
“БИЗНЕС ФОРУМ” 2023 арга хэмжээ 08-р сарын 18-ны өдөр зохион байгуулагдана
Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны салбарын аж ахуй нэгжүүд та бүхнийг өргөнөөр оролцохыг уриалж байна
EVENT
2022.05.17
Монгол Улсад анх угсарч ашиглалтад оруулсан микрокомпьютер “Оч” өнөөдөр /2022.05.17/ 38 нас хүрлээ. Тус компьютерийг анх 1984 оны 5 сарын 17-ны өдөр Статистикийн төв газрын Шинжлэх ухаан, техникийн нэгдсэн зөвлөлийн гишүүд шалгаж үзсэнийхээ дараа хэлэлцээд, нэгдсэн зөвлөлийн дарга, доктор Д. Лувсандорж агсны гарын үсэгтэй “Тус газрын Тооцоолон Бодох Төвийн инженер О.Батсүх, Г.Оюунбаяр, Д.Толя нарын БХЯ-ны …-р ангийн инженер Д. Дашцэрэн, Залуу техникчдийн ордны багш Мягмарсүрэн, Л.Гантулга, УАМД институтын инженер А. Гантөмөр нартай хамтран хийсэн микро-тооцоолох электрон машин “Оч” нэртэй оновчтой саналын материалыг судалж үзээд Шинжлэх ухаан, техникийн Улсын хорооны зөвлөлөөр хэлэлцүүлж, оновчтой санал болгож батлуулж зохиогчдод нь гэрчилгээ олгох саналтай байна. Холбогдох материалыг судалж, зохих шийдвэр гаргаж өгнө үү” ….. гэсэн 4/5 тоот “өргөдөл хүргүүлэх тухай” албан бичиг ШУТУХ-нд хүргэгдсэнээс хойш 38 жил өнгөрчээ, энэ хугацаанд “Оч”-оос Дөл, Гал үүсч байгаа төлөв байгаа ч дүрэлзэх нь бага байна. “Оч”-г бүтээсний 38 жилийн ойн баярын мэндийг бурхны оронд одсон анд нарынхаа гэр бүлийнхэн, хамаатан саданд болон өнөөг хүртэл ажилласаар буй нөхдөдөө хүргэхийн ялдамд дөлийг бүр гал болгохыг ерөөе!

Мэдээллийн технологи, харилцаа холбооны салбарын аж ахуй нэгжүүд та бүхнийг өргөнөөр оролцохыг уриалж байна
УИХ-ын Инновац, цахим бодлогын байнгын хорооноос санаачлан, ЦХИХХЯ, Кибер аюулгүй байдлын зөвлөлийн ажлын алба, Кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх нийтийн төв УТҮГ-тай хамтран “Кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн байдал, хууль эрх зүй, бодлого зохицуулалтын орчин”-ы асуудлаар хувийн хэвшлийн төлөөлөлтэй уулзалт зохион байгууллаа. УИХ-ын Инновац, цахим бодлогын байнгын хорооны дарга Ж.Золжаргал “КАБ-ын чиглэлд хууль эрх зүйн орчин бүрдэж, суурь нь тавигдсан. Үүнийг дагаад журмууд ч батлагдлаа. Гэхдээ нийт хэрэглэгчдийн боловсролыг нэмэгдүүлэх, чадавхжуулах асуудал бий. Ялангуяа, КАБ-ыг хангахад хувийн хэвшлийн оролцоог хэрхэн бүрдүүлэх, тэдэнтэй хамтарч ажиллах ямар эрх зүйн зохицуулалт байна вэ. Мэдээллийн эмзэг байдалтай холбоотой эрх зүйн орчныг хэрхэн сайжруулах, дараагийн шатанд хэрхэн ажиллах зэрэгт шийдэл хэрэгтэй. Хамгийн чухал нь олон талын оролцоог хангаж байж эрсдэлийг бууруулна” хэмээн ярилаа. ЦХИХХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч П.Алтан-Од “Манай яам инновац, харилцаа холбооны өргөн цар хүрээтэй үйл ажиллагаа явуулдаг. Кибер аюулгүй байдлыг хангах суурь хууль 2021 онд батлагдаж, цахим орчин дахь гэмт хэргийг таслан зогсоох чиглэлд арга хэмжээ авч ажиллаж байна. Кибер аюулгүй байдлын эрсдэлийн үнэлгээ хийх зөвшөөрлийг 4 байгууллагад олгожээ. Мөн тус чиглэлд тасралтгүй арга хэмжээ авсны дүнд манай улсын КАБ-ын индекс 17 байраар урагшилсан. Түүнчлэн энэ чиглэлд гадаад хамтын ажиллагааг өргөжүүлж, эхний ээлжид Жайка олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллаж байна” хэмээн ярив. 2024 онд Монгол Улсын КАБ-ын судалгааг Оксфордын эрдэмтэдтэй хамтран хийсэн. Мөн төсөвт мэдээллийн технологийн зардал гэж ерөнхий заалт байсныг тусгайлж, КАБ-ын зардлын ангилалыг бий болгож өгсөн. Түүнчлэн мэдээллийн аюулгүй байдлын чиглэлээр мэргэжилтэнтэй болох асуудлыг шийдсэн. Төрөөс дээрх хоёр чиглэлээр шийдвэр гаргажээ. Кибер халдлага зөрчилтэй тэмцэх нийтийн төв УТҮГ-ын захирал С.Жавхлан “2023 оны мөн үед 107 913 сэжигтэй тохиолдол бүртгэгдэж байсан бол энэ жил 147 738 болоод өсжээ. Үүнээс халдлага байж болзошгүй тохиолдол 40 орчим хувиар нэмэгдсэн. Өөрөөр хэлбэл, КАБ-ыг хангах чиглэлд хууль эрхзүйн орчин бүрдсэн ч бусад нь дорвитой өөрчлөгдсөнгүй. Манай улс КАБ-ын индексээр бэхжиж буй түвшинд үнэлэгдэж байгаа ч засаж, сайжруулах ажил их байна” хэмээн онцлов. Тус уулзалтад ирсэн хувийн хэвшлийн төлөөллөөс иргэний мэдээллийг хэрхэн үнэлэх, хувийн мэдээлэл рүү халдсан тохиолдолд яах вэ, хэнд хандах вэ, халдлагад өртсөн тохиолдолд ямар арга хэмжээ авах, тухайн иргэнд ямар эрх байгаа вэ гэдгийг тодрууллаа. Учир нь өнөөгийн нөхцөлд мэдээллээ алдсан гэдгээ мэдэж байгаа ч ямар нэгэн үйлдэл хийж чадахгүй байна. Хүний хувийн мэдээллийг хамгаалах холбоотой иргэн өөрөө гомдлоо гаргаад Цагдаагийн байгууллагад хандах боломжтой. Гэхдээ энэ процесс их бүрхэг аж. Тиймээс холбогдох хуульд үнэлгээ хийж, хариуцлагын асуудлыг хөндөж, нөхцөл байдал ямар байна вэ гэдгийг тодорхойлох ажлыг 2025 онд хийхээр төлөвлөжээ. Өнөөдрийн уулзалтын гол зорилго нь кибер аюулгүй байдлын чиглэлд хувийн хэвшилтэй хэрхэн хамтран ажиллах асуудлыг хөндөва. Аудит, эрсдэлийн үнэлгээ хийхээс гадна ямар үйлчилгээ үзүүлж болох вэ, төрийн байгууллагуудыг хамгаалах КАБ-ын шийдэл байна уу гэдэгт анхаарч, хэлэлцүүлэг өрнүүллээ. Мөн хувийн хэвшлийн зүгээс төрөөс татвар, хөнгөлөлт, чөлөөлтөд анхаарч өгөхийг хүссэн. Тодруулбал, НӨАТ-ын урамшуулал, гаалийн татвар, 20 хувийн давхар татварыг яах вэ гэдэг асуудлыг хөндлөө. КАБ-ын чиглэлд мэдлэг, туршлага хот, орон нутгийн иргэдийн дунд тэс өөр ялгаатай аж. Тиймээс олон нийтийн мэдлэг, ойлголтыг нэмэгдүүлэх, иргэнээ бэлдэх асуудлыг мөн хөндлөө. Энэ хүрээнд шат шатны боловсролын сургуулиудад хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, аян зохион байгуулах, чадавхжуулах шаардлага нэгэнт үүсжээ. Нөгөө талдаа, олон нийтийн мэдээллийг ашиглаж буй байгууллагын хариуцлагыг хэрхэн нэмэгдүүлэх вэ гэдэг асуудал ч бий. Дэлхийн даяар 3.2 их наяд ам.доллар тус салбарт эргэлдэж байна. Үүнээс дунджаар 10 хувийг КАБ-ын тоног, төхөөрөмж, лицензэд зарцуулдаг аж. Харин манай улс 6-7 хувийг л зарцуулдаг. Цаашид тус зах зээлийг тэлж, хэрэглэгчдэдээ олгож байгаа бараа бүтээгдэхүүнийг төрөлжүүлэх шаардлага бий.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар БНЭУ-аас Монгол Улсад суугаа элчин сайд Атул Малхари Готсурветыг хүлээн авч уулзлаа Манай хоёр улс мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн салбарт урт хугацааны бат бөх хамтын ажиллагааны түүхтэй. Энэтхэг Улсын мэдээллийн технологийн салбар ДНБ-ийх нь 9.3%-ийг бүрдүүлж, дэлхийн аутсорсингийн зах зээлийн 50 гаруй хувийг хангаж байна. Иймд Монгол Улсын аутсорсингийн чадавхыг хөгжүүлэх, Бүс нутгийн болон дэлхийн хэмжээнд аутсорсингийг өргөжүүлэх чиглэлээр Энэтхэг улсын туршлагаас суралцах, хамтарсан хөтөлбөр хэрэгжүүлэх боломжийг судлах сонирхолтой байгаагаа Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар илэрхийллээ. Түүнчлэн Ухаалаг хот, интернэтэд холбогдсон зүйлс (IoT), их өгөгдөл, хиймэл оюун ухаан, замын хөдөлгөөний удирдлага зэрэг чиглэлээр хамтарсан судалгаа хийх, Цахим хөгжилтэй холбоотой салбарт хамтран ажиллах санамж бичиг байгуулахад бид баяртай байх болно гэлээ . Ноён Атул Малхари Готсурве: Энэтхэг Улсад “Атал Бихари Важпай Шилдэг Төв” нэртэй, мэдээллийн технологи, харилцаа холбоо болон аутсорсингийн чиглэлээр мэргэшсэн коллеж байгуулагдаж байна. Энэхүү коллеж нь Монгол Улсын Шинжлэх ухаан, технологийн их сургуулийн Баянгол дүүрэгт баригдаж буй бөгөөд нийт 20 сая ам.долларын өртөг бүхий төсөл юм. Ирэх оны дунд үед бүрэн ашиглалтад орж, 800 орчим монгол оюутанд хиймэл оюун ухаан, машин сургалт, програмчлал, бизнесийн процесс аутсорсинг зэрэг чиглэлээр дэвшилтэт IT сургалт явуулахаар төлөвлөж байна. Мөн дижитал дэд бүтцийн хамтын ажиллагааны хүрээнд Энэтхэгийн Засгийн газраас хэрэгжүүлдэг “DigiLocker” буюу дижитал баримт хадгалах системийг нэвтрүүлэх боломжийг судалж байна. Иргэдийн үнэмлэх, жолооны үнэмлэх, үл хөдлөх хөрөнгийн гэрчилгээ зэрэг баримтыг цахим хэлбэрээр хадгалах боломжтой уг систем нь төрийн байгууллагуудтай холбогдон ажилладаг тул тухайн баримт бичгийг биечлэн авч явах шаардлагагүй болно. Түүнчлэн Энэтхэгийн Засгийн газраас хэрэгжүүлдэг “ITEC” тэтгэлэгт хөтөлбөрийн хүрээнд Монгол Улсаас жил бүр 200 хүртэлх хүн богино хугацааны (1 долоо хоногоос 6 сар хүртэл) сургалтад хамрагдах боломжтой. AI, мэдээллийн технологи, програмчлал, англи хэл, нягтлан бодох бүртгэл зэрэг нийт 300 гаруй сургалтын чиглэлээр тус хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байгаагаа онцоллоо. Кибер аюулгүй байдлын чиглэлээр хоёр улсын компьютерийн яаралтай тусламжийн багуудын хооронд хамтын ажиллагааны санамж бичиг байгуулах боломжийг мөн судалж байна гэлээ. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам
Ministry of Digital Development, Innovation and Communications, Mongol Post Office, Sukhbaatar Square - 1, Peace Avenue, 1st District, Chingeltei District, Ulaanbaatar 15160-0012