байгууллагуудын түвшинд тест хийж, мэргэжлийн багаар зөвлөх үйлчилгээ хийлгэх шаардлагатай байна. Админаар дамжин халдлага үйлдэх нь нэмэгдсэн энэ үед олон админтай байх нь өндөр эрсдэл дагуулна. Тиймээс мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангахад онцгойлон анхаарч ажиллах хэрэгтэй байна” хэмээн ярилаа. Дроны туршилтын бүс байгуулах 5-6 байршлыг тогтоож, эхний ээлжид Дархан-Уул аймаг, Баянзүрх Налайх дүүргийн нутаг дэвсгэрт байгуулах Засгийн газрын тогтоол гарчээ. Тендер зарлагдаж, ТЭЗҮ хийгдэж байна. Зориулалтаас нь хамаараад зүүн, баруун, говийн бүсэд туршилтын бүс байгуулах боломжтой. Ингэхдээ Батлан хамгаалах, барилга, уул уурхай, хөдөө аж ахуйн чиглэлд туршилт хийгдэх юм. Харин энгийн зураг, бичлэг хийдэг сонирхоргчийн дроныг хязгаарлах газрыг тусгаж, системд нь суурилуулна. Мөн дроны операторыг БНСУ-тай хамтран бэлтгэхээр харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгуулсан. Улмаар оператор бэлтгэх сургалтын хөтөлбөрийг боловсруулж байна. Түүнчлэн гадны улсууд үйлдвэрлэж буй дроноо турших орон зай Монголд бий. Япон, Солонгос зэрэг дрон үйлдвэрлэгч орнуудад онгоц нисдэггүй агаарын орон зай, агаараа экспортлох тухай ч яригдаж байна. Дроны хууль эрхзүйн зохицуулалтыг бий болгохын тулд холбоотой хуулийг хаврын УИХ-ын чуулганаар оруулахаар төлөвлөж байна. Иргэд, олон нийттэй харилцах 1111 төвийг нийслэлийн лавлахтай нэгтгэх ажлыг Засгийн газраас үүрэг болгосон. “Ухаалаг засаг” төслийн хүрээнд 1111 төвийг нэвтрүүлж байсан. Харин 2013 оноос нийслэлийн бүртгэлийн системийг хөгжүүлж, иргэдээс ирсэн санал, гомдол, өргөдлийг ангилж, холбогдох дарга нартай нь цахимаар холбож, асуудлыг шуурхай шийдвэрлэж иржээ. Тиймээс 1111 төвийг стресс тайлагч газар бус санал, гомдлыг цаг алдалгүй шийдвэрлэдэг төв болгохоор дээрх шинэчлэлийг хийж байна. Засгийн газрын 100 хоногийн хүрээнд дижитал шилжилтийг эрчимжүүлэх, цаасгүй засаг, төрийн байгууллагуудын вэб сайтыг нэгтгэх, дроны туршилтын бүс байгуулах, аппле пэй нэвтрүүлэх зэрэг 6 ажлыг үүрэг болгосон. Мөн төрд байгаа мэдээллийг дахин нэхэхгүй байх, тоон гарын үсгийн хэрэглээг хэвшүүлэх, И-Монголийн кодыг экспортлох, энэ чиглэлд хувийн хэвшилтэй хамтран ажиллах, шинэ санаачилга нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. ЦХИХХЯ-наас дээрх ажлуудыг эрчимжүүлж, гүйцэтгэл өндөр байна. Түүнчлэн сайдын шуурхайг дижитал хэлбэрт шилжүүлж,  дарга нарын ирцийг дашбоардад оруулж, нэгтгэх үүрэг чиглэл өглөө. Төрийн албан хаагчдад мэдээлэл нь нээлттэй байдаг, дотоод менежментээ нэмэгдүүлэх шаардлага бий. Өөрөөр хэлбэл, уламжлалт арга барилаасаа салж 2025 оноос сайдын шуурхай хурлыг дижитал байдлаар хийх үүрэг өглөө.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, Жайка олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага, Мэдээлэл, технологийн үндэсний парк, Эрүүл мэндийн хөгжлийн төвийн хамтран нээлттэй өгөгдөлд тулгуурлан эрүүл мэндийн салбарын асуудлыг шийдэх туршилтын загвар бүтээх зорилгоор “Хакатон-2024” тэмцээнийг зохион байгуулсан.  Тус тэмцээнд шалгарсан 2 багийг “JICA Mongolia”-ын дэмжлэгтэйгээр 3 сарын хугацаанд хурдасгуур хөтөлбөрт хамруулж, хөгжүүлэлт хийжээ. Тэргүүн байранд орсон “Rookie systems” компанийн залуус 1111 төвд ирж буй мэдээллийг судлан, хиймэл оюунд суурилсан “Дуудлагын төв” байгуулах шийдлийг гаргаж ирсэн байна. Тэдний судалгаанд хамрагдсан иргэдийн 20 гаруй хувь нь утсаа авдаггүй, холбогдож чаддагүй гэх гомдол илэрхийлжээ. Тиймээс операторын үйлчилгээг хиймэл оюунтай холбож, иргэдийн дуудлагад хариу өгөх системийг нэвтрүүлэхээр хөгжүүлж байна. Харин дэд байранд орсон “Data med”-ийн залуус эрүүл мэндийн зөвлөгөө өгөх чатбот хөгжүүлж, хэрэглээнд нэвтрүүлэхэд бэлэн болсон. Тодруулбал, сошиал орчинд эх сурвалж нь баталгаагүй мэдээлэл түгээмэл. Тиймээс үндэслэлтэй, эх сурвалж нь тодорхой эрүүл мэндийн зөвлөгөөг иргэдэд өгөх юм. Мөн өөрийнхөө зовиур, оношид тохирсон эмийн зөвлөгөө өгөх чатботыг хөгжүүлжээ. ЦХИХХ-ны сайдын зөвлөх М.Тулгат “Технологийн үсрэнгүй өөрчлөлтийн эрин үед хиймэл оюун өгөгдөл дээр суурилж байна. Засгийн газраас цахим шилжилтэд онцгойлон анхаарч, багц хуулиудыг баталсан. Цаашид өгөгдлийн засаглалыг бий болгохоор зорьж байна. Ялангуяа нээлттэй өгөгдлийг бизнес, судалгаа шинжилгээнд хэрхэн ашиглахад суралцаж, хөгжүүлэх зайлшгүй шаардлага бий” гэж онцоллоо. Багууд эрүүл мэндийн салбарт тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэх, төрийн үйлчилгээг сайжруулахад хувь нэмрээ оруулах зорилгоор нээлттэй өгөгдлийг ашиглан, бизнесийн загваруудыг боловсруулж өрсөлдсөн. Тэргүүн байранд “Rookie systems”, дэд байранд “Data med” 2 баг шинэ санаа, шилдэг бүтээлээрээ шалгарч байсан юм. Жайка УОХАБ-ын Хувийн хэвшил хариуцсан ажилтан Накамура сан “Японд нээлттэй өгөгдөлд суурилсан бизнес загвар нэлээд хөгжсөн. Энэхүү технологийгнэвтрүүлэх, хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Засгийн газар, Мобиком корпорацтай хамтарч төсөл хэрэгжүүлж байна. Энэ нь нээлттэй өгөгдлийг бизнест ашиглах давуу тал бий болох юм” хэмээн ярилаа. Дээрх хугацаанд багуудыг зөвлөх үйлчилгээнд хамруулж, бүтээлийг нь хөгжүүлж, зах зээлд гаргахаар ажиллаж байна.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү НҮБ-ын Эдийн засаг, Нийгмийн хамтын ажиллагааны газрын төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын эхэнд, Ц.Баатархүү сайд өгөгдлийн засаглал, хиймэл оюун зэрэг шинэ технологиудыг Монгол Улсад нутагшуулахын тулд одоо байгаа нөхцөл байдалдаа дүн шинжилгээ хийх нь чухал байгаа энэ үед НҮБ-аас олон улсын семинар зохион байгуулсанд талархал илэрхийлэв. Түүнчлэн төрд байгаа их өгөгдлийг нээлттэй болгож, эдийн засгийн эргэлтэд оруулах бодлого баримталж байгаагийн хүрээнд хиймэл оюуныг хөгжүүлэх үндэсний стратегиа 2025 оны эхээр олон нийтэд танилцуулахаар бэлтгэл хангаж буй дуулгалаа. Иймд, Монгол Улсын Засгийн газрын зүгээс өгөгдөлд суурилсан төрийн болон бизнесийн дахин загварчлалыг хийх, шинэчлэлтийн бодлого боловсруулах, институт хоорондын уялдааг хангах, өгөгдлийг үүсгэх, нэгтгэх зэрэг процессыг хөгжүүлэх, шаардлагатай хүний нөөцийг бэлтгэх төсөл хөтөлбөрүүдэд хамтран ажиллах хүсэлтэй буйгаа илэрхийллээ. НҮБ-ын Эдийн засаг, Нийгмийн хамтын ажиллагааны газрын төлөөлөгчид “Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам манлайлж, “Монголын Үндэсний Өгөгдлийн Засаглал”-ын өнөөгийн нөхцөл байдалд дүн шинжилгээ хийхэд бүх талын оролцоог хангаж, идэвхтэй хамтран ажиллаж буй талархал илэрхийлж, цаашид цахим засаглалыг бэхжүүлэхэд Монгол Улстай өргөн хүрээнд хамтран ажиллах болно гэдгээ илэрхийлсэн юм. Түүнчлэн хоёр өдрийн семинарын үр дүнд Монгол Улсын Өгөгдлийн Засаглалын өнөөгийн түвшнийг тодорхойлж, нэгтгэсэн судалгааг удахгүй танилцуулна гэдгээ онцлов.

Хиймэл оюуны үсрэнгүй хөгжлийн өнөө цагт дэлхийн 60 гаруй улс орнууд үндэснийхээ стратеги, хууль эрх зүй, зохицуулалтын орчныг бий болгоод байна. Монгол Улсын хувьд Oxford Insight  байгууллагын гаргасан “Хиймэл оюуны бэлэн байдал” судалгаагаар дэлхийн 192 орноос 109 дүгээр байранд эрэмбэлэгдсэн нь хиймэл оюуны алсын хараагүй байгаа нь голчлон нөлөөлжээ. Түүнчлэн дээрх судалгаанд дурдсанаар, Монгол Улс 2020 оноос хойш өгөгдөл ба дэд бүтэц гэсэн ангилалд жил бүр буурсан үзүүлэлттэй байна. Иймд өгөгдлийн засаглалын өнөөгийн нөхцөл байдлыг үнэлэх, цаашид авах арга хэмжээг тодорхойлох зорилгоор НҮБ-ын Эдийн засаг, нийгмийн асуудал хариуцсан газартай хамтран “Монгол Улсын Үндэсний өгөгдлийн засаглал болон Дижитал Засаглал” олон улсын хурлыг энэ сарын 3-4 өдрүүдэд зохион байгууллаа. Тус хуралд өгөгдөлтэй холбоотой ажилладаг төр хувийн хэвшлийн 70 гаруй байгууллагын төлөөллүүд оролцож, 7 багт хуваагдан, өгөгдлийн засаглал, нууцлал хамгаалалт, ёс зүй, хадгалалт, стандарт, өгөгдлийг хуваалцах, цахим танилт зэрэг сэдвийн дор Монгол Улсын өгөгдлийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг олон талаас нь дүгнэж, баг тус бүр саналаа танилцууллаа. Монгол Улсын хувьд өгөгдлийн асуудлыг 10 жилийн өмнө ярьж байсан ч нөхцөл байдал өөрчлөгдөөгүй ярьсан хэвээрээ байна. Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хууль батлагдсан ч өгөгдөлтэй холбоотой ганцхан заалт байгаа нь хангалтгүй, хуулийн үзэл баримтлал нь өгөгдлийн засаглалыг төлөөлж чадахгүй байгаа гэдгийг судлаачид онцолж байсан юм. Харин Үндэсний статистикийн хорооноос өгөгдлийн стандарт, ангилал, кодчилолыг баталсан ч төр болон хувийн хэвшлийн байгууллагууд нь мөрддөггүй, стандарт, код ашиглах ажил нь төлөвшөөгүй, байгууллага тус бүр өөр өөрсдийнхөөрөө өгөгдлийн хадгалдаг нь эргээд түүнийг эргэлтэд оруулахад хүндрэл учруулдаг зэрэг асуудлыг хөндлөө. Жишээлбэл, хаягжилтийн асуудлыг оролцогчид хөндсөн юм. Монгол Улсад хаягжилтийн асуудал нь Хот байгуулалт, барилга, орон сууцжуулалтын яам өөрсдийн стандартаар хаягжилтийг хадгалсан байдаг бол нийслэл мөн өөр стандартаар хадгалсан байдаг ажээ. Түүнчлэн аливаа өгөгдлийг нээлттэй ил тод болгох нь тухайн байгууллагын удирдлагын манлайлал маш чухал гэдгийг талууд онцлов. Иймд Монгол Улс олон улсын жишгийн дагуу өгөгдөлтэй холбоотой үндэсний зөвлөлийг байгуулж, шат дараатай арга хэмжээг авах нь чухал гэдгийг оролцогчид тодотгов. Хүний нөөцийн хувьд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Боловсролын яамтай хамтран ойрын 4 жилд бэлдэх боловсон хүчний квотыг тодорхойлвол, их дээд сургуулиуд боловсон хүчнээ бэлдээд явах бүрэн боломжтой гэлээ. Энэхүү хурлаас гарсан санал зөвлөмжийг НҮБ-ын Эдийн засаг, нийгмийн асуудал хариуцсан байгууллага нэгтгэж, Монгол Улсын Үндэсний Өгөгдлийн Засаглалын өнөөгийн нөхцөл байдлыг үнэлж, зөвлөмж өгөх юм.

“Төрийн байгууллагын нэгдсэн цахим хуудсыг ашиглах журам”-ын төсөл болон “Журам батлах тухай” Засгийн газрын тогтоолын төслийг баталлаа. Ингэснээр төрийн байгууллагын цахим хуудсыг нэг загвар, нэгдсэн удирдлагатай болгож, “И-Монголиа”-тай холбох нөхцөл бүрдэж байна. Төрийн байгууллагын нэгдсэн цахим хуудсыг ашиглах журмыг баталж, хэрэгжүүлснээр төрийн байгууллагын үйл ажиллагаа, үйлчилгээ, тэдгээртэй холбогдох мэдээ, мэдээллийг нэг цонхоор хүргэж эхэллээ. Тодруулбал, өнгөрөгч есдүгээр сард “Төрийн байгууллагын нэгдсэн системийн туршилтын хувилбар”-ыг Засгийн газрын гишүүдэд танилцуулсан. Үүнээс хойш, уг системд “Санал, хүсэлт” цонх үүсгэн, олон нийтээс санал авчээ.  Мөн “Төрийн байгууллагын нэгдсэн цахим хуудас gov.mn сургалтын хөтөлбөр”-ийг боловсруулж, 16 яам, 21 аймаг, 9 дүүргийн албан хаагчдад сургалт зохион байгуулж, бэлтгэл ажлыг хангажээ. Тагнуулын ерөнхий газраар төрийн байгууллагын нэгдсэн систем (gov.mn)-д мэдээллийн аюулгүй байдлын эрсдлийн үнэлгээг хийлгэж, холбогдох зөвлөмжийн дагуу “Төрийн байгууллагын нэгдсэн цахим хуудсыг ашиглах журам”-ын төслийг боловсруулж, батлууллаа.

Засгийн газрын энэ долоо хоногийн ээлжит хуралдаанаар Дроны туршилтын бүс байгуулах шийдвэрийн төслийг баталлаа. Тодруулбал, дрон, хүнгүй агаарын хөлгийн систем (UAS)-ийг 500 метрийн өндөрт турших байнгын ажиллагаатай туршилтын бүс (төрөлжсөн)-ийг Дархан-Уул аймаг болон Баянзүрх-Налайх дүүргийн нутаг дэвсгэрт байгуулна. Цаашид судалгаагаар тогтоогдсон бусад байршилд дроны туршилтын бүс байгуулахад шаардлагатай эрх зүйн болон бусад зохицуулалт хийх ажлыг эрчимжүүлнэ. Дроны туршилтын бүс байгуулснаар дэвшилтэт шинэ технологийг эх орондоо турших, олон улсын хөрөнгө оруулагчдыг татах, геологийн хайгуул, байгаль орчны тандалт шинжилгээ хийх, эрчим хүч, онцгой байдал, алслагдсан сум суурин газарт интернэтийн үйлчилгээг хүргэх арга хэрэгсэл болгон ашиглах юм. Мөн “Дрон такси” үйлчилгээг нэвтрүүлэх суурь нөхцөл бүрдэж байна. Энэ бүхнийг “Монгол Улсын бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал” болон урт, дунд хугацааны хөгжлийн бодлогын баримт бичгүүдтэй уялдуулж, төр, хувийн хэвшлийн төлөөллийг оролцуулсан ажлын хэсгийг байгуулсан. Мөн Иргэний нисэхийн Ерөнхий газар, Газар зохион байгуулалт, геодези, зураг зүйн газар холбогдох бусад байгууллагатай хамтран агаарын замаас зайдуу, өндрийн хязгаарлалтай болон өндрийн хязгаарлалтгүй цэгийг тогтоожээ. Улмаар радио давтамж, радио долгион, цахилгаан соронзон орны нөлөөллийн судалгаа хийн, дроны туршилтын бүс байгуулах боломжтой газрын байршлыг тодорхойлж, Засгийн газрын хуралдаанаар танилцуулж, батлууллаа.   Монгол Улсад аливаа агаарын хөлөг, төхөөрөмжөөр гүйцэтгэх нисэхийн үйл ажиллагааг Иргэний нисэхийн тухай (1999), Радио долгионы тухай (1999), Улсын нисэхийн тухай (2003), Агаарын зайг нисэхэд ашиглах тухай (2003) хууль болон тэдгээрт нийцүүлэн гаргасан Иргэний нисэхийн багц дүрмээр зохицуулдаг. Үйл ажиллагаа эрхлэгчийн эрх, үүрэг, аюулгүй байдлын эрсдэл, нислэгт тэнцэх чадварын норм нормативыг тогтоон, нисэхийн агаарын зайг А, В, С, Е, F, G гэсэн ангилалд хувааж, холбогдох зөвшөөрлийг олгох байдлаар хэрэгжүүлж ирсэн.   Үүнээс дроныг нисэхийн агаарын зайг ашиглах G ангилалд хамааруулж, 25 кг-аас ихгүй жинтэй, газрын түвшнээс дээш 120 метрээс хэтрэхгүй өндөрт, зөвхөн өдрийн цагаар нисгэх зохицуулалттай. Мөн үндэсний болон нисэхийн аюулгүйн хамгаалалт, аюулгүй байдал, нийтийн ашиг сонирхлын бусад шалтгаанаар олон улс болон орон нутгийн нисэх буудал, “Иргэний нисэхийн дүрэм 71”-д  заасан хязгаарлалттай, хамгаалалттай бүсэд нислэг үйлддэггүй. Гэвч дэвшилтэт технологийн хөгжлийг дагаад дээрх хууль, эрх зүйн баримт бичгээр зохицуулж байсан дроны жин, хурд, нислэгийн өндөр болон зайн хязгаарлалт зэргээс давсан үзүүлэлттэй дронууд хэрэглээнд нэвтэрч эхэлсэн. Энэ нь агаарын зай болон аливаа нислэг хөдөлгөөнд аюул учруулах, хууль бус зүйлс тээвэрлэх, тагнуулын үйл ажиллагаа эрхлэх, кибер халдлага үйлдэх, зөвшөөрөлгүйгээр дроны туршилт хийж олон нийтийн аюулгүй байдалд халдах зэрэг эрсдлийг бий болгожээ. Тиймээс улс орнууд дэвшилтэт шинэ технологийг турших, нэвтрүүлэх суурь орчныг бүрдүүлж, энэ төрлийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг дэмжих зорилгоор туршилтын чөлөөт бүс (Dron testing zone, Geo zone) байгуулан, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлөө дэмжихээр зорьж байна.

Монгол Улсын Засгийн газар иргэдэд төрийн үйлчилгээг хүнд сурталгүй, шуурхай хүргэх үүднээс 2020 онд “E-Mongolia” системийг нэвтрүүлсэн. Өдгөө тус системд төрийн 86 байгууллагын 1255 үйлчилгээг цахимжиж, нэгтгэгдээд байна. Төрийн үйлчилгээг иргэд цахимаар авахдаа 85 хувь нь гар утаснаас, 13 хувь нь суурин компьютероос, 2 хувь нь киоск машинаас авдаг. Гэсэн хэдий ч “e-mongolia” системээс иргэд төрийн үйлчилгээг цахимаар авахад тулгамдсан асуудал олон байна. Тухайлбал, Энэхүү асуудлуудыг шийдвэрлэх үүднээс Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү И-Монгол академийн захирал Б.Мягмарнаран, Үндэсний дата төвийн захирал М.Баттулга болон Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын дарга У.Болдхүү тэргүүтэй албаны төлөөлөгчидтэй уулзаж, асуудлыг хэлэлцлээ. Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын зүгээс төрд байгаа иргэний цахимжсан мэдээллийг хувийн хэвшил, банкуудаар хүлээн зөвшөөрүүлэх асуудал дээр хэд хэдэн удаа уулзалт хийсэн ч тодорхой хэмжээнд үр дүнд хүрэхгүй байгааг дурдав. Тодруулбал, арилжааны банкууд ХУР системээс иргэний мэдээллийг татаж байгаа хэрэглээ маш өндөр байгаа ч “e-mongolia”-ийн лавлагаа, тодорхойлолтыг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна. Түүнчлэн шүүх, прокурор, цагдаагийн иргэдэд үзүүлж буй үйлчилгээг цахимжуулахад хүндрэлтэй байгааг онцоллоо. Харин гадаад буй иргэдэд төрийн үйлчилгээг үзүүлэхийн тулд Дипломат төлөөлөгчдийн газруудад мэргэшсэн бүртгэлийн ажилтнуудыг ажиллуулах саналаа Гадаад харилцааны яаманд өгсөн гэдгийг УБЕГ-аас тодотгов. Үүний зэрэгцээ, киоск машиныг БНСУ-ын Сөүл болон Бусан хотод ажиллуулж байна. УБЕГ-ыг дарга У.Болдхүү “Төрийн цахим үйлчилгээг авах дэд бүтэц нь бүрдсэн хэдий ч хэрэглээ хангалтгүй байна. Үүний зэрэгцээ, цаасан архивын асуудал маш их хэмжээний орон зай, төсвийн зардлыг эзлэн байсаар байгаа нь түүний эрэлт хэрэгцээ маш өндөр байгаа гэдгийг онцлоод цахим шилжилтийг уриа лоозон биш бодит ажил хэрэг болгоход суурь болон процессийн хууль, дүрэм журмуудад нэмэлт өөрчлөлт оруулах, иргэдийн мэдлэг, ойлголт, цахим ур чадварыг сайжруулах, Засгийн газрын түвшиндөө ойлголтоо нэгтгэх шаардлагатай байгааг дурдав. Үүний зэрэгцээ, иргэн, хуулийн этгээд, эд хөрөнгийн бүхий л мэдээллийг агуулж буй Улсын бүртгэлийн ерөнхий газрын сервер кибер аюулгүй байдлын хувьд хамгийн өндөр эрсдэлтэй гэж дүгнэгдсэн бөгөөд энэ чиглэлд  2 тэрбум төгрөгийг төсөвлөсөн ч хасагдсан гэдгийг хэлэв. Ц.Баатархүү сайдын хувьд кибер аюулгүй байдлын эрсдэлийн үнэлгээг Оксфордын их сургуулийн эрдэмтдээр хийлгэж байгаа, үр дүн нь 12-р сарын сүүлд танилцуулагдана. Энэхүү судалгаанд суурилж, цаашдын авах арга хэмжээг тодорхойлно. Засгийн газар улсын төсөвт кибер аюулгүй байдлын тусгайлсан төсвийн ангилалыг бий болгох шийдвэр гаргасан. Түүнчлэн төрд байгаа өгөгдлийг эргэлтэд оруулж, хиймэл оюуныг шийдвэр гаргалтад ашиглах судалгааг хийлгэж буйг дурдав. Тэрбээр талуудын байр суурийг сонсож, “И-Монгол академи” болон “Үндэсний дата төв”-ийг асуудлыг судалж, ирэх 7 хоногийн сайдын шуурхай хурал дээр танилцуулах үүрэг өгөв. Мөн Хууль зүй, дотоод хэргийн яамтай хамтран суурь болон процессийн хуулийн нэмэлт өөрчлөлт дээр хамтарсан ажлын хэсэг байгуулж, төрд байгаа иргэний мэдээллийг нэхэхгүй байх, цаасан суурийг халах ажлыг эрчимжүүлэхээр тогтов.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч П.Алтан-Од энэ сарын 3-ны өдөр Европын Холбооноос Монгол Улсад суугаа Элчин сайд Ина Марчюлёните болон Европын Комиссын төлөөллийг хүлээн авч уулзлаа. Тэрбээр “Мэдээллийн тасралтгүй урсгал, өгөгдлийн асар том давлагааг гэтлэх гол суурь нь хүчин чадал сайтай дата төв юм. Тэр дундаа ногоон хөгжилд хувь нэмэр оруулах үүднээс эрчим хүчний үр ашигтай, нөөцийн хэмнэлттэй “Грийн дата” төвтэй болох эрмэлзлэл бий. Энэ чиглэлээр улс орнуудын туршлагаас хуваалцах, ТЭЗҮ боловсруулахад хамтран ажиллах хүсэлтэй байна. Монгол Улсын программ хангамж хөгжүүлэгч болон мэдээллийн технологийн бизнес эрхлэгчдийг Европын Холбооны орнуудын зах зээлд өөрсдийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг сурталчлан таниулах, мэдээллийн технологийн аутсорсинг хийх боломжийг эрэлхийлж байна. Үүний зэрэгцээ, манай улс үндэсний хиймэл дагуул хөөргөх асуудлаар Францын “Талес Алена Спейс” компанитай хамтарч, зээлийн хэлэлцээрийг УИХ-ын Байнгын хороо болон Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр ажиллаж байна. УИХ-аас зээлийн хэлэлцээрийг соёрхон баталсны дараа хоёр улсын Засгийн газар хооронд хэлэлцээ хийгдэнэ” гэж дурдлаа. Мөн ирэх жилээс цахим хөгжлийг дэмжих багц хуулиудыг шинэчлэн боловсруулахаар төлөвлөж байна. Энэ хүрээнд төрд буй боловсруулсан мэдээллийг хувийн хэвшилд хэрхэн ашиглуулах, өгөгдөл, мэдээллийг эдийн засгийн эргэлтэд хэрхэн оруулах талаар Европын Холбооны улсуудын бодлого, зохицуулалттай холбоотой сайн туршлагыг судалж, техникийн туслалцаа авах хүсэлтэй байгаагаа ч илэрхийлэв. Европын Комиссын Ази, Номхон далайн бүс нутаг болон Ойрх Дорнодыг хариуцсан Олон улсын түншлэлийн газрын захирал Петерис Устубс “Европын холбооноос хөгжиж буй орнуудад дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор “Team Europe” хөтөлбөрийг  хэрэгжүүлдэг. Энэ хүрээнд дижитал эдийн засгийн чиглэлд онцгойлон анхаарч ажиллаж ирсэн. Хөтөлбөрийн хүрээнд техникийн туслалцаа, хууль эрх зүйн орчин бүрдүүлэхэд бодлогын дэмжлэг, бодит шийдлийн дэмжлэгийг үзүүлдэг. Мөн Кибер аюулгүй байдлын чиглэлээр сургалт зохион байгуулах, хүний нөөцийг чадавхжуулахад дэмжлэг үзүүлдэг. Үүний зэрэгцээ, Төв Азид дунд орбитын хиймэл дагуулын хамтын ажиллагааг эхлүүлэхээр ажиллаж байна. Энэхүү төсөл Төв Азиас эхлээд Монголд хэрэгжих боломжтой. Харин Франц Улстай хамтран Үндэсний хиймэл дагуул хөөргөх танай төсөлтэй хэрхэн уялдуулах эсэхийг судалж, нэгдсэн шийдэлд хүрч болно. Старлинкээс ялгаатай нь интернет холболтын станц нь үүрэн холбооны байгууллагуудаар дамжин иргэдэд хүрэх юм. Энэ нь мэдээллийн урсгалыг дотооддоо хянаж, илүү найдвартай байдлыг бий болгож чадна” хэмээн онцоллоо.

“Монголын дрон хөгжүүлэгчдийн үндэсний холбоо”, “БНСУ-ын дрон хөгжүүлэгчдийн холбоо” хооронд харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгууллаа. Тус санамж бичгийн хүрээнд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны зүгээс Монгол Улсад дронтой холбоотой хууль, эрх зүйн орчныг бий болгох, дроны технологи, ноу-хауг харилцан солилцоход бодлогын түвшинд дэмжиж ажиллана. Ц.Баатархүү сайд “Монгол Улсад шинэ дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх, нутагшуулах зайлшгүй хэрэгцээ бий. Тэр дундаа, Засгийн газраас дрон хөгжүүлэх чиглэлд анхаарч, дроны тусгай бүс байгуулахаар болсон. Энэ чиглэлээр гурван ажлыг хийхээр төлөвлөж байна. Нэгдүгээрт, дроны хуулийг УИХ-ын хаврын чуулганаар батлуулах, хоёрдугаарт, дрон нисгэх оператор бэлтгэх, сургах, гуравдугаарт, хөдөө аж ахуй, байгаль хамгаалах, хүргэлтийн чиглэлд дрон нэвтрүүлэхээр зорьж байна. Өнөөдөр байгуулсан санамж бичиг нь технологийн салбарт шинэ түүхийн хуудсыг эхлүүллээ” гэдгийг онцлов. БНСУ-ЫН ТЕХНОЛОГИОР МОНГОЛД ДРОН ҮЙЛДВЭРЛЭНЭ Мөн “Блью скай дрон” болон “Сандори дрон” компаниуд харилцан ойлголцлын санамж бичиг байгууллаа. Энэ хүрээнд Монгол Улсад дрон үйлдвэрлэх, хөгжүүлэхэд БНСУ-ын технологийг нэвтрүүлэх юм. “Монголын дрон хөгжүүлэгчдийн үндэсний холбоо”-ны УЗ-ийн дарга Б.Мөнхболор “Ирэх хавраас Монголын нөхцөлд тохирсон 5 төрлийн дрон үйлдвэрлэхээр төлөвлөж байна. Тодруулбал, байгаль орчин, хөдөө аж ахуй, алсын зайн, сургалт, онцгой байдлын дрон үйлдвэрлэнэ. БНСУ-ын технологийн ноу-хауг нэвтрүүлж, -25-35 хэмд ажиллах 20-30 кг даацтай дроныг үйлдвэрлэхээр төлөвлөсөн” гэдгийг дурдав. БНСУ-ын GCNC-ийн захирал Хонг Юн Гын “Хамгийн түрүүнд дроны эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх нь чухал. Энэ чиглэлд өөрсдийн туршлагаа хуваалцахад бэлэн байна. Мөн дроны оператор бэлдэх, сургалт зохион байгуулахад хамтран ажиллана. Цаашлаад дрон үйлдвэрлэхэд технологийн шийдлүүдээ хуваалцана” гэдгээ дурдлаа. БНСУ нь 2023 оноос хүргэлтэд дрон нэвтрүүлж, 2.3 км зайд 7 минутад хүргэлт хийж байна. Тус улсаас дроны стратегийн 4 бодлогыг хэрэгжүүлж, дроны хүргэлтийн стратегийг өргөн хүрээнд хэрэгжүүлж байна. Түүнчлэн алслагдсан бүсэд усны түвшин нэмэгдсэн тохиолдолд 5 кг ачааг хүргэдэг. Ингэхдээ хот доторх зам, маршрутыг тогтоож, нарийвчилж өгчээ.  Хөдөө аж ахуйн салбарт 2 га газарт 28 минутад хор цацах үйлчилгээг нэвтрүүлсэн байна. Энэ мэтээр орчин үед дроныг тоглоомоос илүүтэй мэргэжлийн түвшинд ашиглаж байна.