Х.Энхманлай: Сансар судлалыг хөгжүүлэхэд энэ талаар баримтлах бодлого, уг асуудлыг зохицуулсан хууль тогтоомж хоёр хоршиж байж үр дүнгээ өгнө.

ҮЙЛ ЯВДАЛ

2022.12.30

Сансар судлалыг хөгжүүлэхэд баримтлах чиглэл батлагдсантай холбогдуулан ЦХХХЯ-ны Харилцаа, холбооны бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Х.Энхманлайтай ярилцлаа.

“Монгол Улсад Сансар судлалыг хөгжүүлэхэд баримтлах чиглэл” энэхүү баримт бичгийн зорилго юу вэ?

Дэлхий нийтээр сансар судлалын салбар эрчимтэй хөгжиж, энэхүү хөгжил нь тусгаар тогтносон улс бүрийн анхаарал хандуулах шаардлагатай асуудлуудын нэг болж, цаашлаад бидний өдөр тутмын амьдралд сансрын технологийн хэрэглээ өргөн нэвтэрч эхлээд байна. Миний бие энэ жил Ази номхон далай сансрын хамтын ажиллагааны байгууллагын удирдах зөвлөлийн 16 дугаар хуралд оролцоход ихэнх улс орнууд сансар судлалын талаар төрөөс баримтлах бодлого болон хууль тогтоомжтой /Space policy болон Space law/ болж байгаа талаар яригдлаа. Бид энэхүү олон улсын чиг хандлагыг даган, ойрын 10 жилийг харсан баримтлах чиглэлтэй болох нь зүйтэй гэж үзэн ажлаа эхлүүлсэн бөгөөд холбогдох 37 байгууллагаас санал авч, хамтарсан хэлэлцүүлэг зохион байгуулж, Шинжлэх ухааны академи, Их сургуулиуд, яамд, энэ чиглэлийн мэргэжилтэн судлаачид зэрэг олон талын төлөөллийг оролцуулан боловсруулсан.

Уг баримтлах чиглэлийн зорилго нь сансар судлалын техник технологийг хөгжүүлэх, үндэсний хиймэл дагуул хөөргөх, хиймэл дагуулын мэдээллийг боловсруулан ашиглах үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх замаар Монгол Улсад сансар судлалыг хөгжүүлэхэд оршиж байгаа юм.

Агуулга, хамрах хүрээний талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?

Space policy болон Space law гэсэн 2 ойлголт байдаг. Space policy нь тухайн улс ер нь сансар судлал, сансрын технологийн чиглэлээр урт, дунд хугацаандаа ямар бодлого баримтлах юм гэдгийг харуулсан баримт бичиг байдаг. Бид үүнийг боловсруулахыг зорьсон. Цахим хөгжил, харилцаа холбооны сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд сансар судлалын талаар ойрын 10 жилдээ баримтлах бодлогын чиглэлийг батлан гаргаснаар холбогдох байгууллагууд нэгдсэн удирдлага зохион байгуулалтад орж, 2023-2033 онд сансар судлал, сансрын технологийг хөгжүүлэх төлөвлөгөө гарган хамтарч ажиллах өндөр ач холбогдолтой юм.

Сая Space law буюу сансрын хууль тогтоомжийн талаар дурдлаа. Энэ талаар дэлгэрүүлбэл?

Тийм ээ, сансар судлалын талаар баримтлах бодлого болон уг асуудлыг зохицуулсан хууль тогтоомж 2 нь хоршиж байж үр дүнгээ өгдөг туршлага бий. Бид баримтлах чиглэлээ гаргасан бол одоо энэ талын хуультай болох шаардлагатай. Мэдээж хуулийн төсөл боловсруулахын өмнө судалгаа хийнэ. Судалгаагаар үнэхээр сансар судлалын талаар хууль батлах хэрэгцээ шаардлага байгаа эсэхийг нарийвчлан гаргаж ирнэ. Уг чиглэлийн хууль гэдэг нь Монгол Улсын сансар судлал, сансар огторгуйн уудам, гео мандлын орон зайг ашиглах, сансрын техник технологийг хөгжүүлэх, сансрын хог хаягдлын асуудлыг зохицуулах зэрэг ойлголтыг тусгасан эрх зүйн баримт бичиг юм.

Сансар судлалын талаар хуультай болно гэхээр хол сонсогдож магадгүй. Гэтэл бидний зулай дээрээс эхлээд 40,000 км хүртэлх орон зай өөрөө тодорхой хэмжээний зохицуулалт шаарддаг. Мөн бид өөрийн гэсэн өмчилсөн газартай байдаг шиг Монгол улсад ч сансрын тойрог замд 2 байрлал бий. Уг байрлалаа хэрхэн оновчтой ашиглах асуудлыг ч зохицуулах шаардлагатай. Цаашлаад сансрын хог хаягдал, гараг эрхсийн судалгаа, сар, марсыг эзэмших бусад орны төлөвлөгөө зэрэг томоохон төслүүдэд манай судлаачид, мэргэжилтнүүд орж ажиллах бүрэн боломжтой. Тиймээс бид олон улсын байгууллагуудын зөвлөмжийн дагуу энэ чиглэлийн хууль тогтоомжийн талаар судалж эхлээд байгаа юм.

Баримтлах чиглэлийн гол үзэл санаа нь юу вэ?

2040 он гэхэд 1,3 их наяд $ болж өсөх сансрын технологийн асар том зах зээлд бид бага ч гэсэн орон зай эзлэхийн төлөө ажиллах ёстой. Нөгөө талаар хүчирхэг гүрнүүд сарыг, марсыг хамтран судлах, эзэмших томоохон хөтөлбөр гаргаж үүндээ жижиг гэлтгүй бусад улсуудыг татан оролцуулах хандлагатай байна. Од, гараг эрхэс судлал шинэ шатанд гарч, нам орбитын хиймэл дагуулын зах зээл шинэ өрсөлдөөний талбар болж, мэдээлэл харилцаа холбооны салбарын бүтээгдэхүүн үйлчилгээ сансрын холбоотой уялдаатай хөгжих дүр зураг харагдаж байна. Эдгээр өөрчлөлт, хөгжлөөс бид хоцорч болохгүй, тодорхой хэмжээнд оролцох ёстой, үүний тулд дотоод гадаадад мэргэжилтнүүдийг бэлтгэх, тэднийг судалгаа шинжилгээ, төсөл хөтөлбөрүүдэд оролцуулах, өөрийн сансрын байршлаа үр дүнтэйгээр ашиглах, үндэсний чадавхийг бэхжүүлэх зэрэг үзэл санааг уг баримт бичигт тусгаж өгсөн.

Сансар судлалын салбарт өнөөдрийг хүртэл улс орнуудын Засгийн газар голлох үүрэгтэй байсан. Сүүлийн жилүүдэд ОУ-д хувийн хэвшлийн оролцоо нэмэгдэж байна. Энэ чиг хандлагад хэрхэн нийцсэн бэ?

Сансар судлал дахь хувийн хэвшлийн оролцоог хэрхэн дэмжсэн бэ?

Сансар судлалын салбар анх 1950-1960 оноос хөгжиж эхэлж байхад төрийн оролцоо их байсан бол сүүлийн үед хувийн хэвшлийн оролцоо зонхилж байна. Үүний нэг тод илрэл нь Space X компанийн үйл ажиллагаа юм. Та бүхний сайн мэдэх Starlink компанийг байгуулснаар дэлхийн нам орбитод 42,000 бага оврын хиймэл дагуулыг хөөргөх замаар дэлхийн өнцөг булан бүрт интернэт хүргэхээр ажиллаж байна. Манай улсын хувийн хэвшлийн Ондо сат ХХК ч бас энэ зах зээлд гарахаар үйл ажиллагаагаа эхлүүлээд байгааг та бид мэднэ.

Тус баримтлах чиглэлд хувийн хэвшлийн оролцоог сансар судлал, сансрын технологийн үйл ажиллагаанд ил тод байдлыг эрхэмлэх, өмчийн хэлбэрийг үл харгалзан тэгш оролцоо, чөлөөт өрсөлдөөнийг хангана гэж зааж өгсөн.

Гадаад хамтын ажиллагаа талаар дурдвал, тус баримт бичигт хэрхэн тусгагдсан бэ?

Сансар судлалыг хөгжүүлэхэд гадаад хамтын ажиллагаа манай улсын хувьд нэн чухал асуудлыг нэг юм. Жишээ нь: олон улсын хэмжээнд өөрийн орны байр суурийг бэхжүүлэн, сансрын уудмыг энхийн зорилгоор ашиглах олон улсын хамтын ажиллагаанд идэвхтэй оролцоно гэж заасан байгаа. Бүр нарийн чиглэл гэвэл Сансрын нисэгчийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх, Сар, Марс болон сансрын биетийн судалгааг хөгжүүлэх олон улсын хөтөлбөрт хамрагдах, олон улсын болон бусад улсын сансрын станц дээр хийгдэж байгаа судалгаа шинжилгээний ажилд оролцох, олон улсын сансрын хамтын ажиллагааны байгууллагуудад гишүүнээр элсэх зэрэг ажлуудыг нарийн зааж өгсөн.

Ярилцаж, мэдээлэл өгсөн танд баярлалаа.

Бусад мэдээ

Харилцаа холбооны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцүүлэг зохион байгуулж байна

2024-03-21

Харилцаа холбооны салбарт төрийн оролцоог багасгаж, чөлөөт өрсөлдөөнийг эрхэмлэж, иргэдийн эрх ашгийг хамгаалах, бизнес эрхлэгчдийн үйл ажиллагааны орчинг боловсронгуй болгох зэрэг олон чухал үр дүн хүлээгдэж байгаа тус хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн асуудалд оролцогч талууд онцгой ач холбогдол өгч байна. Харилцаа холбооны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг бловсруулах ажлын хэсгийн ахлагч Цахим хөгжил, харилцаа холбооны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар хуулийн төслийн танилцуулгыг танилцуулж оролцогч талуудаас ирүүлсэн асуултад хариулж, санал хүсэлтийг хүлээн авлаа. Эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол нь хөндөгдөх иргэн, хуулийн этгээдийн төлөөлөл, олон нийтийн саналыг тусгаж салбарын хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох зорилготой тус хэлэлцүүлэгт харилцаа холбооны тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч байгууллагуудын төлөөлөл болон хуулийн өөрчлөлтийг боловсруулах ажлын хэсгийн гишүүд оролцож байна.

Орхон аймагт Төрийн үйлчилгээний “Хурдан цэг” нээгдлээ

2023-06-16

Төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай, хүнд сурталгүй, зардал чирэгдэлгүй хаанаас ч ойр хүргэх “ХУРДАН” цэг өнөөдөр (2023.06.15) Орхон аймагт нээлтээ хийж байна. Нээлтийн үйл ажиллагаанд Цахим хөгжил, харилцаа холбооны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар, ЦХХХЯ-ны Харилцаа холбооны бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Л.Энхбат, Орхон аймгийн Засаг дарга С.Батжаргал, Орхон аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга Д.Мөнхбат, Төрийн цахим үйлчилгээний Орхон аймаг дахь хэлтсийн дарга М.Баярбаясгалан болон аймгийн холбогдох албан тушаалтнууд оролцлоо. Төрийн цахим үйлчилгээний “Хурдан” цэг Орхон аймагт нээгдсэнээр тус аймгийн 100 гаруй мянган иргэн, төрийн 35 байгууллагын 440 орчим үйлчилгээ, 94 төрлийн лавлагаа, тодорхойлолтыг операторын горимоор нэг дороос авах боломжтой юм. Өнөөдрийн байдлаар нийслэл Улаанбаатар хотод 49, орон нутагт 15, гадаадын элчин сайдын яам, дипломат төлөөлөгчийн газруудад 6 цэгийг байгуулан ажиллаж байна. Цаашид 56 байгууллагын 785 төрийн үйлчилгээг “Хурдан” цэгээр дамжуулан авах боломж бүрдэнэ. Төрийн үйлчилгээ, танд ойрхон.. ХУРДАН.

ЗАР: Төрийн жинхэнэ албан хаагчийг шилжүүлэх, сэлгэн ажиллуулна

2025-06-03

Төрийн албаны зөвлөлийн 2023 оны 25 дугаар тогтоолоор батлагдсан Төрийн албаны шалгалт өгөх болзол болон шатлан дэвшүүлэх, сонгон шалгаруулах журмын 4 дүгээр зүйлийн 4.2-т заасны дагуу төрийн өөр байгууллага, нэгж хооронд шилжин ажиллахыг хүссэн төрийн холбогдох бусад байгууллагад ажиллаж байгаа төрийн жинхэнэ албан хаагчдыг дараах албан тушаалд холбогдох материалаа цахим шуудангаар ирүүлэхийг урьж байна. Тавигдах шаардлага: Бүрдүүлэх материал: Материал хүлээн авах: Шилжүүлэх, сэлгэн авах ажлын байрны жагсаалт: № Байгууллага Дотоод нэгж Албан тушаал Орон тоо Албан тушаалын Албан тушаалын тодорхойлолтод заасан тусгай шаардлага төрөл ангилал, зэрэглэл Боловсрол Мэргэжил Мэргэшил Туршлага 1. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Стратеги, бодлого, төлөвлөлтийн газар Инновацын бодлого хариуцсан ахлах мэргэжилтэн 1 Төрийн захиргааны гүйцэтгэх Дэс түшмэл ТЗ-6 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Программ хангамж, түүний хэрэглээ хөгжүүлэлт ба шинжилгээ (0613); -Өгөгдлийн сан, сүлжээний загварчлал /дизайн/ ба удирдлага (0612); -Мэдээлэл харилцаа холбооны технологиудад ангилагдаагүй чиглэл (0619); -Электроник автоматжуулалт (071404-071411); -Бизнес удирдлага, эрх зүйд хамаарах салбар дундын чиглэл (0488); Туслах түшмэлийн албан тушаалд ажилласан бол давуу тал болно. 2. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Стратеги, бодлого, төлөвлөлтийн газар Цахим эдийн засаг, салбар дундын уялдаа, хамтын ажиллагаа хариуцсан ахлах мэргэжилтэн 1 Төрийн захиргааны гүйцэтгэх Дэс түшмэл ТЗ-6 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Санхүү, банк (041201); -эдийн засаг (0311); -Бизнес удирдлага, эрх зүйд хамаарах салбар дундын чиглэл (0488); -Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологиуд (061); -Электроник, автоматжуулалт (071404-071411). Туслах түшмэлийн албан тушаалд ажилласан бол давуу тал болно. 3. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Стратеги, бодлого, төлөвлөлтийн газар Кибер аюулгүй байдлын бодлого хариуцсан мэргэжилтэн 1 Төрийн захиргааны гүйцэтгэх Дэс түшмэл ТЗ-7 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Программ хангамж, түүний хэрэглээ хөгжүүлэлт ба шинжилгээ (0613); -Өгөгдлийн сан, сүлжээний загварчлал /дизайн/ ба удирдлага (0612); -Электроник автоматжуулалт (071404-071411); Туслах түшмэлийн албан тушаалд ажилласан бол давуу тал болно. 4. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Инновацын бодлого зохицуулалтын газар, Их өгөгдөл хиймэл оюун ухааны хэлтэс Инновац, технологи дамжуулалт хариуцсан ахлах мэргэжилтэн 1 Төрийн захиргааны гүйцэтгэх Дэс түшмэл ТЗ-6 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Программ хангамж, түүний хэрэглээ хөгжүүлэлт ба шинжилгээ (0613); -Өгөгдлийн сан, сүлжээний загварчлал ба удирдлага (0612); -Мэдээлэл харилцаа холбооны технологиудад ангилагдаагүй чиглэл (0619); Бизнес удирдлага, эрх зүйд хамаарах салбар дундын чиглэл (0488); -Менежмент ба удирдахуй (041301-041307); -Электроник автоматжуулалт (0714). Туслах түшмэлийн албан тушаалд ажилласан бол давуу тал болно. 5. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Харилцаа холбооны бодлого зохицуулалтын газар Газрын дарга 1 Төрийн захиргааны удирдах Эрхэлсэн түшмэл ТЗ-2 Магистр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; Эрх зүй (0421); -Мэдээлэл, харилцаа холбооны технологиуд (061); -Электроник, автоматжуулалт (071405-071411).. -Ахлах түшмэлийн мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдаж, төгссөн байх; Төрийн албанд 8-аас доошгүй жил, үүнээс ахлах түшмэлийн албан тушаалд 4-өөс доошгүй жил ажилласан байх; -Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний хувьд төрийн албанд 4-өөс доошгүй жил, үүнээс дэс түшмэлийн албан тушаалд 2-оос доошгүй жил ажилласан байх. 6. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Харилцаа холбооны бодлого зохицуулалтын газар Харилцаа холбооны сүлжээний технологийн шинэчлэлийн зохицуулалт хариуцсан ахлах мэргэжилтэн 1 Төрийн захиргааны удирдах Дэс түшмэл ТЗ-6 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Мэдээлэл харилцаа холбооны технологиуд (0613); -Электроник автоматжуулалт (071401, 071405-071409). Туслах түшмэлийн албан тушаалд ажилласан бол давуу тал болно. 7. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Төрийн захиргааны удирдлагын газар, Хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн хэлтэс Хөрөнгө оруулалт, санхүүгийн хэлтсийн дарга 1 Төрийн захиргааны удирдах Эрхэлсэн түшмэл ТЗ-3 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Эдийн засаг (0311); -санхүү, банк, даатгал (0412); -нягтлан бодох бүртгэл, татвар (0411). -Ахлах түшмэлийн мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдаж төгссөн байх; -Мэргэшсэн нягтлан бодогч байх. Төрийн албанд 8-аас доошгүй жил, үүнээс ахлах түшмэлийн албан тушаалд 4-өөс доошгүй жил ажилласан байх; -Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний хувьд төрийн албанд 4-өөс доошгүй жил, үүнээс дэс түшмэлийн албан тушаалд 2-оос доошгүй жил ажилласан байх 8. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газар Газрын дарга 1 Төрийн захиргааны удирдах Эрхэлсэн түшмэл ТЗ-2 Магистр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -эрх зүй (0421); -санхүү (0412); -Мэдээлэл харилцаа холбооны технологиуд (0612, 0613, 0619); -Электроник автоматжуулалт (0714). -Ахлах түшмэлийн мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдаж төгссөн байх; -Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний чилэлээр сургалтад эсхүл санхүү, төсвийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага болон түүний зөвшөөрлөөр албан ёсоор зохион байгуулсан сургалтад хамрагдсан байх; Төрийн албанд 8-аас доошгүй жил, үүнээс ахлах түшмэлийн албан тушаалд 4-өөс доошгүй жил ажилласан байх; -Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний хувьд төрийн албанд 4-өөс доошгүй жил, үүнээс дэс түшмэлийн албан тушаалд 2-оос доошгүй жил ажилласан байх; -хяналт-шинжилгээ, үнэлгээний чиглэлээр 3-аас доошгүй жил эсхүл мэргэжлээрээ 5-аас доошгүй жил ажилласан байх. 9. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Кибер аюулгүй байдлын бодлого зохицуулалтын газар Хатуу, зөөлөн дэд бүтцийн аюулгүй байдал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн 1 Төрийн захиргааны гүйцэтгэх Дэс түшмэл ТЗ-6 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Мэдээлэл харилцаа холбооны технологиуд (0612, 0613, 0619); -Электроник автоматжуулалт (071401, 071404-071406). Туслах түшмэлийн албан тушаалд ажилласан бол давуу тал болно. 10. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Харилцаа холбооны бодлого зохицуулалтын газар, Сансрын технологийн хэрэгжилтийн хэлтэс Сансрын технологийн хэрэгжилтийн хэлтсийн дарга 1 Төрийн захиргааны удирдах Эрхэлсэн түшмэл ТЗ-3 Бакалавр болон түүнээс дээш боловсролын зэрэгтэй байх; -Электроник, автоматжуулалт (071404-071411); -Байгалийн шинжлэх ухаан (053203, 053208-Байгал орчны зайнаас тандан судлал). Ахлах түшмэлийн мэргэшүүлэх багц сургалтад хамрагдаж төгссөн байх; -Төрийн албанд 8-аас доошгүй жил, үүнээс ахлах түшмэлийн албан тушаалд 4-өөс доошгүй жил ажилласан байх; -Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэний хувьд төрийн албанд 4-өөс доошгүй жил, үүнээс дэс түшмэлийн албан тушаалд 2-оос доошгүй жил ажилласан байх —оОо—