Gantuya Lkhagvasuren

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, АНУ-ын элчин сайдын яам болон Мэдээллийн аюулгүй байдлын мэдээлэл, удирдлагын төв (MNCERT/CC)-ийн урилгаар ирсэн эксперт М.К. Малкольм Палморыг Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар 2025.09.22-ны өдөр хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын үеэр Э.Батшугар сайд Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвтэй хамтран “Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшин”-ийг тодорхойлох судалгааг хийсэн талаар танилцууллаа. Ингэхдээ судалгаагаар манай улс бодлого, стратегийн чиглэлээр харьцангуй өндөр үнэлэгдсэн боловч стандарт, технологийн чадавхыг нэмэгдүүлэх, халдлага, зөрчилтэй тэмцэх чиг үүргийн байгууллагуудын уялдаа холбоог сайжруулах, олон улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх шаардлагатайг онцоллоо. Мөн Монгол Улсын Кибер аюулгүй байдлын үндэсний стратегийн хэрэгжилт, сорилтууд болон хиймэл оюуны үндэсний стратегийн талаар санал солилцож, дэлхий дахинаа кибер аюулгүй байдлыг хангах, хиймэл оюуны хэрэглээтэй уялдсан үндэсний сөрөн тэсвэрлэх чадавхыг бэхжүүлэх нь нийт улс орнуудын өмнө тулгамдаж буй сорилт болж байгааг илэрхийллээ. Түүнчлэн талууд үүлэн тооцооллын аюулгүй байдлыг хангах, кибер аюулгүй байдлын хамгаалалтын чадавхыг сайжруулах шаардлагын талаар санал нэгдэж, цаашид кибер аюулгүй байдлын чадавх болон хүний нөөцийн ур чадварыг дээшлүүлэх чиглэлээр хамтарсан төсөл, санаачилгыг хэрэгжүүлэх боломжуудын талаар талууд санал солилцлоо.

Монголын технологийн долоо хоног буюу TECHWEEK-25 өнөөдөр Frontier Fintech Summit арга хэмжээгээр эхэлж байна. Бүтэн Frontier fintech summit-2025 буюу Санхүүгийн технологийн компаниуд нэг дор цуглаж, хиймэл оюун, ногоон санхүү, дижитал мөнгө зэрэг олон талт сэдвүүдийг хэлэлцэж байна. Тус арга хэмжээг нээж, Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар хэлсэн үгэндээ, Монгол Улсын Засгийн газар энэ долоо хоногт мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих, анхны виртуал бүсийг байгуулах шийдвэрийг гаргасан. Энэ өдрөөс эхлэн технологийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуй нэгжүүд татварын дарамтгүй, хууль, журмын дагуу тодорхой дэмжлэгүүдийг төрөөс авах боломж нээгдэж байна гэдгийг онцолсон юм. Мөн тэрбээр, Финтекийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгжүүдийн өсөлт, хөгжилд эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх замаар шаардлагатай технологийн суурь дэд бүтцийг бий болгох, их өгөгдөл, хиймэл оюуны ашиглах боломжийг ирэх жилүүдэд хэрэгжүүлнэ. Үүний үр дүнд дотоодын финтекийн чиглэлийн аж ахуйн нэгжүүд дотоодын зах зээлд бус, экспортын зах зээлд өрсөлдөх хөшүүрэг болно гэдгийг дурдсан юм. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны зүгээс инновацын шийдлүүдийг төрийн үйлчилгээтэй уялдуулах, иргэдийн цахим аюулгүй байдлыг хамгаалах “Сэндбокс” орчны зохицуулалтыг бий болгох, өгөгдлийг хамгаалах, өгөгдлийн багц буюу (dataset)-ыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулах нэн таатай орчныг бүрдүүлэхэд анхаарч ажиллаж байна. Манай улсад санхүүгийн технологийн экосистемд 190 гаруй байгууллага үйл ажиллагаа явуулж байгаа ба нийт хүн амын 98 хувьд цахим санхүүгийн үйлчилгээг хүргэж байна. Энэ бол Монгол хүн бүр дижитал банк, мобайл төлбөр тооцоо, блокчейн, хиймэл оюун, хялбар шийдэл бүхий аппликейшны үйлчилгээг өдөр тутамдаа хэрэглэж буйг илэрхийлж байна. TECHWEEK-ийн хүрээнд 2025 оны есдүгээр сарын 19-26-ны хооронд Монгол орны өнцөг булан бүрд зохион байгуулагдаж буй арга хэмжээг сонирхох боломжтой. Өнөөдрийн хуваарь Үүний зэрэгцээ, Төрийн цахим үйлчилгээний зохицуулалтын газар нь 21 аймаг дахь салбарын байгууллагуудаараа дамжуулан тухайн орон нутгийн дижитал шилжилт, тулгамдаж буй асуудлыг хэлэлцэж байна. Бусад өдрүүдэд болох арга хэмжээ болон онлайн хурал, сургалтын мэдээллийг та  tech-week.mn -с аваарай. Монголын технологийн 7 хоног арга хэмжээг хувийн хэвшлийн байгууллагууд санаачилж, Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, Мэдээллийн технологийн үндэсний парк зохион байгуулж, ТЕСО инвестмент ХХК алтан ивээн тэтгэгчээр ажиллаж байна. Мэдээж, харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын төр болон хувийн хэвшлийн байгууллагууд тус арга хэмжээг дэмжиж ажиллаж байна.

Монгол Улсын финтек салбарын хөгжлийг дэмжих, салбар хоорондын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, шинэ санаачилга, инновацыг нэвтрүүлэх зорилгоор Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болон Монголын финтекийн холбоо хамтран “Frontier Fintech Summit 2025” олон улсын чуулга уулзалтын нээлтийн арга хэмжээний хүрээнд финтек салбарын “Дугуй ширээний уулзалт”-ыг амжилттай зохион байгууллаа. Монголын санхүүгийн технологийн холбоо нь финтекийн салбарын хөгжлийг хурдасгах, салбарын чиг хандлагыг тодорхойлох, хууль эрх зүйн орчин болон цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар санал солилцох зорилгоор уламжлал болгон “Frontier Fintech Summit” олон улсын чуулга уулзалтыг 2019 оноос хойш жил бүр зохион байгуулсаар ирсэн билээ. Энэ жилийн чуулга уулзалтыг 2025 оны 09 дугаар сарын 19-ны өдөр “Fintech for People and Planet” буюу “Эх дэлхийд ээлтэй финтек” сэдвийн дор TechWeek-т хамтран зохион байгуулахаар ажиллаж байна. Өнөөдрийн дугуй ширээний уулзалтаар “Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам”-ны төлөөлөл холбооны үйл ажиллагаа, салбарын өнөөгийн нөхцөл байдал, хууль эрх зүйн зохицуулалтын талаар мэдээлэл өгч, салбарт тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэх арга зам болон одоо хэрэгжиж буй хуулийн төслүүдийн талаар санал солилцлоо. Мөн төрийн байгууллагууд, хувийн хэвшил болон олон улсын байгууллагуудын нийт 30 гаруй төлөөлөгчид оролцож, финтек экосистемийн бодлого, цаашдын хөгжлийн чиг хандлагын талаар нээлттэй хэлэлцүүлэг өрнүүлэв. Хэлэлцүүлгийн үеэр: Энэ жилийн чуулга уулзалтын онцлог нь дэвшилтэт технологи дээр суурилсан санхүүгийн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг үзүүлэгч компани оролцогч талуудыг нэгтгэх, боломж бэрхшээлийг хэлэлцэх, санхүүгийн салбарын ирээдүйг тодорхойлох, бодит туршлага, сургамж, сорил, шийдлийг онцлох юм.

Засгийн газрын өнөөдрийн хуралдаанаар виртуал бүс байгуулах шийдвэр гаргаж, “Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих виртуал бүсийн ажиллах журам”, “Виртуал бүсэд бүртгэлтэй хуулийн этгээдэд татварын болон татварын бус дэмжлэг үзүүлэх журам”-ыг баталлаа. Тус бүсэд бүртгүүлсэн аж ахуйн нэгжүүд дараах дэмжлэгүүдийг авах боломж бүрдэж байна. Үүнд, Мөн “Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай” хуульд тусгасан есөн төрлийн дэмжлэгийг технологийн компаниудад олгоно. Үүнд: Виртуал бүс байгуулснаар олон улсын сайн туршлагыг нутагшуулж, технологийн хөгжлийг хурдасгахад хувь нэмэр болно. Уул уурхайгаас хараат бус оюуны бүтээлд тулгуурласан экспортын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээ бүтээхэд том алхам болно гэж үзэж байна. Монгол Улсад “TECHWEEK 2025” буюу технологийн 7 хоногийг 2025 оны 09 сарын 19 өдрөөс эхлэн зохион байгуулж байна. Үр дүнгээ нэгтгэн дүгнэсэн  “ICT Forum 2025”  2025 оны 09 дүгээр сарын 26 өдөр болох юм. Тус форум нь “Digital First” уриан дор зохион байгуулагдах ба Монгол Улсын хөгжлийг хурдасгах дижитал технологийн боломж, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замыг хамтдаа зөвшилцөх зорилготой. TECHWEEK 2025 арга хэмжээг угтан Монгол Улсын Засгийн газар мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих Виртуал бүсийг анх удаа байгуулах шийдвэрийг ийнхүү  гаргалаа. Монгол Улсын Их хурал 2024 оны 6 дугаар сарын 5 өдөр анх удаа “Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай” хуулийг батласан. Тус хуулийн хэрэгжилтийг хангах суурь дэд бүтэц нь хуулийн 11.1-д заасан “Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих виртуал бүс” юм.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар “Монгол Улсын Үндэсний статистикийн системийн хиймэл оюуны бэлэн байдлыг бэхжүүлэх нь” төсөл хэрэгжиж эхэлж байгаатай  холбогдуулан нээлтийн арга хэмжээнд оролцохоор ирсэн ПАРИС21, Дэлхийн банк, Гүүгл -ийн төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзаа. Уулзалтад 21-р зууны хөгжлийн төлөөх статистикийн түншлэл (ПАРИС21) байгууллагын Өгөгдөл ба хиймэл оюун ухаан хариуцсан бодлогын ахлах шинжээч, Эдийн засгийн хамтын ажиллагаа, хөгжлийн байгууллага (OECD)-ын Ерөнхий статистикчийн ахлах зөвлөхФрансуа Фонтенью, Дэлхийн банкны Хөгжлийн өгөгдлийн хэлтсийн захирал Оливье Дуприз, Google компанийн бүтээгдэхүүн хариуцсан захирал Прем Рамасвами болон Үндэсний Статистикийн хорооны дарга Б.Батдаваа нар  оролцлоо. ҮСХ нь ПАРИС21, Дэлхийн банк, Гүүгл компанитай хамтран Хиймэл оюун ухааныг албан ёсны статистикийн мэдээллийг боловсруулахад ашиглах “Монгол Улсын Үндэсний статистикийн системийн хиймэл оюуны бэлэн байдлыг бэхжүүлэх нь” төслийг 2025 оны 9-р сарын 16-ны 15:00 цагт нээж, төслийн үйл ажиллагаа албан ёсоор эхэлж, 2026 оныг дуустал хэрэгжинэ. Монгол Улс хамтын ажиллагааны хүсэлтээ 2025 онд албан ёсоор ПАРИС21 байгууллагад илэрхийлсний үр дүнд нь төслийг хэрэгжүүлж, үр шимийг хүртэх 5 улсын 1-ээр сонгогдон оролцож байна. Төслийн зорилго: Үндэсний статистикийн систем нь Хиймэл оюун ухаан (ХОУ)-ыг үйл ажиллагаандаа ашиглах бэлэн байдлыг өгөгдөл, платформ ба дэд бүтэц, хүний нөөц ба чадавх, засаглал гэсэн дөрвөн чиглэлээр сайжруулахад оршино. Энэхүү төслийн хүрээнд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаа: ПАРИС21, Дэлхийн банк, Гүүгл -ийн төлөөлөгчид нь “Үндэсний статистикийн системийн хиймэл оюуны бэлэн байдлыг бэхжүүлэх нь” төслийн нээлтийн үйл ажиллагааны нээлтэд оролцохоос гадна Үндэсний статистикийн хороо, төрийн байгууллагын албан хаагчдад Дэлхийн банкны зүгээс хөгжүүлсэн мета өгөгдлийн арга хэрэгслийн танилцуулах сургалтыг зохион байгуулах зорилготой Монгол Улсад ирээд байгаа юм байна. Цахим хөгжил, Инновац, Харилцаа холбооны яамны зүгээс “Их өгөгдөл, хиймэл оюун ухааны үндэсний стратеги”-ийн төслийг боловсруулж, батлуулахаар ажиллаж байгааг Цахим хөгжил, Инновац, Харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар тодотголоо . Цахим хөгжил, Инновац, Харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар  төслийн үйл ажиллагаа, ялангуяа мета өгөгдлийн нэгдсэн сан байгуулах үйл ажиллагаа болон мета өгөгдлийн стандартыг боловсруулж, нэвтрүүлэхэд Үндэсний статистикийн хороог дэмжиж ажиллахаа илэрхийллээ.

Монгол Улсын төрийн цахим шилжилтийн нүүр царай болсон E-Mongolia систем тавхан жилийн дотор 2 сая гаруй хэрэглэгчтэй болж, насанд хүрсэн иргэдийн 89 хувь нь ашигладаг үндэсний хэмжээний платформ болон төлөвшжээ. Өнөөдөр иргэд төрийн 87 байгууллагын 1,263 үйлчилгээг нэг цонхоор авч, өдөр бүр дундажаар 100 мянга гаруй хүн цахимаар төрийн үйлчилгээ авч буй нь Монгол Улсад цахим засаглал амжилттай хэрэгжиж байгаагийн тод илрэл юм. Энэ хугацаанд нийтдээ 85 сая гаруй цахим үйлчилгээ үзүүлж, иргэдэд 1.7 их наяд төгрөгийн хэмнэлт бий болгосон нь төр-иргэний харилцаанд гарсан томоохон өөрчлөлт болжээ. Эдгээр амжилтад тулгуурлан, иргэдийн хүлээлт, хэрэгцээнд нийцсэн шинэ үеийн шийдлүүдийг багтаасан E-Mongolia 5.0 хувилбар тун удахгүй, 2025 оны 9 дүгээр сарын 20-нд олон нийтэд албан ёсоор танилцуулагдана. Шинэчилсэн хувилбар нь зөвхөн техник технологийн сайжруулалт бус, иргэн төвтэй төрийн үйлчилгээг дараагийн түвшинд гаргах томоохон шинэчлэл юм. Үүнд: E-Mongolia 5.0 нь Монгол Улсын цахим шилжилтийн дараагийн томоохон алхам болж, иргэдийн төрд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх, төрийн үйлчилгээг илүү ойр, хүртээмжтэй болгох шинэ эринд хөтөлнө.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болон Олон улсын цахилгаан холбооны байгууллага (ОУЦХБ) хамтран  Ази, Номхон далайн бүсийн кибер аюулгүй байдлын олон улсын арга хэмжээг 2025 оны 9 дүгээр сарын 2-5-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгууллаа. Энэ хүрээнд бүс нутгийн болон олон улсын байгууллага, түнш орнууд хамтран кибер аюулгүй байдлыг хангах чиглэлээр авч хэрэгжүүлж буй санал санаачилга, ололт амжилтын талаар хэлэлцэж, тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлэхэд чиглэсэн харилцан туршлагаа хуваалцсан нь ихээхэн ач холбогдолтой байв. Мөн арга хэмжээний үеэр кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх чиглэлээр мэргэшсэн мэргэжилтнүүдийн дунд олон улсын түвшний кибер сургуулилтыг зохион байгуулж, оролцогчид бодит нөхцөлд тулгуурласан сорилтод оролцон ур чадвараа сорьж, практик мэдлэгээ бататгалаа.            Түүнчлэн кибер аюулгүй байдлыг хангах, гадаад хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, чадавхыг бэхжүүлэх хүрээнд Жакарта дахь ИБУИНХУ-ын Элчин сайдын яамны Энэтхэг- Номхон далайн кибер хөтөлбөрийн Нэгдсэн Аюулгүй байдлын сангийн дарга Нейл Бест болон Улаанбаатар дахь ИБУИНХУ-ын Элчин сайдын яамны Улс төрийн мэргэжилтэн  Ө.Анузаяа  нарыг ЦХИХХЯам Кибер аюулгүй байдлын бодлого зохицуулалтын газрын дарга Ц.Пүрэвням хүлээн авч уулзлаа. Уулзатын үеэр ноён  Нейл Бест  Зам, тээврийн салбарын байгууллагууд болон кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх чиг үүргийн байгууллагуудын 27 албан хаагчийг хамруулсан “Үндэсний хэмжээний кибер халдлагаас хамгаалах төлөвлөгөө боловсруулах tabletop exercise хийх” сургалт хийж байгаад талархал илэрхийлээ. Олон улсын чанартай энэхүү арга хэмжээг Монгол Улсад зохион байгуулснаар зөвхөн оролцогчдын чадавхыг бэхжүүлэхээс гадна бүс нутгийн хэмжээнд мэдээлэл солилцоо, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх, харилцан итгэлцлийг нэмэгдүүлэхэд чухал алхам болсон гэж үзэж байна. Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлыг өнөөгийн нөхцөл байдлыг тодорхойлох судалгааны тайланд дурдсан зөвлөмжүүдийг дараагийн бодлого, төлөвлөлтөд үе шаттайгаар тусган хэрэгжүүлж байна. Цаашид Их, дээд сургууль, судалгаа, эрдэм шинжилгээний байгууллагатай хамтран ажиллаж харилцаа холбоо, мэдээллийн технологи, кибер аюулгүй байдлын шинэ төрлийн дэвшилтэт технологи дээр судалгаа хийх, хүний нөөцийг чадавхжуулахад хамтран ажиллахаа талууд илэрхийллээ.

Технологийн салбарынхныг нэгтгэх үндэсний хэмжээний цогц арга хэмжээ болох “TECHWEEK 2025” Монгол Улсад анх удаа зохион байгуулагдах гэж байна. Энэ арга хэмжээний гол зорилго нь салбарын шинэ мэдлэг, технологи, инновац, ирээдүйн чиг хандлага, хөрөнгө оруулалт болон бодлогын асуудлыг хэлэлцэж, туршлага солилцон, бүх талын оролцоог хангах үндэсний платформыг бий болгох юм. Дэлхийн туршлага TECHWEEK 2025 арга хэмжээ нь дэлхийн олон хотуудад амжилттай хэрэгжиж, мянга мянган оролцогчийг нэгтгэж ирсэн уламжлалтай: Монгол Улс эдгээрийн жишгээр өөрийн TECHWEEK-ийг эхлүүлж байгаа нь бүх салбарын хөгжилд стратегийн ач холбогдолтой чухал алхам юм. TECHWEEK-ийн онцлог  Гол зорилтууд 7 хоногийн хүрээнд зохион байгуулагдах арга хэмжээнүүд ICT Forum 2025 – Digital First Эдгээр арга хэмжээнүүдийн хамгийн чухал хэсэг нь технологийн салбарын хөрөнгө оруулалт, инновац болон хамтын ажиллагааг төвд нь авч үзэх, хамгийн том цогц арга хэмжээ болох ICT Forum 2025 юм. ICT Forum 2025 нь “Digital First” уриан дор Монгол Улсын хөгжлийг хурдасгах дижитал технологийн боломж, түүнийг хэрэгжүүлэх арга замуудыг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр өргөн хүрээнд хэлэлцэж, нэгдсэн ойлголцол, хамтын зөвшилцөлд хүрэх зорилготой. Хугацаа, бүтэц Зорилтууд  Хүлээгдэж буй үр дүн TECHWEEK 2025 болон ICT Forum 2025 нь Монгол Улсын технологийн экосистемийг хөгжүүлэх, дижитал шилжилтийг хурдасгахын зэрэгцээ хөрөнгө оруулалт, инновац, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэн, салбарын хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох шинэ үеийн эхлэлийг тавих болно.

Чөлөөлөх дайны ялалтын 80 жилийн ой энэ жил тохиож байна. Энэхүү дайнд өөрийн эр зориг, эх орно гэсэн халуун сэтгэлээр байлдсан Монгол Улсын Баатар, холбоочин Магсарын Жанчивын баатарлаг гавьяаг эргэн дурсъя. Харилцаа холбооны салбарын монгол улсынхаа хөгжилд хичнээн их нэмэр болсон, монголчуудынхаа соёл, мэдлэг, сайхан амгалан амьдарахад оруулсан үүрэг дэмээрээ өнөөдөр бид бүхэн бахархдаг ч улс орныхоо энх амгалан, эрх чөлөөтөй амьдрах үйлсэд халуун амиа ч хайрлаагүй Холбоочин Монгол Улсын Баатар М. Жанчив гуайг бахархан дурсаж явах нь Холбоочин бид цаашид улс орон, ард түмнийхээ гэгээн ирээдүйд өөрийн боловсрол, хичээл зүтгэлээрээ ажиллахад үлгэр дууриалал болох билээ. Ингээд Холбоочин баатарыгаа товч танилцуулая.  Монгол улсын баатар, холбоочин М.Жанчив 1923 онд Засагт хан аймгийн Сүжигт гүний хошуу, одоогийн Говь-Алтай аймгийн Шарга сумын нутаг “Зах” гэдэг газар малчин ард Магсарын ууган хүү болон төржээ. Тэрээр эцэг эхийн гар дээр өсөж хүмүүжин мал, тарианы ажил эрхэлж байгаад  20 настай байхад нь цэргийн алба хаах тухай зарлан дуудах бичиг ирж нутгийнхаа үе тэнгийн 20 гаруй залуучуудын хамт 1943 оны 6 дугаар сарын 15-ны өдөр цэргийн албанд татагдаж, аймаг орохоор мордов. Тэр үед дайн байлдаантай байсан тул бид өөрсдийн унаа мориор явцгаасан юм. Аав, ээж, ах дүү, найз нөхдүүд маань биднийг Сумын төвөөс 30 км зайтай байдаг “Дундын овоо” гэдэг газар  ирцгээж хүүхдүүдээ үдэх ёс гүйцэтгэсэн гэдэг. Говь-Алтай аймгийн төв дээр ирээд хоёр хонож эмчийн үзлэгт орсон эх орны дайны жилүүдийн хүндэрлийн улмаас унаж ирсэн мориороо Архангайн зүг хөдөлсөн гэдэг. М. Жанчив цэрэгт ирээд мото-механикжуулсан хуягт бригадад цэргийн алба хааж байхдаа холбооны мэргэжил эзэмшин, тусгай салааны тасгийн дарга болж ахлах түрүүч цолоор шагнуулжээ. М.Жанчив морьт механикжуулсан бүлгийн тэргүүн ангид явж Японы милитарист хүчний давагдашгүй цайз гэж бардамнан сайрхаж байсан Жанчхүүгийн давааны бэхлэлтийг эзлэн авах үеийн хэд хоногийн ширүүн тулалдаанд анги салбараа холбоогоор тасралтгүй хангах байлдааны үүрэг, даалгаврыг гарамгай биелүүлсэн эрэлхэг дайчин юм. М.Жанчив байлдааны сүүлчийн өдөр дайсны нисэх онгоцны бөмбөгдөлт, их бууны суманд хоёр удаа тасарсан холбооны утсыг залгахаар галын шугам руу мөлхөж явахдаа хэд дахин шархадсан ч гэмтлийн цэгт үүргээ гүйцэтгэж эхлэх үед дахин суманд оногджээ. Эцсийн мөчид утасны хоёр үзүүрийг амандаа зууж биеэрээ холбоо дамжуулж өөрийн ангийн давшилтыг хангасан мөнхөд дурсагдах баатарлаг гавъяа байгуулан амь үрэгдсэн байна. МХЗЭ-ийн гишүүн М.Жанчив чөлөөлөх дайнд орохын өмнөхөн МАХН-ын орлогч гишүүнээр элссэн байна. Эх орны эрэлхэг хүү Магсарын Жанчивын гавъяаг төр засаг, ард түмэн өндрөөр үнэлж 1965 онд Байлдааны гавъяаны улаан тугийн одонгоор, 1975 онд Монгол улсын баатар цолоор нэхэн шагнажээ. Монгол улсын баатар Магсарын Жанчивын дурсгалд зориулсан гэрэлт хөшөөг Говь-Алтай аймгийн Алтай хотын болон төрсөн нутаг Шарга сумын төвд босгож, гавъяаг нь мөнхжүүлсэн байна.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамнаас Дэлхийн банкны Олон улсын хөгжлийн ассоциацийн санхүүжилтээр хэрэгжүүлж буй  “Ухаалаг засаг-2” төслийн хүрээнд төрийн цахим шилжилтийг бүх түвшинд үр өгөөжтэй хэрэгжүүлэх, Цахим шилжилтийн багц хууль, дүрэм, журамд буй давхардал, хийдлийг арилгах зорилгоор хэрэгжилтэд тулгарч буй асуудлыг тодорхойлох хэлэлцүүлгийг зохион байгууллаа. Энэхүү хэлэлцүүлэг нь: (1) архив, албан хэрэг хөтлөлтийн өнөөгийн нөхцөл, хууль эрх зүйн орчны давхардал, хийдэл, зөрчлүүдийг нэгдсэн байдлаар тодорхойлох, (2) тухайн асуудлуудыг олон улсын шилдэг туршлагад нийцүүлэн хэрхэн сайжруулах талаар санал, зөвлөмж гаргах, (3) практикт хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар хэлэлцэн шийдэл, санал боловсруулахад чиглэгдэв. Хэлэлцүүлэгт  төр, хувийн хэвшил болон холбогдох байгууллагуудын төлөөлөл оролцлоо. Хэлэлцүүлгийн үеэр оролцогчдод цахимжуулах талаар төрийн бодлого, чиглэл болон цахим шилжилтийг хэрэгжүүлэх олон улсын шилдэг туршлага, хууль, дүрэм журмын шинжилгээний талаарх мэдээллийг танилцуулж, боломж, шийдлийн талаарх саналыг ярилцлаа. “Ухаалаг засаг-2” төсөл нь Монгол Улсын дижитал засаглалыг цахимжуулалтын дараагийн үе шатад хүргэн өргөжүүлэх, дижитал эдийн засгийг хөгжүүлэх, иргэд, аж ахуйн нэгжид үзүүлэх төрийн цахим үйлчилгээний үр ашгийг дээшлүүлэх, иргэдийн дижитал ур чадвар, дижитал технологи бүхий ажлын байрыг нэмэгдүүлэх зорилгоор хэрэгжиж байна.