“ЦАХИМ ОРЧИНД ХҮНИЙ ЭРХИЙГ ХАМГААЛАХ ЭРХ ЗҮЙН ОРЧНЫГ БОЛОВСРОНГУЙ БОЛГОХ НЬ” СЭДЭВТ ЭРДЭМ ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ХУРАЛ БОЛЛОО Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамнаас нь хүний эрхийг хамгаалах чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллага, их, дээд сургуулийн эрдэмтэн, багш, судлаач, шинжээчдийн оролцоог хангах, хамтран ажиллах боломжийг нэмэгдүүлэх, мэдээлэл солилцох, цаашлаад цахим орчинд хүний эрхийг хамгаалах эрх зүйн орчныг бий болгох зорилгоор “Цахим орчинд хүний эрхийг хамгаалах эрх зүйн орчныг боловсронгуй нь” сэдэвт эрдэм шинжилгээний хурлыг өнөөдөр /2023.05.29/ Хууль зүйн үндэсний хүрээлэнд зохион байгууллаа. Эрдэм шинжилгээний хуралд Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Хүний эрхийн үндэсний комисс, Харилцаа холбооны зохицуулах хороо, Цагдаагийн ерөнхий газар, Хууль зүйн үндэсний хүрээлэн, Гэр бүл, хүүхэд, залуучуудын хөгжлийн газар, МУИС-ийн Хууль зүйн сургууль, Дотоод хэргийн их сургуулийн эрдэмтэн, багш, судлаач, шинжээч нарын 30 орчим төлөөлөл оролцож, цахим орчинд хүний эрхийг хамгаалах талаар илтгэл, танилцуулга хийж, хэлэлцүүлэг өрнүүллээ. Цахим хөгжил, харилцаа холбооны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар эрдэм шинжилгээний хурлыг нээж хэлсэн үгэндээ: Улсын Их Хурлаас баталсан “Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2024 он хүртэл боловсронгуй болгох үндсэн чиглэл”-д “Цахим орчинд хүний эрхийг хамгаалах тухай хуулийн төсөл”-ийг Монгол Улсын Засгийн газар санаачлан боловсруулахаар заасны дагуу хуулийн төслийг боловсруулахтай холбогдсон судалгааг гүйцэтгэхээр Цахим хөгжил, харилцаа холбооны Сайдын тушаалаар ажлын хэсэг байгуулагдаж ажиллаж байна. Энэхүү ажлын хүрээнд уулзалт, хэлэлцүүлгийг үе шаттай хэрэгжүүлэх арга хэмжээний нэг нь өнөөдрийн эрдэм шинжилгээний хурал гэдгийг онцлон, цахим орчинд хүний эрхийг хамгаалах хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох үйл хэрэгт үнэтэй хувь нэмэр оруулж буйд хуралд оролцогчдод талархлаа илэрхийлж, тус хурлаас гарсан санал, дүгнэлтийг ажлын хэсэгт танилцуулж ажиллахаа илэрхийлсэн юм. Манай Улсын иргэдийн олон нийтийн сүлжээний хэрэглээ ОУ-тай харьцуулахад харьцангуй өндөрт тооцогддог буюу 2.7 сая хэрэглэгч фэйсбүүк ашигладаг гэх судалгаа бий. Үүнтэй холбоотойгоор олон нийтийн сүлжээгээр төрөл бүрийн гэмт хэрэг, цахим халдлага үйлдэгдэх үндсэн суваг болж, цахим залилангийн хувьд 2022 оны эхний арван сарын байдлаар 24 тэрбум төгрөгийн хохирол учирч, жилээс жилд хохирлын хэмжээ өсөн, гэмт хэргийн гаралт өсөж байна. Цагдаагийн байгууллагаас ирүүлсэн мэдээллээр 2022 онд цахим орчинд нийт 8,563 гэмт хэрэг үйлдэгдсэн гэж бүртгэгдсэнээс сүүлийн нэг жилийн хугацаанд залилах гэмт хэрэг 99.8 хувиар, алдаатай гүйлгээ, андуурагдсан илгээмж, гээгдэл эд хөрөнгө, алдуул мал завших гэмт хэрэг 95.2 хувиар, кибер орчинд хууль бусаар халдах гэмт хэрэг 70.7 хувиар, хулгайлах гэмт хэрэг 37 хувиар, хүүхдэд садар, самууныг сурталчлах, уруу татах гэмт хэрэг 18.5 хувиар нэмэгдэж, цахим орчны хэрэглэгчдийн тоо өсөх бүрт тухайн орон зайд үйлдэгдэх гэмт хэрэг, зөрчилтэй контентын тоо, төрөл нэмэгдэн, хүний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхол, бие махбод, эд хөрөнгөд ноцтой хохирол учруулах эрсдэл үүссээр байна. Иймд цахим орчин дахь хүний эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, гэмт хэрэг, зөрчлийг таслан зогсоох, нотлох баримтыг бүрдүүлэх, бэхжүүлэх, гадаад хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх, хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох шаардлага бий болж байна.

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам болон Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын Олон улсын судалгааны төв (ДГХБО-ын ОУСТ) Олон улсын цахилгаан холбооны байгууллага (ОУЦХБ), Харилцаа холбооны зохицуулах хороо хамтран “Ази болон Тусгаар улсуудын хамтын нөхөрлөл (ТУХН)-ийн далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын цахим хөгжил” сэдэвт семинарыг 2023 оны 9 дүгээр сарын 26-28-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулж байна. Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын хувьд Мэдээлэл, Харилцаа Холбооны Технологи (МХХТ)-ийн бодлого боловсруулах, зохицуулалтын дүрэм, журмыг шинэчлэх нь тулгамдсан асуудлуудын нэг болоод байна. Эдгээр орнуудад МХХТ-ийн үр дүнтэй бодлогыг боловсруулж хэрэгжүүлэхэд олон улсын холболт болон интернэтэд нэвтрэх боломж хязгаарлагдмал, бүх нийтийн холболтын газарзүйн болон байр зүйн нарийн төвөгтэй байдал, хил дамнасан зохицуулалтын нарийн төвөгтэй байдал, зах зээлийн хязгаарлагдмал хэмжээ, ур чадварын хомсдол ба хүний нөөцийн асуудал, хөрш зэргэлдээ орнуудаас хараат байдал зэрэг олон саад бэрхшээл тулгарч байна. Энэ хүрээнд далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудад тулгарч буй нийтлэг сорилтод чиглэсэн арга хэмжээг зохион байгуулж, тасралтгүй өсөн нэмэгдэж буй цахим хөгжлийн салбарт хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга хэмжээнүүд болон цаашдын хөгжлийн чиг хандлагын талаар ДГХБО-ын салбарын мэргэжилтнүүдийн оролцоотой хэлэлцэнэ. Уг семинарт Бутан, Лаос, Балба, Монгол зэрэг орны мэргэжилтнүүд туршлага хуваалцах бөгөөд ДГХБО-ын ОУСТ 2023 онд хийсэн “Монгол Улсад дижитал технологийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний оюуны өмч, зохиогчийн эрхийн патентын зах зээлийг хөгжүүлэх бодлого, зохицуулалтын тогтолцоог үнэлэх” судалгааныхаа гол үр дүнг танилцуулна. Монгол Улсын Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Б.Батцэцэг, ОУЦХБ-ын Ази, Номхон далайн бүсийн газрын захирал, хатагтай Ацүко Окуда, НҮБ-ын суурин зохицуулагч ноён Тапан Мишра, ДГХБО-ын ОУСТ-ийн Гүйцэтгэх захирал Д.Дөлгөөн нар семинарт оролцож, нээлтийн үг хэллээ.