ЦХИХХЯ-ны санаачилгаар гадаад руу томилолтоор явсан Газар, хэлтсийн дарга нар, мэргэжилтнүүд томилолтын үр дүн, шинэ санаа, цаашид хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөний талаар нийт ажилчдадаа танилцуулж, үр дүнгээ хуваалцдаг жишгийг бий болгож эхэллээ. Энэ хүрээнд арваннэгдүгээр сарын 23-24-ний өдрүүдэд Бүгд найрамдах Эстони Улсад ажиллаад ирсэн гадаад томилолтыг эхний ээлжид онцолж байна. Засгийн газрын цахим засаглал, цахим шилжилтийн талаар судлах, туршлага солилцож, цаашид  хамтран ажиллах санал солилцох зорилгоор УИХ-ын гишүүд, Инновац, цахим бодлогын байнгын хороо, ЦХИХХЯ-ны төлөөлөл зэрэг 17 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр энэхүү томилолтыг зохион байгуулжээ. ЦХИХХЯ-ны Салбар дундын зохицуулалт хариуцсан шинжээч Г.Энхтулга “1991 онд Тусгаар тогтнолоо байгуулсан Эстони Улс сүүлийн 2.5 жилд цахим шилжилтийн хүрээнд үсрэнгүй хөгжжээ. 1.3 сая иргэндээ e-ID-ийг бүрэн нэвтрүүлсэн. Үүнийг нийт иргэдийн 64 хувь тогтвортой ашиглаж байна. Мөн пластик үнэмлэх, мобайл ID, smart ID зэргийг нэвтрүүлжээ. Smart ID-ийг интернэттэй холбогдож буй иргэд хэрэглэх боломжтой бөгөөд заавал гар утас шаардахгүй учир гадаадад оршин сууж буй иргэдэд энэхүү үйлчилгээ түгээмэл хүрсэн. 2014 оноос Европын холбооны улсуудтай тохиролцож, Эстони Улсын иргэн өөр улсад амьдарч байвал Smart ID-ийг ашиглаж, хил дамнасан мэдээллийг хөгжүүлэх эхлэлийг тавьжээ. Мөн нийтийн дэд бүтцийн шилдэг технологийг 2001 оноос нэвтрүүлж, мэдээлэл солилцоход хамгийн өргөн хэрэглэгддэг Xroad-ийг бий болгожээ. Энэ нь дэлхийн тэргүүлэгч дижитал улс орнуудын ашигладаг байгууллагуудын хооронд аюулгүй мэдээлэл солилцох нээлттэй платформ юм. Түүнчлэн Бүгд найрамдах Эстони Улс нь 2005 оноос сонгуулиа цахимаар өгч буй дэлхийн ганц улс” гэдгийг онцоллоо. Томилолтын үр дүнд City verse, Lorawan, Large language model /LLM/, AI+IoT, E-community зэргийг хөгжүүлэх шаардлага байгааг олж харсан байна. Тодруулбал, хиймэл оюун, дрон, IoT-ийг хөгжүүлэхийн тулд Lorawan-гийн стандартыг нэвтрүүлэх нь чухал. Мөн LLM-ийг нэгдсэн бодлогоор хөгжүүлэх шаардлагатай. Дэлхийн 62 улс E-community-д нэгджээ. Үүнд нэгдэн орох хэрэгцээ Монгол Улсад ч бий. Цахим шилжилтийг эрчилжүүлэхийн тулд дээрх ажлуудыг гүйцэтгэхээс гадна иргэдийнхээ сэтгэлгээг бэлдэх, мэдээллийн аюулгүй байдлыг бүрэн хангах нь хамгийн чухал аж. ЦХИХХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч П.Алтан-Од “Эстони Улсад 1,3 сая хүн цахимаар сонгуулийн саналаа өгч байна. Энэхүү жишгийг 2025 оноос гадаадад ажиллаж, сурч буй иргэдийн дунд нэвтрүүлэхийг зорьж байна. Гадаадад амьдарч буй 200 гаруй мянган иргэнээс 8000 нь сонгуулийн санал өгдөг. E-vote-ийг нэвтрүүлснээр энэхүү тоо өсөх юм. Мөн ЦХИХХЯ-наас санаачлан цахим нотариатыг 2026 оны нэгдүгээр сараас хэрэгжүүлэхээр зорьж байна. Үүнийг нэвтрүүлэхэд жил орчмын хугацаа шаардлагатай” хэмээн ярилаа. Цаашид ЦХИХХЯ-наас Бүгд найрамдах Эстони Улсын туршлагад тулгуурлан дараах цахим шилжилтийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.  Үүнд: 1. Цахим нотариат: Нотариатын үйл ажиллагааг цахим хэлбэрт шилжүүлэх, 2. Цахим сонгууль: Сонгуулийн санал хураалтыг цахим хэлбэрт шилжүүлэх, иргэд саналаа цахим хэлбэрээр өгөх сонголтод хувилбарыг бий болгох, 3. X-road архитектур нийтийн мэдээллийн дэд бүтцийн ерөнхий төлөвлөлтийн  архитектурыг төвлөрсөн бус X-Road /X-Tee/ заrварт ойртуулах, холбогдох судалгаа, төлөвлөлтийн ажлыг хийж, дэд бүтцийн шинэчлэлтийг хэрэгжүүлэх шаардлагатай хүний нөөцийг бэлтгэх, 4. Шинэчлэгдсэн “Цахим үнэмлэх 6-10” экосистемийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, 5. Мэдээллийн технологийн чиглэлээр хүний нөөцийг сургах үйл ажиллагaar TalTech технологийн их сургуультай хамтран хэрэгжүүлнэ. /Төрийн албан хаагч нарт зориулсан 1 жилийн хөтөлбөр/ 6. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болон Бүгд Найрамдах Эстони Улсын И-Засаглалын академитай 2023 онд байгуулсан хамтын ажиллагааны санамж бичгийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлнэ. Бүгд найрамдах Эстони Улсад туршлага судлахаар явж ирсэн төлөөлөл энэ мэтээр мэдээллээ хуваалцаж, томилолтод тулгуурлан цаашид хийх ажлын төлөвлөгөөгөө танилцууллаа.

ҮЙЛ ЯВДАЛ Үндэсний цахим шууданг ирэх наймдугаар сард нэвтрүүлнэ​ 2022.07.22 Засгийн газрын 2022 оны 05 дугаар сарын 25-ны өдрийн ээлжит хурлаас иргэдэд тоон гарын үсэг, цахим шуудангийн хаягийг 2022 онд багтаан олгох арга хэмжээ авч бүх нийтээр хэрэглэх нөхцөлийг бүрдүүлэх талаар арга хэмжээ авахыг даалгасны дагуу Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамнаас Үндэсний цахим шуудангийн системийн хөгжүүлэлтийг хийж, ирэх наймдугаар сард нэвтрүүлэхээр ажиллаж байна. Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн хэрэгжилтийг хангах ажлын хүрээнд иргэн, хуулийн этгээдийн хүсэлтийг үндэслэн иргэний бүртгэлийн дугаараар үндэсний цахим шууданг үүсгэж, мэдээлэл хариуцагчаас мэдээллийг гуравдагч этгээдэд өгсөн, дамжуулсан тухай бүрд мэдээллийн эзэнд мэдэгдлийг тус цахим шуудангаар хүргүүлэх мөн иргэдээс төрийн байгууллагад санал хүсэлт, өргөдөл, гомдлоо илгээх албан ёсны хэрэгсэл болох болно. Иргэд төрийн байгууллагад өргөдөл гомдлыг биеэр очиж өгөх, 11-11 төв рүү утасддаг байсан бол одоо цахим шуудангаараа дамжуулан төрийн байгууллагатай харьцаж, санал хүсэлт гомдлынхоо хариуг цахимаар авах боломж бүрдэнэ. Иргэн Та “e-mongolia” системийн танилт, нэвтрэлтийн системд бүртгэлтэй эсвэл тоон гарын үсгээ авсан бол үндэсний цахим шуудангийн системийг ашиглах боломжтой болж байна. Share on facebook Share on twitter Бусад мэдээ