urantsetseg

“Зүүн бүсийн харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн чуулган -2025” гуравдугаар сарын 29-ны өдөр зохион байгуулагдсан. Тус чуулганд УИХ-ын гишүүн Б.Жаргалан, С.Эрдэнэболд, Ш.Бямбасүрэн нар оролцож, зүүн бүсийн иргэдэд хандаж үг хэлсэн юм. Тэдний хэлсэн үгнээс онцлох ишлэлийг хүргэж байна УИХ-ын гишүүн Б.Жаргалан Харилцаа холбооны хөгжлөөс улсын өрсөлдөх чадвар, хөгжил шууд хамаардаг. Монгол Улс ойрын 4 жилд эдийн засгаа тэлэх, олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэх, экспортын бараа бүтээгдэхүүний нэр төрлийг төрөлжүүлэх зэрэг эдийн засгийн олон зорилтуудыг тавьсан. Энэхүү зорилтуудыг хэрэгжүүлэх суурь нь харилцаа холбоо, мэдээллийн технологи юм. Монголчууд бид өргөн уудам газар нутагтай, хүн ам нь тархан суурьшсан нөхцөлд тулгамдаж буй сорилтуудыг хиймэл оюуны тусламжтайгаар даван туулах боломжтой. Энэхүү зорилтуудыг хэрэгжүүлэхэд хувийн хэвшил, тэрдундаа орон нутгийн хувийн хэвшлийг дэмжих, залуучуудын үйл ажиллагааг бойжуулах “share office” Хэнтий аймагт байгуулагдсан байна. Энэхүү оффис нь дараа, дараагийн технологийн компаниудыг олон улсад гарах нэн ялангуяа тэрхүү компани нь орон нутгаас “төрөх” ажлын эхлэл болоход бид бүхэн дэмжиж ажиллах болно. УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэболд Цахим яам хэдэн жилийн өмнө агентлагийн түвшинд байж байгаад саяхнаас Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болсон. Хэдийгээр яам болсон ч иргэд, олон нийтийн түвшинд “e-mongolia” гээд аппликейшний хүрээнд үйл ажиллагааг нь ойлгодог. Гэхдээ цахим яамны үйл ажиллагаа, алсын харааны зорилт бол үндэсний аюулгүй байдалтай шууд холбоотой асуудал. Орчин үеийн уран бол дата, орчин үеийн цөмийн зэвсэг бол хиймэл оюун гэсэн тодорхойлолт ноёлох гэж байна. Энэ том өрсөлдөөний зах зээл эдийн засгийн утгаараа агуу ч гэсэн цаад талдаа үндэсний аюулгүй байдлын асар том тодорхойлох хүчин зүйлс болж байна. 2050 онд дэлхийн эдийн засгийг удирдах гол хүчийн 70 гаруй хувийн хиймэл оюун эзэлнэ гэж үзэж байгаа. Иймд хиймэл оюуны бодлогын баримт бичиг, стратегийг батлах ёстой гэж үзэж байна. Үүнд технологиос гадна гурван чухал үзэл санааг багтаагаасай гэж үзэж байгаа. Үүнд  УИХ-ын гишүүн Ш.Бямбасүрэн Зүүн бүс нутаг маань түүх соёл байгалийн баялагаараа үнэлэгдэхээс гадна хүнийхээ хөгжлөөрөө тэргүүлдэг. Монгол Улсын хөгжлийн төлөө, ирээдүйгээ бүтээж буй залуучуудыг бэлдэх нутаг юм. Дижитал хувьсгалын үед Зүүн бүс Монгол Улсаа манлайлж, түрүүлж алхсан бүс нутаг байгаасай гэж хүсэж байна. Миний бие УИХ-ын гишүүнийхээ хувьд энэ салбарын хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах, шинэ санаачилга, залуучуудын гарааны бизнесийг дэмжиж ажиллах болно.

Зүүн бүсийн харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын чуулган Хэнтий аймагт энэ сарын 29-ны өдөр зохион байгуулагдлаа. Тус чуулганыг нээж, Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү 2025 онд хийж хэрэгжүүлэх онцлох 10 ажлынхаа талаар илтгэл тавив.  Тэрбээр, “Цахим хөгжил дэлхий, улс орнуудын хөгжлийг тодорхойлж байгаа энэ цаг үед Монгол Улс хаашаа явах вэ гэдгийг хэлэлцэхээр цуглаад байна. Төрийн үйлчилгээг хүссэн үедээ авах боломжтой КИОСК машины хэрэглээ 88 хувьд хүрсэн, e-mongolia-г зүүн бүсийн иргэдийн 50-аас дээш хувь нь ашиглаж байна.  НҮБ-аас цахим хөгжлийн индексийг хоёр жил тутамд үнэлдэг. Монгол Улсын цахим хөгжлийн индекс өнгөрсөн хоёр жилтэй харьцуулахад 28 байр урагшилж, манай улсын цахим хөгжил дэлхийд 48 дугаарт бичигдсэн. Монгол Улсын ихэнх үзүүлэлт дэлхийд 80-103-т бичигддэг бол цахим засаглалын индексээр эхний 50-д орж байна гэдэг энэ салбарын хүмүүсийн хамтын зүтгэл юм.  Яамны бодлого хаашаа явж байгааг илэрхийлэх 10 чухал ажлыг хэлье.  Бид 5G буюу дэвшилтэт холбооны шинэ технологийг нэвтрүүлэх ажлыг эхлүүлсэн. Ингэснээр сум, багт байгаа бүх хүн төрийн үйлчилгээ, тэрдундаа боловсрол, эрүүл мэндийн үйлчилгээг Улаанбаатарт байгаа мэт шууд авах боломж бүрдэнэ. Жолоочгүй тээвэр, дрон, нисгэгчгүй онгоц зэрэг технологийн дэвшлийг амьдралд хэрэгжүүлж, Зүүн бүсэд хүнс технологи, аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд энэ ажил буюу 5G хувь нэмэр оруулна. Сум орон нутаг дахь интернэт, харилцаа холбооны дэд бүтцийг өргөжүүлэхэд анхаарна. Суманд байгаа сургууль, эмнэлгийн интернэтийн хурдыг 10 дахин нэмэгдүүлэх төслийг эхлүүлсэн. Ингэснээр сумын төвөөс дэлхийн ямар ч хичээлийг үзэх боломжтой болно.  Тойрог шилэн кабелийн холболтыг эхлүүлж байгаа. Ингэснээр цахим хөгжилд найдвартай байдлыг бий болгож байна. Гуравдагч хөрш рүү мэдээллийн технологийн гарцыг эхлүүлэх дэд бүтцийг нээж өгч байна. Хаанаас ч дэлхий рүү холбогддог харилцаа холбооны дэд бүтцэд анхаарч байгаа. Зүүн бүсэд хөдөлгөөнт холбооны цэгүүдийг ашиглалтад оруулна. Сүхбаатар, Дорнод, Хэнтий аймагт энэ жил 29 цэгт сүлжээ оруулна. Ингэснээр малчид сүлжээгээ дагаж нүүдэлдэг биш, хаана амьдарч байгаагаас үл хамааран харилцаа холбооны дэд бүтэц нь бэлэн байдаг нөхцөл бүрдэх юм” гэлээ. Түүнчлэн, орчин үеийн алт бол интернэт.  ЖДҮ эрхэлж байгаа орон нутгийн иргэд Монголд байгаа барааг дэлхий рүү, дэлхийд байгаа барааг таны гарт хүргэх цоо шинэ технологийг нэвтрүүлж байгаа гэдгийг тэрбээр онцоллоо

Засгийн газрын өнөөдрийн хуралдаанаар Цахим гарын үсгийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, дүрэм журмыг цөөлж, оновчтой болгох, төрийн бүх үйлчилгээг ДАН системтэй холбох ажлыг эрчимжүүлэх, тоон гарын үсгийн программ хангамжуудын үйл ажиллагааг нэгтгэн сайжруулах шийдвэрийг гаргалаа. Төрийн болон бизнесийн үйлчилгээнүүд нэг удаагийн нэвтрэх код, цахим шуудангийн хаяг, гар утасны дугаар, тоон гарын үсэг хэрэглэгчийн нэр, нууц үг зэрэг олон төрлийн арга хэрэгслийг ашиглан иргэнийг цахим орчинд таньж, баталгаажуулж байна. Эдгээрээс хамгийн найдвартай, аюулгүй хэлбэр нь тоон гарын үсэг аж. Монгол Улс 2022 онд тоон гарын үсгийг иргэддээ 5 жилийн хугацаатай үнэ төлбөргүй олгосон. Одоогийн байдлаар 1.3 сая иргэн тоон гарын үсэгтэй болсон ч өнөөдрийг хүртэл иргэд түүнийг хаана, юунд, ямар зориулалтаар ашиглах талаар ойлголтгүй байна. Түүнчлэн 155,074 аж ахуй нэгж тоон гарын үсгийг тендерт оролцохдоо л ашиглаж байгаагаас өөр хэрэглээ байхгүй гэхэд болохоор байна. Иймд тоон гарын үсгийн хэрэглээг нэмэгдүүлэх, цахим орчинд иргэнийг найдвартай таньж, баталгаажуулах хэрэгцээ шаардлагад үндэслэн Засгийн газар өнөөдрийн хуралдаанаараа дээрх асуудлыг ийнхүү хэлэлцэж, шийдвэрлэлээ. Тоон гарын үсэг нь цахим орчинд баримт бичиг, мэдээллийг баталгаажуулах, хамгаалах зориулалттай криптограф технологи юм. Тоон гарын үсгийг ашигласнаар орон зай үл хамааран баримт бичгийг баталгаажуулах, улмаар цахим албан хэрэг хөтлөлтийг дэмжиж, байгууллагын бичиг хэрэг, шуудангийн зардлыг хэмнэх боломж олгодог. Түүнчлэн цахим гэрээ, хэлцлийг гар утас, таблет ашиглан тоон гарын үсгээр баталгаажуулж, цаг хугацаа хэмнэх, шифрлэж хамгаалсан түлхүүрээр баримт бичгийн нууцлалтай, бүрэн бүтэн байдлыг хангах давуу талтай байдаг.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, Дэлхийн банкны Олон улсын хөгжлийн ассоциацитай хамтран хэрэгжүүлж буй “Ухаалаг засаг II төсөл”-ийн Төсөл хэрэгжүүлэх нэгжид Худалдан авах ажиллагааны мэргэжилтнийг нээлттэй сонгон шалгаруулж авна. Дээрх ажлын байранд тавигдах шаардлагыг доорх холбоосоос татаж авна уу. Худалдан авах ажиллагааны мэргэжилтэн: https://drive.google.com/file/d/1YS-8kra6L4_JzVNtOiQjpQ0AXgR3-Q5U/view?usp=sharing Сонгон шалгаруулалтад орох хүсэлтэй иргэд дараах баримт бичгүүдийг англи хэл дээр бүрдүүлэн Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны 103 тоот өрөөнд биечлэн 2025 оны 03 дугаар сарын 28-ний өдрийн 12:00 цагаас өмнө ирүүлнэ үү. Үүнд: Сонгон шалгаруулалтад орох хүсэлтэй иргэд горилж буй АЖЛЫН БАЙРНЫ НЭРИЙГ ТОДОТГОН материал ирүүлнэ.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү УБЕГ-ын дарга У.Болдхүү тэргүүтэй төлөөлөлтэй уулзаж, төрийн цахим үйлчилгээнд тулгамдаж буй саад бэрхшээлд мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгөх, хамтран шийдвэрлэх талаар санал солилцлоо.  УБЕГ -ын үйлчилгээ нь иргэд болон хуулийн этгээдийн дунд хамгийн эрэлттэй байдаг. Иймд тус байгууллагын үзүүлж буй цахим үйлчилгээ болох хүүхдийн гадаад паспорт дахин захиалга, гадаад паспорт захиалахад чанартай зураг илгээх,  лавлагаа, тодорхойлолтыг англи, солонго хэл дээр гаргадаг болох, нас баралтын бүртгэлийг цахимжуулах зэрэг иргэдийн дунд хамгийн их эрэлттэй байдаг үйлчилгээнүүдийг цахимжуулахад тулгамдаж буй асуудлыг хэлэлцэн, дараарх 13 чиглэлд хамтран ажиллахаар тогтов. Үүнд: 

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам нь олон улсын чанарын удирдлагын тогтолцооны ISO 9001:2015 стандартыг үйл ажиллагаандаа нэвтрүүлж, Business Systems Certification (BCert, www.bscertification.com) Австралийн олон улсын баталгаажилтын байгууллагаас сертификатаа хүлээн авч, үйл ажиллагаагаа батламжиллаа.     Энэ нь манай байгууллагын хувьд ISO Олон Улсын сертификатаар үйл ажиллагаагаа баталгаажуулж буй 2 дахь чиглэл бөгөөд 2022 онд ISO27001 Мэдээллийн аюулгүй байдлын удирдлагын тогтолцооны стандартыг амжилттай нэвтрүүлсэн бол өнөөдөр үйл ажиллагаагаа ISO9001:2015 Чанарын удирдлагаар тогтолцооны стандартаар баталгаажуулж, олон улсад бүртгэгдсэн чухал алхам болж байна. Төрийн цахим шилжилтийг дэмжих эрх зүйн орчны суурь хуулиуд батлагдаж, Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулиар Үндэсний дата төвийн зарим чиг үүрэг хуульчлагдсан бөгөөд Кибер аюулгүй байдлын тухай хуулиараа тусгайлан заасан үүрэг хариуцлага хүлээсэн онц чухал мэдээллийн дэд бүтэцтэй байгууллага юм.  Манай байгууллага Төрийн цахим мэдээллийн сан хариуцан түүнд суурилсан мэдээллийн технологийн үйлчилгээг төрийн 1,441 хувийн хэвшлийн 683 байгууллагад шууд болон шууд бус хэлбэрээр Монгол Улсын иргэн бүрд хүрч ажиллаж байна. Монгол Улсын хэмжээнд салбар бүрд хэрэгжиж буй цахим систем, цахим үйлчилгээний 90 гаруй хувь манай байгууллагын дэд бүтцэд суурилан хэрэгжиж байна.  Монгол Улсын цахим хөгжлийн индекс 193 орноос урагшилж, 46 дугаар байранд орсон амжилт нь манай байгууллагын хувьд төрийн цахим шилжилтийн суурь дэд бүтцийн бэлэн байдлыг хариуцан, цахим систем хэрэгжүүлэгч, нэвтрүүлж буй байгууллагууд болон цахим үйлчилгээний идэвхтэй хэрэглэгчдийн хамтын ажиллагаа, үйлчилгээ үйл ажиллагааг тогтмол сайжруулж ажиллах шаардлагатай болохыг илтгэж байна. Иймд Манай хамт олон Чанарын удирдлагын тогтолцооны олон улсын шаардлагыг хангах чиглэлд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамнаас өгөгдсөн үүрэг даалгавар, стандартын мэргэжлийн байгууллагын зөвлөмжийн дагуу арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж, сертификатжуулалтын аудитад хамрагдсанаар ийнхүү амжилттай нэвтрүүллээ. Уг стандарт нь байгууллагад үйл ажиллагааны чанарын удирдлагын тогтолцоог бүрдүүлэх, үйл ажиллагаа, үйлчилгээнд үндэслэн хэрэглэгч, байгууллага хоорондын хамтын ажиллагааг үр дүнтэй оновчтой зохион байгуулах, стандартыг дагаж мөрдөх хяналт хэрэгжилт, тасралтгүй сайжрах боломжийг олгодог давуу талтай.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Японы Олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (ЖАЙКА)-тай хамтран кибер аюулгүй байдлын хүний нөөцийг чадавхжуулах техникийн хамтын ажиллагааны төслийг хэрэгжүүлж буй. Энэ хүрээнд Английн Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвтэй хамтран “Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшнийг үнэлэх” судалгааны ажлыг 2024 оны 10 дугаар сард эхлүүлж, ийнхүү өнөөдөр үр дүнгээ танилцууллаа.   Судалгааны тайланд:  Мөн Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын бодлого, стратегийн хувьд бусад үзүүлэлтээс илүү үнэлэгдсэн бол стандарт ба технологийн чиглэлээр хамгийн бага үзүүлэлттэй байгаа бөгөөд хөрөнгө оруулалт шаардагдаж байгааг илтгэж байна.  Харин кибер гэмт хэрэгтэй тэмцэх хамтын ажиллагаа, хууль эрх зүйн хувьд тогтворжсон сайн гэж тус тус үнэлэгдлээ. Цаашид  Тус судалгааг хийхдээ  Их Британийн Засгийн газар, олон улсын байгууллага, эрдэм шинжилгээний байгууллага, олон нийт, хувийн хэвшлийн болон иргэний нийгмийн байгууллагаас бүрдсэн 200 гаруй мэргэжилтнүүдийн хамтран боловсруулсан “Кибер аюулгүй байдлын чадавхыг үнэлэх загварчлал”-ыг ашигласан аж.  Кибер аюулгүй байдлын экосистемийг дараах таван чиглэлээр үнэлсэн байна. Үүнд:  а) кибер аюулгүй байдлын бодлого ба стратеги,  б) кибер аюулгүй байдлын соёл ба нийгэм, в) кибер аюулгүй байдлын мэдлэг ур чадварыг хөгжүүлэх,  г) хууль эрх зүйн орчин,  д) стандарт ба технологи  Мөн хэмжигдэхүүн тус бүрээр кибер аюулгүй байдлын чадавхыг а) Эхэлж буй, б) Хөгжиж буй, в) Тогтворжсон,  г) Стратегийн, д) Динамик гэсэн 5 түвшингээр тодорхойлжээ.  Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшинг тодорхойлоход төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллага, их дээд сургуулиуд, эрдэм шинжилгээ, судалгааны байгууллагууд, Кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх чиг үүрэг бүхий байгууллагын кибер аюулгүй байдлын асуудал хариуцсан 110 гаруй мэргэжилтнүүд хамрагдсан байна.  Манай Улс нь 2024 онд Дэлхийн цахилгаан холбооны байгууллагаас гаргадаг Кибер аюулгүй байдлын индексээр 56 оноо авч, 193 орноос 103-т буюу бэхжиж буй дунд түвшинд үнэлэгдсэн.  Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам 2025 онд Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын индексийг “Дэвшиж буй” түвшинд хүргэх зорилт тавин ажиллаж байна. Энэ хүү зорилтыг хангахад Оксфордын их сургуулийн эрдэмтдийн хийсэн судалгаа чухал хувь нэмэр оруулах юм.  

Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд Монгол Улсын Кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшнийг үнэлсэн судалгааны тайлангаа 2-р сарын 19-ний өдөр олон нийтэд танилцуулах гэж байна.   Энэхүү судалгаа нь Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн чадавхыг а) кибер аюулгүй байдлын бодлого ба стратеги, б) кибер аюулгүй байдлын соёл ба нийгэм, в) кибер аюулгүй байдлын мэдлэг ур чадварыг хөгжүүлэх, г) хууль эрх зүйн орчин, д) стандарт ба технологи гэсэн таван хэмжигдэхүүнээр үнэлж, харгалзах түвшнийг тодорхойлж, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээнд зөвлөмж өгдгөөрөө онцлог аж. Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд энэхүү судалгааг дэлхий даяар хийж байгаа бөгөөд Монгол Улс 95 дахь улс нь болж байна. Энэхүү судалгааг Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Японы Олон Улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (ЖАЙКА)-тай хамтран хэрэгжүүлж буй кибер аюулгүй байдлын хүний нөөцийг чадавхжуулах техникийн хамтын ажиллагааны төслийн хүрээнд хийлгэсэн билээ. Тус судалгаанд төр, хувийн хэвшил болон олон улсын 100 гаруй байгууллагын төлөөллийг хамруулжээ.   Хөтөлбөртэй танилцах бол ЭНД дарна уу.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамнаас их өгөгдөл, хиймэл оюуны үндэсний стратеги боловсруулахаар ажиллаж байна. Энэ хүрээнд салбар бүрийн мэргэжилтэн, эрдэмтэн судлаачдаас санал авч, үндэсний стратегид тусгаж байгаа билээ. Өнөөдөр /2025.01.30/ Шинжлэх ухааны академитай хамтран эрдэм шинжилгээний байгууллагын судлаачдын санал солилцох уулзалтыг зохион байгууллаа. Эрдэмтэн, судлаачид эхний ээлжид хиймэл оюуныг хөгжүүлэх тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлж, салбарын хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулах саналаа илэрхийлэв. Мөн хиймэл оюуныг хөгжүүлэхэд хамгийн ихээр тулгамдаж буй асуудал нь эрдэмтэн судлаачид, хувийн хэвшил, төрийн байгууллага хоорондын уялдаа  холбоог хангах юм. Тиймээс дээрх асуудлын шийдлийг үндэсний стратегид тусгахыг хүслээ. Учир нь тус салбарт хувийн хэвшлийг оруулж байж, систем цаашаа хөгжих нөхцөл бүрдэнэ гэдгийг онцолсон.  Түүнчлэн ядаж ДНБ-ийнхээ 0.5-1 хувийг дээрх салбарт зарцуулж, тогтвортой хөрөнгө оруулалт хийж, дэмжих хэрэгцээ шаардлага байгаа гэдгийг чухалчлав. Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улсад хамгийн их өгөгдөл цугларсан салбар нь эрүүл мэнд. Хиймэл оюуныг хөгжүүлэх суурь нь өгөгдөл юм. Дата хаана бэлэн байна тэр салбарт хиймэл оюуныг хөгжүүлэх нөхцөл бүрдэнэ. Тиймээс энэхүү бүрдсэн датаг ашиглахад хууль эрх зүйн орчны зохицуулалт чухал аж. Гэвч аливаа өгөгдлийг ашиглахад зөвшөөрлийн асуудал өнөөдрийг хүртэл гарсаар байгаа нь хиймэл оюуны хөгжилд тушаа болж байгааг эрдэмтэн, судлаачид хэллээ. Мөн нөөцөө доторхойлох, өгөгдлийн нэгдсэн стандарттай болох, чанар үнэлгээ зэрэг асуудлууд ч хөвөрнө. Үүний дараа хүний нөөцийг бүрдүүлэх асуудал гарч ирнэ. Засгийн газрын тогтоолоор 2024 онд ШУАИС байгуулагдсан. Дэвшилтэт технологийн чиглэлийн бакалаврын 10, магистрын хөтөлбөрийг боловсруулж, хэрэгжүүлж эхлээд байна. Ахисан түвшинд боловсон хүчнээ бэлдэж байж, хиймэл оюуныг нэвтрүүлэх тухай яригдана. Тиймээс төрөөс их дээд сургуулиудын хөтөлбөрийг тогтвортой дэмжиж, төслийг санхүүжүүлэх бодлого хэрэгтэй байгаа аж. Түүнчлэн хамгийн ихээр маргаан дагуулдаг асуудал нь оюуны өмч. Оюуны өмчийн зохицуулалтыг хэрхэн хийх вэ гэдэг нь анхаарлын төвд байна. Энэ тал дээр ихэд маргаан үүсдэг учраас хиймэл оюуны үндэсний стратегид тусгах саналыг ч хэллээ. Манай улсад дээрх чиглэлийн төслүүдэд 10 сая төгрөгийн санхүүжилт хийгддэг байна. Гэтэл өнөөдөр 1GPU 25-30 мянган ам.доллараар үнэлэгдэж байхад 10 сая төгрөгийн санхүүжилт хангалтгүй юм. Бусад улс орнууд ч энэ салбарыг хөгжүүлэхэд тэрбум тэрбум ам.доллараар хөрөнгө оруулалт хийж байгаа билээ.