urantsetseg

Хиймэл оюуны бэлэн байдлаараа Монгол Улс жил бүр ухарч байна. Тодруулбал, oxford insight –аас гаргасан судалгаагаар Монгол Улс 2019 онд 172 орноос 123 дугаарт эрэмбэлэгдсэн бол 2020 онд 93 дугаарт эрэмбэлэгдэж, 30 байр урагшилж байв. Харамсалтай нь, 2020 оноос хиймэл оюуны бэлэн байдлаараа 10 байр ухарсан үзүүлэлттэй байна.  Тодруулбал, № Шалгуур 2020 2021 2022 2023 1 Засаглал 27.02 33.45 35.21 35.83 2 Технологи 26.27 27.24 26.68 27.71 3 Өгөгдөл ба Дэд бүтэц 60.09 50.90 49.76 38.99 Үүнд, өгөгдөл ба дэд бүтцийн шалгуур жил бүр буурч байгаа нь нөлөөлсөн байна. Иймд Цахим хөгжил, инновац, харилцааны холбооны яамнаас ирэх 12 дугаар сард “Төрийн их өгөгдөл, хиймэл оюун” үндэсний хэлэлцүүлгийг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна. Хэлэлцүүлгээс гарсан үр дүнтэй уялдуулан “Төрийн их өгөгдөл ба Хиймэл оюун” үндэсний стратегийг боловсруулж, батлуулахаар ажиллаж  байна.

“Тоёота Моторс Корпораци” Японд нисдэг таксины анхны туршилтын нислэгээ амжилттай хийжээ. eVTOL буюу цахилгаан хөөрөх, буух онгоцны прототипийг АНУ-ын “Joby Aviation”  старт ап компани бүтээсэн бөгөөд “Тоёота” гол хөрөнгө оруулагч юм. Нисдэг таксийг нэвтрүүлснээр хот суурин газрын тээврийн системийг шинэчлэхэд чухал үүрэгтэй.  Ямар чимээгүй ажиллах зориулалттай eVTOL онгоц нь цагт 320 км-ийн дээд хурдтай. Өнгөрөгч аравдугаар сард Шизүока мужийн Сусоно дахь Тоёотагийн R&D байгууламжид амжилттай туршсан. АНУ-д амжилттай туршсан уг нисдэг такси нь нисдэг тэрэгтэй харьцуулахад илүү чимээгүй ажиллагаатай. Энэ нь хотын хөл хөдөлгөөн ихтэй газарт нисэх үйлчилгээг санал болгож байна. “Тоёота”-гийн ТУЗ-ийн дарга Акио Тоёода “Энэхүү технологи нь амьдралын хэв маягийг өөрчлөх боломжийг олгоно. Токиод машинаар явахад 4-5 цаг зарцуулах газарт нисэхэд ердөө 25 минут л болно. Ингэснээр хүмүүсийн амьдралын хэв маягийг өөрчлөх болно” хэмээн онцлов. Ийнхүү “Тоёота” агаарын хөдөлгөөнт орон зайд туршилтаа амжилттай хийж, тус салбарт орж ирж байгаагаа албан ёсоор зарлалаа. Ингэснээр тус компанийн уламжлалт тээврийн хэрэгслээс илүү технологийн дэвшилтэт хувилбаруудыг нэвтрүүлж байна. eVTOL нь хотын түргэн шуурхай, хотын дамжин өнгөрөхөд гол үүрэг гүйцэтгэдэг ирээдүйг бий болгоно. Эх сурвалж: Никкей Асиа

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хэрэгжүүлж буй “Ухаалаг засаг-2” төслийн хүрээнд мэргэжлийн техникийн зөвлөх үйлчилгээнд оролцох сонирхлоо илэрхийлэхийг урьж байна. “ХУР” систем нь байгууллага хоорондын уялдаа холбоог шинэ шатанд гаргаж, төрийн үйлчилгээг төвлөрсөн удирдлагатай, тасралтгүй үйл ажиллагаатай платформоор дамжуулан иргэд, аж ахуйн нэгжийн хүртээмжийг хөнгөвчлөх зорилготой төрийн мэдээллийн нэгдсэн систем юм. “Ухаалаг Засаг-2” төслийн хүрээнд ЦХИХХЯ нь ХУР системийг тархмал архитектурт шилжүүлэхээр зорьж байгаа бөгөөд эрэлт хэрэгцээ ихтэй үйлчилгээ бүхий мэдээлэл хангагчдад систем, техник хангамжийг байршуулах юм. Ингэснээр үндсэн системийн ачааллыг тэнцвэржүүлж, саатал гарсан тохиолдолд тархмал мэдээлэл нийлүүлэгчдийн үйлчилгээг ашиглан хэвийн тасралтгүй ажиллагааг хангах зорилготой.  Тус системд техникийн болон функционал шинжилгээ хийх, архитектурын болон шийдлийн зураглал гаргаж тархмал бүтэцтэй системийг аюулгүй, найдвартай, хурдан шуурхай, тасралтгүй ажиллагаагаар хангах  мэргэжлийн зөвлөх үйлчилгээнд урьж байна. Дэлгрэнгүй мэдээллийг: Ухаалаг засаг-2 төсөл: https://www.smart.gov.mn/en/english-2-2-2-2-request-for-expression-of-interest/ Дэлхийн банк: https://projects.worldbank.org/en/projects-operations/procurement-detail/OP00317035?cid_tracking_parameter=WBW_AL_whatsnew_EN_EXT авна уу. Хаяг: Сүхбаатар дүүрэг, 6-р хороо, Самбуугийн гудамж, Сити капитал оффис, 3 давхар, 301 тоот, Улаанбаатар хот, Монгол Улс Утас: (976)-51-261268

Технологийн компаниудын түүчээлэгчдийн нэг Microsoft, Meta 3-р улирлын тайлангаа олон нийтэд мэдээллээ. Тэдний хувьцааны ханш санхүүгийн шинжээчдийн таамагласан өсөлтийг үзүүлсэн ч бусад компаниудтай харьцуулахад бууралттай байна. Тодруулбал, IBD-ийн тэргүүлэгчдийн самбарын жагсаалтыг Nvidia, Meta болон DoorDash хувьцаа нь түүчээлсэн хэвээр байгаа аж. Microsoft-ын хувьцаа нь IBD-ийн урт хугацааны удирдагчдын жагсаалтад багтсан бол Nvidia, Meta болон Ryan хувьцаа IBD 50 дээр байна. Microsoft компанийн орлого 1-р улирлын үзэлтээс давж, түүний Azure үүлэн тооцоололын орлогын өсөлт таамаглалаас 33 хувиар өслөө. Тус компани 2025 оны санхүүгийн жилд 80 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийхээр төлөвлөж байгаагаа мэдэгдсэн. Энэхүү хөрөнгө оруулалтыг хиймэл оюуны техник хангамжид зарцуулахаар төлөвлөжээ. 2024 оны санхүүгийн жилд 49 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийж байсан бол ийнхүү хоёр дахин нэмэгдэх нь. Microsoft-ийн нэгж хувьцаанд ноогдох ашиг (EPS) 3.30 ам.доллар, орлого нь 65.6 тэрбум ам.долларт хүрчээ. Харин Meta-ийн нэгж хувьцаанд ноогдох ашиг (EPS) нь 6.03 ам.доллар, орлого нь 40.5 тэрбум ам.долларт хүрсэн нь шинжээчдийн таамаглалаас өндөр байв. Гэвч өдөр тутмын идэвхтэй хэрэглэгчдийн үзэлт бага зэрэг буурчээ. Мета нь бүтэн жилийн зардлаа багасгаж, хөрөнгийн зарцуулалтыг нэмэгдүүлж, “2025 онд хөрөнгийн зардлаа өсгөнө” хэмээн мэдээллээ. Пүрэв гарагийн орой Amazon.com (AMZN) болон Apple (AAPL) компаниуд тайлангаа гаргана. Үүнээс Microsoft болон Meta-д зах зээл хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлэхийг харах үлдлээ. Meta-ийн хувьцаа энэ онд 66 хувиар өссөн бөгөөд AI салбарт Google, Microsoft, Amazon-той өрсөлдөх томоохон компани юм. Сүүлийн 3 сард Meta-ийн хувьцаа 26 хувиар өссөн бол Amazon 25, Google 21, Microsoft 15 хувийн өсөлт үзүүлжээ. Эх сурвалж: www.investors.com

Монгол Улсын Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, Бүгд Найрамдах Казахстан Улсын Цахим хөгжил, инновац, сансрын аж үйлдвэрийн яам хооронд харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарт хамтран ажиллах санамж бичиг байгууллаа. Энэхүү хамтын ажиллагааны санамж бичгийн хүрээнд: ЦХИХХ-ны сайд Ц.Баатархүү “БНКУ-ын ЦХИСАҮЯ болон Монгол Улсын ЦХИХХЯ-тай хамтран ажиллах санамж бичигт гарын үсэг зурлаа. Энэ хүрээнд хоёр чиглэлээр хамтын ажиллагааг өргөжүүлнэ. Нэгдүгээрт, Монгол Улсад дижитал эдийн засгийг хөгжүүлэхийн тулд харилцан ашигтай хамтын ажиллагааг өргөжүүлнэ. Казахстан Улсаас суралцах хамгийн том туршлага бол хөрөнгө оруулагчдыг хамгаалах хууль эрх зүйн орчныг маш сайн бүрдүүлсэн. “Астана хаб”-д дэлхийн олон орноос гарааны бизнесүүд бойжиж байна. Монгол Улс дижитал бизнесийг бий болгох, гарааны бизнесийг хамгаалахын тулд Төв Ази болоод Азийн орнуудад гарцтай байх, мэдээллийн технологийн салбарын экспортыг нэмэгдүүлэхийн тулд инновац, хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, сайжруулах шаардлага бий. Энэ хүрээнд гарааны бизнесийг дэмжих, эдийн засгийн дэмжлэг үзүүлэх, виртуал бүсэд найман төрлийн татварын бус хөнгөлөлт үзүүлэх шийдвэрийг Засгийн газраас гаргасан. Хоёрдугаарт, Сансар судлалын чиглэлд БНКУ арвин туршлагатай. Төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд тандан судалгааны хиймэл дагуул хөөргөх санамж бичгийг байгууллаа. Ингэснээр барилга, уул уурхай, газар тариалан, бүтээн байгуулалтын салбарт тандан судалгааны зургуудыг 10 гаруй цаг тутамд тасралтгүй авах, технологийн дэвшил бий болно” хэмээн ярилаа. БНКУ-ын Цахим хөгжил, инновац, сансрын аж үйлдвэрийн сайд Ж.Х.Мадиев “Өндөр дээд түвшний айлчлалын үеэр Монгол Улсын Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болон Бүгд Найрамдах Казахстан Улсын Цахим хөгжил, инновац, сансрын аж үйлдвэрийн яам хооронд харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарт хамтран ажиллах Хамтын ажиллагааны санамж бичгийг байгууллаа. Энэхүү санамж бичгийн хүрээнд бид дижитал эдийн засаг, хиймэл оюун, нэн шинэ технологиудын чиглэлээр хамтын ажиллагааг өргөжүүлнэ. Монгол Улс цахим шилжилтийн салбарт амжилттай хөгжиж байгаад бидний зүгээс баяртай байгаа бөгөөд цаашид дижитал эдийн засгийг хөгжүүлэхэд харилцан туршлага солилцож, хамтран ажиллахдаа таатай байна” хэмээн онцоллоо. 2027 ОНД ТАНДАН СУДАЛГААНЫ ХИЙМЭЛ ДАГУУЛ ХӨӨРГӨНӨ Энэ үеэр БНКУ-ын “Казакстан Гарыш Сапары” ХК болон Монгол Улсын “АйСиТи Групп” хооронд тандан судалгааны хиймэл дагуул хөөргөх чиглэлд хамтран ажиллах гэрээнд гарын үсэг зурлаа. ЦХИХХЯ хувийн хэвшлийн санаачилгыг дэмжиж, хөрөнгө оруулалтыг татах чиглэлд нээлттэй хамтран ажиллаж байна.  ICT группын ТУЗ-ын дарга Г.Лхамсүрэн “Монгол, Казахстан Улс хооронд нэлээд том хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтын гэрээ зурагдаж байна. Энэ бол Монгол Улсад анх удаа хувийн хэвшил санаачлаад, БНКУ-ын “Казакстан Гарыш Сапары” ХК-тай хамтран, ажиглалтын хиймэл дагуулыг хөөргөх гэж байна. Энэ нь эдийн засгийн үр өгөөжтэй хөрөнгө оруулалт болж, хиймэл дагуулыг захиалгаар хийлгэж, 2027 онд хөөргөхөөр бэлдэж байна” хэмээн ярилаа.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү Бүгд Найрамдах Казахстан Улсын Цахим хөгжил, инновац, сансрын аж үйлдвэрийн сайд Мадиев Жаслан Хасеновичийг өнөөдөр /2024.10.28/ хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын эхэнд, Ц.Баатархүү сайд БНКУ-ын Ерөнхийлөгч Касым-Жомарт Кемелевич Токаевийн айлчлалд манай улс өндөр ач холбогдол өгч байгаа бөгөөд энэ үеэр мэдээллийн технологийн салбарт хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэхээр болсонд талархал илэрхийлэв.   Тэрбээр “Казахстан Улс нь бүс нутагтаа мэдээллийн технологийн том тоглогч болон гарч ирж байна. Монголчууд төрийн үйлчилгээг цахимжуулах ажлыг хангалттай сайн түвшинд хийж гүйцэтгэсэн. Одоо бид дижитал эдийн засгийг хөгжүүлэх, мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийн экспортыг нэмэгдүүлэхэд анхаарч ажиллаж байна. Мөн хиймэл оюун, сансар, дроны хуулийн төслийг УИХ-ын Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцүүлэхээр бэлтгэл ажлаа хангаж буйг дуулгав. Үүний зэрэгцээ, Казахстан Улс дроны туршилтыг бүсийг хэрхэн бий болгосон чиглэлээр туршлага судлах чиг хамтран ажиллах хүсэлтэй буйгаа онцлов.   Казахстан Улсын Цахим хөгжил, инновац, сансрын аж үйлдвэрийн сайд Мадиев Жаслан Хасенович: Казахстан Улс нь цахим хөгжилд маш их ач холбогдол өгч ажиллаж байна. Улс үндэстэн бүр хиймэл оюун ухааны үсрэнгүй хөгжлийн өнөө цагт амбицаа зарлалаа. Манай яам хиймэл оюуны чиглэлээр цаашид баримтлах 5 жилийн стратеги төлөвлөгөөгөө баталсан. Тун удахгүй хиймэл оюун ухааны хуулийн төслөө өргөн барина. Хиймэл оюун ухааны стратегийн хувьд өндөр хүчин чадлын компьютерыг дотоод болон гадаадад бий болгох, энэ чиглэлээр мэргэшүүлэх онлайн болон танхимын сургалтууд, хакатон зэрэг арга хэмжээнүүдийг зохион байгуулж эхлээд байна. 2025 онд 300 мянган хүнийг энэ чиглэлээр мэргэшүүлэхээр зорьж байна. Мөн стартапуудад зориулсан хиймэл оюуны ухааны судалгаа шинжилгээний лаборатори бүхий кампус байгуулахаар ажиллаж байгааг дуулгалаа. Үүний зэрэгцээ, Казахстан Улсад дэлхийн хамгийн том сансрын нислэгийн төв байдаг бөгөөд сансар судлалын чиглэлд олон улстай хамтран ажиллаж байна. Бид бүхий л салбарт Монгол Улстай хамтран ажиллах хүсэлтэй байна гэдгээ онцлов. Казахстан улс нь НҮБ-ын Цахим засаглалын индексээр 24 дүгээр байранд эрэмбэлэгдсэн. Кибер аюулгүй байдал болон инновацын индексээр мөн ахиц дэвшил гаргасан байна. Мөн 2025 онд багтаан тус улсын 20 гаруй хотод 5G сүлжээг нэвтрүүлэхээр ажиллаж байгаа зэргийг онцоллоо. Тус улс нь Азербайджан Улстай хамтран Каспийн тэнгисээр шилэн кабель дамжуулан интернэтийн урсгалыг сайжруулахаар зорьж байна. Ингэснээр Ази Европыг холбосон интернэт ачааллыг 20 хувиар бууруулна гэж тооцоолжээ. Түүнчлэн Астана Хаб-д 1500 гаруй стартап компаниуд бойжиж байгаа бөгөөд өнөөдрийн байдлаар жилдээ 600 сая ам.долларын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг экспортолж байгаа бөгөөд 2026 онд гэхэд 1 тэрбум ам.долларын бүтээгдэхүүн үйлчилгээг экспортлохоор төлөвлөж байгаа юм байна. Астана Хаб нь Казахстан Улсын хэмжээнд 16 салбартай төдийгүй АНУ, Сингапур, Саудын Араб зэрэг улсуудад мөн өөрсдийн үйл ажиллагааг амжилттай явуулж байна.   Талууд дээрх чиглэлүүдэд хамтран ажиллах хүсэлтээ илэрхийлж, өндөр түвшний айлчлалын хүрээнд санамж бичиг байгуулахаар тогтов.

Хиймэл оюуны хэрэглээ өсөн нэмэгдэхийн хэрээр “Apple”, “Microsoft”, “Alphabet”, “Amazon”, “Nvidia”, “Meta” компанийн хувьцаа эрэлт ихтэй байна. Эдгээр компанийг технологийн салбарын “Их-6” хэмээн нэрийдэх болжээ. Санхүүгийн шинжээчид дээрх компаниудын хувьцааг эргэлзэлгүй авахыг зөвлөдөг боллоо. Тодорхой хэлбэл, “S&P 500  Index” 2024 он гарснаас хойш 47 удаа рекордоо шинэчлэн тогтоогоод байна. Өмнө нь дээрх компаниудын хувьцааны өсөлт, эрэлт ийм өндөр хувиар давамгайлж байгаагүй юм. Мөн 2022 оны арваннэгдүгээр сард “ChatGPT” танилцуулагдсанаас тус компаниудын нийт үнэлгээ 8.2 их наяд ам.доллароор нэмэгджээ. Тухайлбал, Тайвань гаралтай Америкт бүртгэлтэй чип үйлдвэрлэгч “Nvidia” өнгөрөгч зургадугаар сард зах зээлийн үнэлгээгээрээ дэлхийн хамгийн том компани болсон. Харин “Microsoft” өнгөрөгч улиралд орлогоо 18 хувиар нэмэгдүүлэн, 62 тэрбум ам.долларт хүргэжээ. “Nvidia”-гийн хувьцаа 141.54, “Tesla”-гийн хувьцаа 269.19 ам.долларын ханштай байна. Эх сурвалж: Technology magazine, Bloomberg

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамнаас Сансрын тухай хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх ажлын хүрээнд “Сансрын тухай хууль, тогтоомжийн хэрэгцээ, шаардлагын урьдчилан тандан судалгаа” хийх “Зөвлөхийн баг”-ийг урьж байна. Тус судалгааг гүйцэтгэхээр сонирхож буй “Зөвлөхийн баг” нь https://www.tender.gov.mn/mn/invitation/detail/1729589390044 цахим хаягаар холбогдох мэдээллийг авна уу.

Иргэн та техник технологгүйгээр өөрийн ирээдүйг төсөөлж байна уу. Гар утасгүй, интернэтгүй, телевиз, радиогийн өргөн нэвтрүүлэггүй орчинд амьдарна гээд боддоо. Хүн төрөлхтөн техник, технологийн хөгжилгүйгээр цааш алхах боломжгүй эрин үе нэгэнт иржээ. Гэтэл манай улс дээрх үйлчилгээнүүдийг иргэддээ хүргэхийн тулд гадаадаас түрээсэлдэг. Мөн алслагдсан бүсэд амьдарч буй иргэд технологийн хөгжлийг мэдэрч, хэрэглэж чадахгүй байгаа нь бодит үнэн. Шилэн кабелиар Монгол орны өнцөг булан бүрт буй малчдыг интернэтэд холбох дэд бүтцийг бий болгоход бэрхшээл их. Үүнийг шийдэх дөт зам нь “Үндэсний хиймэл дагуул” юм. Улс орон бүр өөрийн хиймэл дагуултай болох зорилт дэвшүүлэн, 2023 онд нийт 42 улс сансрын төсвөө өсгөжээ. Хэдхэн жилийн дотор өөрийн хиймэл дагуулаа хөөргөсөн улсын тоо 91-д хүрэв. ШУА-ийн ООГХ-ийн Сансар судлалын төвийн дарга, Монгол Улсын баатар Ж.Гүррагчаа “Хиймэл дагуул, сансар судлал бол зөвхөн ганц орны асуудал биш. Сансрын орон зайг хамтарч ашиглах хэрэгцээ бий. Тиймдээ ч сансар судлалын салбарт бүх орнууд хамтарч ажиллаж байна. 1990-ээд оны шилжилтийн үед манай улс сансар манатай байсан бол 2000 оноос энэ асуудал аяндаа сөхөгдөж, 2012-2013 оноос “Үндэсний хиймэл дагуул”-тай болох тухай яригдсан. Мөн 2017 онд “Мазаалай” нам орбитын судалгааны хиймэл дагуулыг Японы эрдэмтэдтэй хамтран хөөргөлөө. Одоо “Тэмүүлэл” хиймэл дагуулыг хөөргөхөөр ажиллаж байна. Түүнчлэн хүнээ дахин сансарт нисгэх асуудал ч хөндөгдөнө. Энэ талаар ОХУ-тай байгуулсан санамж бичиг ч бий” хэмээн онцоллоо. 1957 онд анхны хиймэл дагуулыг задгай сансарт хөөргөснөөс хойш 67 жилийн хугацаанд монголчууд хиймэл дагуулын үйлчилгээг түрээсээр авч ирсэн. Жилдээ 6.9 сая ам.долларыг тус үйлчилгээнд зарцуулдаг. Үүнийг 15 жилээр үржүүлбэл 144 сая ам.доллартой тэнцэнэ. Тэгэхээр монголчууд гаднын хиймэл дагуулыг түрээсэлж, түрээсэнд их зардлыг төлж буй асуудлыг нэг мөсөн шийдэх гарц бий. “Исатком” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Ц.Дөлгөөнтэнгис “Гаднаас түрээсэлж буй зурвасын хэмжээндээ 3.5-4 сая ам.долларыг жилийн хугацаанд түрээсэнд зарцуулж байна. Янз бүрийн бэрхшээлүүд гардаг. Жишээлбэл, тухайн хиймэл дагуулын насжилт, хугацаа дуусаж, үйлчилгээ үзүүлэх боломжгүй болно. Дэлхийн эдийн засгийн хямралтай холбоотойгоор үнэ нэмэх тохиолдлууд ч гарч байна. Энэ бүх асуудал үндэсний хиймэл дагуул хөөрсгөснөөр шийдвэрлэгдэнэ гэж харж байна” хэмээн ярилаа. Үндэсний хиймэл дагуултай болох тухай асуудал өнөөдөр гэнэт яригдаж байгаа юм биш. 2012-2013 оноос эхлэлтэй. Олон Улсын Цахилгаан Холбооны Байгууллага (ОУЦХБ)-аас өгсөн 74°Е градуст геостационар тойрог замын байрлал, 113.6°Е градусын хиймэл дагуулын байрлалд 800МГц зурвас бий. Үүнээс суурин үйлчилгээ болон өргөн нэвтрүүлгийн үйлчилгээг аль алийг нь хэрэглэгчдэд хүргэхэд 113.6°Е байрлал тохирно гэж эрдэмтэн судлаачид үзэж байна.  Мөн өөрийн хүссэн байрлалд хиймэл дагуул нисгэхийг хүсвэл өөр улсуудтай тохиролцох, ярилцах асуудал сөхөгдөнө. Энэ бүхэн сансрын задгай орон зайг ашиглах, үр шимийг нь хүртэх тухай ойлголт юм. Кибер аюулгүй байдлын зөвлөлийн ажлын албаны мэргэжилтэн В.Батбаяр “10 гаруй жилийн хугацаанд үндэсний хиймэл дагуултай болох чиглэлээр манайд 5-6 улс санал тавьсан. Энэхүү саналын хүрээнд нийт 10 орчим компанитай хэлэлцэж, хүсэлтийг нь хянаж үзээд сонголт хийсэн. Улмаар 2019 онд Франц Улстай хиймэл дагуулын чиглэлд хамтран ажиллахаар болж, техникийн нөхцөл тодорхойлох, гэрээний төсөл боловсруулах ажлыг эхлүүлсэн. Мөн Францын Ерөнхийлөгчийн айлчлалын үеэр санамж бичиг байгуулсан. Францын Засгийн газар санхүүжилтийг хөнгөлөлттэй зээлээр шийдвэрлэх тухай саналаа Монгол Улсын Сангийн яаманд өгсөн. Үндэсний хиймэл дагуултай болох асуудлыг УИХ-аар эцэслэн шийдвэрлэнэ. Тус төслийг анхнаас нь нууцын зэрэглэлтэйгээр оруулж ирсэн. Тиймээс олон нийтэд дэлгэрэнгүй ерөнхий мэдээлэл өгөөгүй” гэж онцоллоо. Өмнө нь сансар судлалыг хөгжүүлэхээр ОХУ-ын “Роскосмос”-той хамтран ажиллах санамж бичиг байгуулжээ. Мөн БНХАУ-тай сансрын техник технологи нэвтрүүлэх, зохион байгуулах, зайнаас тандан судлах, газрын станц байгуулах, Монголд иж бүрэн лаборатори байгуулах, мэргэжилтэн бэлтгэх зэрэг асуудлаар дөрвөн талт гэрээ хийсэн. Үүнийг сансрын техник технологи бүтээх, мэдээлэл боловсруулах эхлэлийн цэг гэж харж, “Үндэсний хиймэл дагуул” хөөргөхөд анхаарал хандуулж байгаа юм.ЗХ-ны Ажлын албаны дарга А.Лувсан-Очир “Сансрын орон зайд байгалийн асар их нөөц бий. 2023 онд Австрийн Вена хотноо болсон “Дэлхийн сансрын форум”-д сансрын нөөцийг тогтвортой ашиглах, хөгжүүлэх, ил тод байх асуудлыг хөндсөн. Монгол Улсад харилцаа холбооны сүлжээг өргөн уудам, хүн ам таран суурьшсан, алслагдсан орон нутагт ашиглаж ирсэн. Гэвч харилцаа холбооны үүрэн сүлжээний хүртээмжийг цаашид нэмэгдүүлэх шаардлага бий. Монгол Улсын хувьд сансрын орон зайг үр дүнтэй ашиглах түүхэн үе ирээд байна” гэж ярилаа. Үндэсний хиймэл дагуулгүйгээс болоод бусад улсаас түрээсийн үйлчилгээ авч, ам.долларын ханшийн зөрүүнээс алдагдал үүрч, хүссэн үйлчилгээгээ авах боломж хязгаарлагдмал. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн аль ч бүсийн зургийг авч, судалгаа хийх боломж үгүй гэсэн үг. Мөн тухайн байгууллагын санал болгосон үнээр үйлчилгээ авахад хүрдэг юм. Энэ мэт асуудлыг шийдвэрлэхээр эрдэмтэн судлаачид болон төрийн байгууллагууд ажиллаж байна. МУИС-ийн дэд профессор Д.Эрдэнэбаатар “Зайнаас тандан судлахын тулд гаднаас үйлчилгээ авч ирсэн. Хүссэн зургаа авахад хүндрэлтэй. Дэлхийн аль ч цэгийн зургийг хүссэнээрээ авах боломж Үндэсний хиймэл дагуултай болж байж бүрдэнэ. Дотоодод “Мазаалай”, “Тэмүүлэл” гээд кубсат төслийг хэрэгжүүлээд, туршлага хуримтлуулчихлаа. Мөн бага оврын зайнаас тандан судалгааг хийж, туршиж байна. Харин цаашид Харилцаа холбооны хиймэл дагуул нисгэх хэрэгцээ шаардлага үүссэн” гэдгийг онцоллоо. Монгол Улсын хэрэглээг түрээсээр цаашид шийдвэрлэнэ гэвэл манай руу чиглэсэн хиймэл дагуулын цацраг хязгаарлагдмал. Тиймээс Үндэсний хиймэл дагуултай болчихвол өргөн хүрээнд хэрэглээг нэвтрүүлэх боломж бий. ОБЕГ-ын Мэдээллийн технологийн хэлтсийн дарга, дэд хурандаа Д.Содномрагчаа “Онцгой байдлын байгууллага бол радио холбоо, үүрэн холбоо, интернэт сүлжээ, Starlink, Iriduim зэрэг хэрэгслүүдийг ашиглаж байна. Эдгээр нь өөр өөр байгууллагын үйлчилгээ, зарим нь олон улсын байгууллагын үйлчилгээнүүд юм. Үндэсний хиймэл дагуултай болсноор энэ олон үйлчилгээг нэгтгээд, дотооддоо хөрөнгө оруулах боломжтой” гэв. Сансрын технологи, үндэсний аюулгүй байдал, бие даасан мэдээлэл холбооны дэд бүтэц, сансрын холбооны технологийн чиг хандлага, Монгол Улс харилцаа холбооны хиймэл дагуул хөөргөж ашиглах шаардлагын талаар “Үндэсний хиймэл дагуул ба түүний хэрэглээ” хэлэлцүүлгийг аравдугаар сарын 24-ний өдөр зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлэгт ЦХИХХЯ, ШУА, ХХЗХ, ҮАБЗ, ОБЕГ, МУИС болон ШУТИС-ийн профессор, салбарын судлаач, эрдэмтэд өргөнөөр оролцов. Улмаар зөвлөмж гаргаж, холбогдох байгууллагуудад нь хүргүүллээ.

Монгол Улсын Засгийн газар НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн хамтран хэрэгжүүлэх улс орны хөтөлбөр /2023-2027/-ийн 2024-2025 оны хамтын ажиллагааны төлөвлөгөөнд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү болон НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн Суурин төлөөлөгч Эваристе Коуасси-Комлан нар гарын үсэг зурж баталгаажуулав. Энэ үеэр Ц.Баатархүү сайд Монгол хүүхдүүд, тэр дундаа орон нутгийн хүүхдүүдийн боловсрол, эрүүл мэндийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэж, хамтран ажиллаж буйд НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн хамт олонд талархал илэрхийллээ. Мөн тэрбээр хүүхэд, эцэг эхчүүдэд эрүүл мэндийн дадлыг технологийн шийдлээр суулгах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд НҮБ-ын Хүүхдийн сан чухал үүрэг гүйцэтгэж буйг онцлов. НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн Суурин төлөөлөгч Эваристе Коуасси-Комлан: Монгол Улс “Цахим Үндэстэн” болох зорилго тавиад буй. Энэ хүрээнд хүүхдүүдэд бага наснаас нь цахим ур чадвар олгох нь ирээдүйн дижитал иргэнийг бэлдэхэд чухал хувь нэмэртэй. Иймд бид энэ чиглэлийн төсөл хөтөлбөрүүдийг дэмжиж ажиллаж байна.Түүнчлэн бид Олон улсын цахилгаан холбооны байгуулагатай хамтран “GiGa” санаачилгын хүрээнд ЕБС-ийн интернэт холболтыг хэмжих, нэгдсэн dashboard дээр харах төслийг хэрэгжүүлж байна. Өнөөдрийн байдлаар 58 сургуулийн интернэт холболтын асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байгааг дурдав. Мөн НҮБ-ын Хүүхдийн сан нь Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, Эрүүл мэндийн яамтай хамтран “Цахим эрүүл мэнд” төсөл дээр хамтран ажиллаж, E-Mongolia системд эрүүл мэндийн үйлчилгээнүүдийг цахимжуулж, нэгтгэсэн. Түүнчлэн Монгол Улсын “Цахим эрүүл мэнд”-ийн нөхцөл байдлын дүн шинжилгээг хийсэн. Энэхүү судалгаа маань эрүүл мэндийн салбарын цахим шилжилтийн бодлогод үнэтэй хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болон Эрүүл мэндийн яамны хамтын ажиллагаа, уялдаа холбоог сайн жишиг болгон харуулахыг бид зорьж байна” гэдгийг онцлов. ЦХИХХ-ны сайд Ц.Баатархүү: Монгол Улсын эрүүл мэндийн цахимжилтийн нөхцөл байдалд хийсэн дүн шинжилгээ болон И-Монгол палтформд орсон эрүүл мэндийн салбартай холбоотой үйлчилгүүдийн талаар УИХ болон Засгийн газрын гишүүд танилцаж, сайшаасан. Цаашид “Цахим эрүүл мэнд” төслийн хүрээнд хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх, GiGa-тай хамтран Монгол орны сумдын интернэтийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх чиглэлд хамтран ажиллах хүсэлтэй буйгаа илэрхийллээ.