Uranzaya Batbaatar

Зүүн бүсийн харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын чуулган Хэнтий аймагт энэ сарын 29-ны өдөр зохион байгуулагдлаа. Тус чуулганыг нээж, Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү 2025 онд хийж хэрэгжүүлэх онцлох 10 ажлынхаа талаар илтгэл тавив.  Тэрбээр, “Цахим хөгжил дэлхий, улс орнуудын хөгжлийг тодорхойлж байгаа энэ цаг үед Монгол Улс хаашаа явах вэ гэдгийг хэлэлцэхээр цуглаад байна. Төрийн үйлчилгээг хүссэн үедээ авах боломжтой КИОСК машины хэрэглээ 88 хувьд хүрсэн, e-mongolia-г зүүн бүсийн иргэдийн 50-аас дээш хувь нь ашиглаж байна.  НҮБ-аас цахим хөгжлийн индексийг хоёр жил тутамд үнэлдэг. Монгол Улсын цахим хөгжлийн индекс өнгөрсөн хоёр жилтэй харьцуулахад 28 байр урагшилж, манай улсын цахим хөгжил дэлхийд 48 дугаарт бичигдсэн. Монгол Улсын ихэнх үзүүлэлт дэлхийд 80-103-т бичигддэг бол цахим засаглалын индексээр эхний 50-д орж байна гэдэг энэ салбарын хүмүүсийн хамтын зүтгэл юм.  Яамны бодлого хаашаа явж байгааг илэрхийлэх 10 чухал ажлыг хэлье.  Бид 5G буюу дэвшилтэт холбооны шинэ технологийг нэвтрүүлэх ажлыг эхлүүлсэн. Ингэснээр сум, багт байгаа бүх хүн төрийн үйлчилгээ, тэрдундаа боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээг Улаанбаатарт байгаа мэт шууд авах боломж бүрдэнэ. Жолоочгүй тээвэр, дрон, нисгэгчгүй онгоц зэрэг технологийн дэвшлийг амьдралд хэрэгжүүлж, Зүүн бүсэд хүнс технологи, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд энэ ажил буюу 5G хувь нэмэр оруулна. Сум орон нутаг дахь интернэт, харилцаа холбооны дэд бүтцийг өргөжүүлэхэд анхаарна. Суманд байгаа сургууль, эмнэлгийн интернэтийн хурдыг 10 дахин нэмэгдүүлэх төслийг эхлүүлсэн. Ингэснээр сумын төвөөс дэлхийн ямар ч хичээлийг үзэх боломжтой болно.  Тойрог шилэн кабелийн холболтыг эхлүүлж байгаа. Ингэснээр цахим хөгжилд найдвартай байдлыг бий болгож байна. Гуравдагч хөрш рүү мэдээллийн технологийн гарцыг эхлүүлэх дэд бүтцийг нээж өгч байна. Хаанаас ч дэлхий рүү холбогддог харилцаа холбооны дэд бүтцэд анхаарч байгаа. Зүүн бүсэд хөдөлгөөнт холбооны цэгүүдийг ашиглалтад оруулна. Сүхбаатар, Дорнод, Хэнтий аймагт энэ жил 29 цэгт сүлжээ оруулна. Ингэснээр малчид сүлжээгээ дагаж нүүдэлдэг биш, хаана амьдарч байгаагаас үл хамааран харилцаа холбооны дэд бүтэц нь бэлэн байдаг нөхцөл бүрдэх юм” гэлээ. Түүнчлэн, орчин үеийн алт бол интернэт.  ЖДҮ эрхэлж байгаа орон нутгийн иргэд Монголд байгаа барааг дэлхий рүү, дэлхийд байгаа барааг таны гарт хүргэх цоо шинэ технологийг нэвтрүүлж байгаа гэдгийг тэрбээр онцоллоо

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам “Шил ажиллагаа”-ны хүрээнд олон улсын хөтөлбөртэй ЕБС-ийн мэдээллийг нээлттэй ил тод болголоо.  Зарим сургуулиуд нэрэндээ “International”, “Global”, “Cambridge”, “IB” гэх мэт үгсийг оруулсан байдаг ч бодит магадлан итгэмжлэлийн байгууллагуудын шаардлагыг хангаагүй байдаг. Эцэг эхчүүдийн хувьд сургуулийн хөтөлбөр, магадлан итгэмжлэл, багш нарын мэргэжлийн түвшин зэргийг бүрэн шалгаж судлалгүйгээр сонголт хийх тохиолдол элбэг.  Иймд дээрх асуудлыг шийдвэрлэж, “ШИЛ АЖИЛЛАГАА”-ны хүрээнд мэдээлэл хариуцагч байгууллага болох Боловсролын яам олон улсын хөтөлбөртэй ЕБС-ийн жагсаалтыг www.shilen.gov.mn -д ил тод, нээлттэй байршууллаа.  Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам нь Засгийн газраас хэрэгжүүлж буй “Авлигатай тэмцэх 5Ш” ажиллагааны “Шил ажиллагаа”-г хариуцаж байгаа бөгөөд энэ хүрээнд мэдээлэл хариуцагч байгууллагуудыг мэдээллээ нээлттэй, ил тод www.shilen.gov.mn байршуулахыг шаардаж ажиллаж байна.  Олон улсын хөтөлбөртэй ЕБС-ийн жагсаалтыг харах бол ЭНД дарна уу. 

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү дроны хуулийн төсөл, туршилтын бүс байгуулах, дрон нисгэгч операторуудыг сургах сургалтын хөтөлбөр боловсруулах гурван ажлын хэсэг байгуулсан. Тус ажлын хэсгүүд энэ сарын 13-ны өдөр хуралдлаа.  Ажлын хэсэгт, Радио телевизийн үндэсний сүлжээ УТҮГ, Батлан хамгаалах яам, Зэвсэгт хүчний жанжин штабын Агаарын цэргийн командлал, ШУТИС, ШУА-ийн Физик, технологийн хүрээлэн, Монголын Дрон нисгэгчдийн холбоо, Хобби зон ХХК болон Дроны улсын аварга шалгаруулах анхдугаар тэмцээнд шүүгчээр ажилласан н.Цэнд-Очир нар ажиллаж байна.  Монгол Улсад 2016 оноос эхлэн нисгэгчгүй нисэх төхөөрөмж буюу дроны хэрэглээ бий болж, өнөөдөр энэ чиглэлд Улсын аварга шалгаруулах анхдугаар тэмцээнийг зохион байгуулсан билээ. Дроны эдийн засаг манай улсад төдийлөн судлагдаагүй байгаа ч дэлхий эдийн засагт түүний оруулах хувь нэмэр асар хурдацтай нэмэгдэж байна.  Иймд дроны хууль эрх зүйн орчныг нь бий болгох, туршилтын талбай байгуулж, тэмцээн уралдааныг тогтмол зохион байгуулж, хүүхэд залуучуудын бүтээлч сэтгэлгээг дэмжих, дрон нисгэгч операторуудыг сургах, спортын тамирчдад зэрэг цол өгөх зэргээр тус салбарыг олон төрлөөр хөгжүүлж, эдийн засагт оруулах хувь нэмрийг нь нэмэгдүүлэх үүднээс Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү бүх талын оролцоог хангасан ажлыг хэсгийг байгуулж, хуралдууллаа.  Ажлын хэсгийн хурлаар дроны хуулийн төсөлтэй холбоотойгоор дэлхий нийтийн чиг хандлага, дроны бүртгэл, дрон нисгэгч операторуудыг сургах сургалтын хөтөлбөр, туршилтын бүсийг хэрхэн үр ашигтай ажиллуулах зэрэг асуудлыг хэлэлцэв.  Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Баянзүрх-Налайх дүүрэг болон Дархан-Уул аймагт дроны туршилтын бүс байгуулахаар болсон. Тус бүсэд олон улсын төлөөлөгчид зохион бүтээсэн дроноо турших, тэмцээн уралдааныг тогтмол зохион байгуулах чиглэлээр ашиглахаар төлөвлөж байна. Ингэснээр гаднын хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, дрон хэмээх нисгэгчгүй нисэх төхөөрөмж Монгол Улсын эдийн засагт хувь нэмрээ оруулж эхлэх юм.  Үүний зэрэгцээ, дроны улсын аварга шалгаруулах анхдугаар тэмцээнээс хойш хүүхэд, залуучуудын дунд дрон зохион бүтээх хандлага нэмэгджээ. Иймд дээрх туршилтын бүс нь хүүхэд залуучуудын бүтээлч сэтгэлгээг дэмжих тэмцээн уралдааны төв болох боломжтой юм.  Түүнчлэн дрон нисгэж буй залуучуудыг сургах, энэ чиглэлд албан ёсны гэрчилгээжүүлэх ажлыг хийх нь чухал гэдгийг талууд онцоллоо. Ингэснээр Монгол Улсад дрон нисгэх албан ёсны эрхтэй операторууд бий болох, спортын тамирчдад зэрэг дэв өгөх, дрон нисгэхтэй холбоотой мэдлэггүйн улмаас гарч болох үр дагаваруудаас урьдчилан сэргийлэх боломжтой юм.  Одоогоор Монгол Улсад дрон борлуулж буй компаниуд дрон худалдан авч буй иргэд олон нийтэд анхан шатны мэдлэгийг олгож байна. 

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүүгийн санаачилгаар “Зүүн бүсийн харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн чуулган”-ыг 2025 оны 03 дугаар сарын 29-ны өдөр Хэнтий аймгийн Хан Хэнтий чуулганд зохион байгуулах гэж байна.   Монгол Улсын Зүүн бүс бол Хэнтий, Сүхбаатар, Дорнод аймгийг хамарсан өргөн уудам нутагтай, харьцангуй хүн ам багатай бүс нутаг юм. Энэ нь харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн сүлжээний хөгжилд бэрхшээл учруулж байсан ч сүүлийн жилүүдэд төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны хүрээнд дэд бүтцийг сайжруулах алхмууд хийгдэж байна. Гэсэн хэдий ч орон нутгийн иргэдийн хувьд интернэтийн хүртээмж, сүлжээний тогтвортой байдал зэрэг асуудлууд тулгамдаж байна.  Тодруулбал, Зүүн бүсийн бүх аймаг сум шилэн кабелиар холбогдсон ч 45 багт сүлжээ ороогүй байдалтай байна.  Иймд 2025 онд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамнаас Зүүн бүсийн 29 цэгт сүлжээ оруулахаар ажиллаж байна.   Үүний зэрэгцээ, 5G технологийн сонгон шалгаруулалтыг зарлаад байгаа билээ.  5G технологийг нь нэвтрүүлснээр сумдын интернэтийг хурдыг 10 дахин нэмэгдүүлэх боломжтой юм.  Зүүн бүсэд Монгол Улсын нийт хүн амын 0.5 хувь нь буюу 230 орчим мянган иргэн амьдарч байна. Насанд хүрэгчдийн 50 гаруй хувь нь төрийн үйлчилгээг цахимаар “e-mongolia” системээс авч байна.  Үүний зэрэгцээ, Төрийн үйлчилгээг операторын горимоор үзүүлэх 32 ХУРДАН цэг ажиллаж байгаа бол 10 ширхэг киоск машин зүүн бүсэд байна.   Тус бүс нутагт 2-3 орон нутгийн гарааны бизнес ажиллаж байна.  Энэ мэтчилэн орон нутагт харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн тулгамдсан асуудал, хөгжил дэвшил шинэ боломж, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх зэрэг асуудлыг хэлэлцэж шийдвэрлэх, цаашид “Дижитал аймаг, Дижитал хот” концепцийг улсын орны хэмжээнд хэрэгжүүлэх үүднээс “Зүүн бүсийн харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн чуулган”-ыг энэ сарын 29-ны өдөр Хэнтий аймгийн Хан Хэнтий чуулганд зохион байгуулах гэж байна. Чуулганы үеэр орон нутгийн захиргааны байгууллагын алба хаагчид болон иргэдэд цахим ур чадвар болон цахим халдлагаас хэрхэн урьдчилан сэргийлэх талаар сургалт орно. 

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү өнөөдөр /2025.03.12/ БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Шэнь Миньжуан болон бусад албаны төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтаар талууд хоёр улсын шинжлэх ухаан, мэдээллийн технологийн салбарт хамтын ажиллагааг шинэ шатанд гаргах талаар санал солилцов. Тодруулбал, Ц.Баатархүү сайд БНХАУ нь шинжлэх ухаан, мэдээллийн технологийн чиглэлд санаачилгатай, хиймэл оюуны салбарт хамгийн бага зардлаар илүү их бүтээмжийг бий болгож байгаагийн зэрэгцээ дэлхийн тавцад шинэ санаа, патентыг хамгийн олноор нь эзэмшиж, хүчирхэг улс болж буйд баяр хүргэв.  Үүний зэрэгцээ, цахим худалдааны талбарт Монгол Улсын жижиг дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн бараа бүтээгдэхүүнийг Alibaba-гаар дамжуулан экспортлох ажлыг эрчимжүүлж, энэ гуравдугаар сардаа багтаан хоёр талын цахим уулзалтыг зохион байгуулах асуудлыг онцлов.  Мөн Монгол Улсын Засгийн газар Бүсчилсэн хөгжлийн төлөвлөгөөний хүрээнд Төв аймгийн Зуунмод хотыг шинэчилж, “Хүннү” хот болгон, шинжлэх ухаан, мэдээллийн технологийн парк байгуулахаар төлөвлөж буйг хатагтай Элчин сайдад дуулгаж, БНХАУ-тай энэ чиглэлд хамтран ажиллах хүсэлтэй буйгаа илэрхийлэв.  БНХАУ-аас Монгол Улсад суугаа Онц бөгөөд Бүрэн эрхт Элчин сайд Шэнь Миньжуан Ц.Баатархүү сайдын саналыг нааштай хүлээн авч, цахим худалдааны салбарт хоёр талын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэх тал дээр санал нэгдэв.  Үүний зэрэгцээ хоёр улсын шинжлэх ухаан, мэдээллийн технологийн салбарын хамтын ажиллагааг шинэ шатанд гаргаж, харилцан ашигтай хамтдаа хожсон амжилтыг үзүүлж, дэлхий нийтэд тулгамдаж буй асуудлыг шийдвэрлэхэд хамтран ажиллах хүсэлтээ илэрхийллээ. 

Цахим хөгжил, Инновац, харилцаа холбооны яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч П.Алтан-Од Дэлхийн Банкны Суурин төлөөлөгч Таехюн Лиг энэ сарын 11-ний өдөр хүлээн авч уулзлаа.  Талууд 2025 онд хэрэгжүүлэх нэн шаардлагатай төслүүдийн талаар санал солилцов. Дэлхийн Банктай хамтран хэрэгжүүлж буй “Ухаалаг Засаг -2” төслийн хүрээнд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам 2025 онд 10 гаруй ажлыг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байна.  Тодруулбал, тоон гарын үсгийн дэд бүтцийг (PKI) шинэчлэх, Үндэсний дата төв болон нөөц төвийн хүчин чадлыг өргөтгөх, Кибер халдлага зөрчилтэй тэмцэх нийтийн төвийн техник технологийг шинэчлэх ажлыг үе шаттай хийж гүйцэтгэж байна.