УИХ-ын Инновац, цахим бодлогын байнгын хорооны 2024 оны 11 дүгээр сарын 19-ны хуралдаанаар Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн хэрэгжилтийн талаарх Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамны мэдээллийг сонслоо. Уг сонсголтой холбогдуулан гишүүд асуулт асууж, хариулт авлаа. УИХ-ын гишүүн Б.Пунсалмаа: Төрийн байгууллагуудын мэдээлэл хоорондын солилцоо хэр явагдаж байгаа талаарх мэдээллийг сонслоо. Цаасаар заавал баталгаажуулах шаардлагатай байгаа нь яамд хооронд цаасан мэдээлэл солилцох үндэс суурь болоод байгаа тул үүнийг шийдвэрлэх аргыг хайж байгаа юм байна гэж ойлголоо. Тэгэхээр цаасан мэдээллийг ор тас байхгүй болгочихвол мэдээллийн аюулгүй байдлын асуудал хурцаар тавигдах байх. Саяхан кибер аюулгүй байдлын асуудал үүслээ шүү дээ. Ийм эрсдэл байгаа учраас цаасан мэдээллийг дамжуулж байгаа байх. Тийм болохоор үүнийг зогсоох нь зөв шийдэл мөн үү гэж асуумаар байна. Хоёрдугаарт, цахим гарын үсэгт манай улс шилжсэн. Гэхдээ аливаа бичиг баримтыг нотариат дээр заавал очиж цахим гарын үсгээр баталгаажуулсан хэвээр байгаа. Тэгэхээр энэ асуудлыг шийдэх, цаашид сайжруулах ямар боломж байгаа вэ? Гуравдугаарт, кибер аюулгүй байдал дээр бид дорвитой шийдэл гаргаж ирэх цаг нь болсон. Манайх шиг далайд гарцгүй орны хувьд кибер аюулгүй байдлаа чангатгах тал дээрээ давуу байдал бий болгох боломж байгаа. Эдгээр асуудлыг шийдвэрлэх ямар гарц байна вэ? ЦХИХХЯ-ны Цахим хөгжлийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Бат-Өлзий: Нэгдүгээрт, Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн гол зарчмын нэг нь иргэнээс дахин мэдээлэл нэхэхгүй, цаасан болон цахим баримт бичгийг эн тэнцүү гэж үзнэ хэмээн заасан байдаг. Эн тэнцүү гэх зарчим бол хуулиараа хуульчлаад өгчихсөн, одоо хэрэгжиж байгаа зарчим юм. Гол нь Архивын албан хэрэг хөтлөлтийн нийтлэг журмаа шинэчлээгүйн улмаас бичиг баримтаа цаасаар хадгалсаар байгаа. Хэвлэж гаргаж ирээд, тамга дараад хадгалж байгаа гэсэн үг. Та бүхнээс хүсэх гол шийдэл бол Архивын Ерөнхий газрыг нийтлэг журмаа шинэчилж, хуульдаа нийцүүлээч гэсэн шаардлагыг тавих юм. Хоёрдугаарт, цахим гарын үсгээр гэрээ хийх боломж нь үүссэн. Зөвхөн нэг удаа цахим гарын үсгээ баталгаажуулаад өөрийн биеэр очсоноос хойш гэрээ хэлцлүүд цахимаар хийгдэж болж байгаа. Цахимаар хийгдсэн гэрээнүүд цаг хэмнэж байгаагаас гадна цаасаар хийгдсэнээс илүү нууцлал нь аюулгүй гэж үзэж байгаа. Яамны зүгээс тоон гарын үсгийн техник технологийг ирэх оноос шинэчилж, олон улсын аудитыг хийлгэхээр ажиллаж байна. Ингэснээр цахим гарын үсгээр баталгаажсан гэрээнүүд олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөнө. Кибер аюулгүй байдлын зөвлөлийн Ажлын албаны дарга Ч.Золбаяр: Нийтийн мэдээллийн тухай хуулинд бүх мэдээллийг хариуцаж, боловсруулдаг мэдээлэл хариуцагч гэсэн субъект бий. Тэгэхээр тус хуулийн 6 бүлгийн 6.2-т зааснаар мэдээлэл хариуцагч нь хуульд заасан чиг үүргийнхээ хүрээнд нийтийн мэдээллийг цуглуулах, боловсруулах, ашиглах, удирдан зохион байгуулах, мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах, бусад арга хэмжээнүүдийг авах үүрэгтэй гэж заасан. Мэдээлэл хариуцагч яам, төрийн байгууллагууд бол өөрийн боловсруулсан системийнхээ мэдээллийн аюулгүй байдлыг өөрсдөө хангах ёстой юм. Кибер аюулгүй байдлын хуулиар хуулийн хэрэгжилтийг хангах үүрэг нь ЦХИХХЯ-нд байдаг. Харин хэрэгжилтийг уялдан зохион байгуулах, эрсдэлтэй нөхцөл байдал үүссэн тохиолдолд зохицуулах нь Ажлын албанд харъяалагддаг. Саяхан Кибер аюулгүй байдлын зөвлөл хуралдаад, төр захиргааны байгууллагууд төсвийн болон бүтцийн зохион байгуулалтад онцгой анхаарах шаардлагатай гэсэн тогтоол гаргаад, холбогдох байгууллагуудад хүргүүлсэн байгаа.

“Монголын эдийн засгийн форум 2025” энэ сарын 8-9-ний өдрүүдэд Төрийн ордонд “Маргаашийн төлөө хамтдаа” уриан дор зохин байгуулагдлаа. 15 дахь жилдээ зохион байгуулагдаж байгаа “Монголын эдийн засгийн форум 2025”-д  “ДИЖИТАЛ ЭРИН: ХИЙМЭЛ ОЮУН БА ДАТА ДЭД БҮТЭЦ” хэлэлцүүлэгт ЦХИХХ-ны Э.Батшугар сайд панелистаар оролцохдоо дараах байр суурийг илэрхийллээ. ЦХИХХ-ны Э.Батшугар сайд: Засгийн газар  “Digital first” гэсэн уриа дор “ЦАХИМ ШИЛЖИЛТИЙГ ЭРХЭМЛЭГЧ” ЗАСГИЙН ГАЗАР байна. Их өгөгдөлд суурилсан шийдвэр гаргалт бидний зорилт хэмээн тодорхойлсон. ЦХИХХЯ  бодлогын гол хэрэгжүүлэгч болон ажиллах юм. Дижитал эрин, хиймэл оюуны талбарт  Монгол Улсын өрсөлдөх давуу тал бол  Монгол  залуус.  Учир нь залуус технологийг маш хурдтай эзэмшиж чаддаг, фейсбүүк хэрэглэгчид 2,2 сая, 4 сая гаруй ухаалаг утас байна. Монгол улсын төлбөр тооцооны 97 хувь нь бэлэн бусаар явж байна. Энэ нь манай залуусыг хийж бүтээх хүсэлтэй байгааг харуулж байна. Манай улсад улс төрийн дэмжлэг байна. Учир нь Ерөнхий сайд Г.Занданшатар  маш тодорхой “Digital first” гэж хэлсэн. Үүнийг нутагшуулах, амьдралд хэрэгжүүлэх нь бидний асуудал болчихсон. Энэ хүрээнд хамгийн энгийн жишээ дурдахад 24 цагийн дотор гар утсаараа компани бүртгүүлэх асуудлыг хууль эрх зүйн хүрээнд шийдвэрлэж өгсөн ч хэрэгжилт хангалтгүй байгаа юм. Мөн төрийн байгууллагууд хоорондоо мэдээлэл солилцдог байх асуудал хэрэгжээд явж байна. Эдгээр бүх асуудлууд засгийн газрын 100 хоногийн хүрээнд ажил болгож төлөвлөгдөөд явж байна. Тэгэхээр намар гэхэд тодорхой үр дүнгүүд гарах болно. Манай улсын хувьд шинэ технологийг хүлээж аваад хэрэгжүүлэхдээ маш хурдан байдаг. Жишээ нь 5G технологи гурван жилийн өмнө мөрөөдөл байсан бол өнөөдөр хэрэгжчихсэн явж байна. Кибер аюулгүй байдлын тухай хууль,  хувь хүний нууцыг хамгаалах тухай хууль батлагдсан. Монгол улсад долоо хоногт дунджаар 80,000-120,000 халдлага ирдэг. Үүнтэй зэрэгцээд илрүүлж чадахгүй халдлага хэр их байна гэдэг дээ ажиллаж байна. Тэгэхээр хууль эрх зүйн тал дээр нэмэлт өөрчлөлтүүдийг хийх хэрэгтэйг харуулж байгаа юм. -Монгол Улсын хамгийн том зорилго бол Үндэсний хиймэл дагуултай болох. Засгийн газрын  14 Мега төслүүдийн нэг болж УИХ-аар батлагдсан.  Монгол улс Франц улсын “Талес Алениа Спейс” компанитай гэрээ хийгээд явж байна. НҮБ-аас Монгол улсад хиймэл дагуулын зурвасын зөвшөөрөл өгсөн. Энэ зурвастаа Үндэсний хиймэл дагуулаа хөөргөхөөр хоёр улсын засгийн газар  хэлэлцээр хийж богино хугацаанд Үндэсний хиймэл  дагуултай болохоор ажиллаж байна. Монгол Улс үндэсний хиймэл дагуултай болсноор дотоодын сансрын холбооны өсөн нэмэгдэж байгаа хэрэгцээ шаардлагыг хангаж, бие даасан мэдээлэл харилцааны сувагтай болох юм.  Түүнчлэн бие даасан хараат бус үндэсний сүлжээтэй болох нь үндэсний аюулгүй байдалд чухал нөлөө үзүүлнэ. Мөн дэд бүтцийн хүрэлцээгүй байдал шийдэгдэж, алслагдсан газар болон шилэн кабелийн сүлжээ хүрэх боломжгүй бүс нутгийг өндөр хурдны интернэтээр хангаж, хөдөө аж ахуй, газар тариалан, уул уурхай, аялал жуулчлал, эрүүл мэнд, боловсролын үйлчилгээнд цахим шилжилтийг нэвтрүүлэхэд дэмжлэг үзүүлэх чухал ач холбогдолтой хэмээн үзэж байгаа юм байна. Засгийн газрын гишүүний болон хувь хүнийхээ зүгээс нэг зүйлд итгэлтэй байдаг юм. Төр хувийн хэвшилтэй төсвийн мөнгөөр өрсөлдөж болохгүй, энэ бол шударга бус өрсөлдөөн болно. Ийм учраас төр, хувийн хэвшлийн түншлэл маш чухал юм. Кибер аюулгүй байдал, мэдээлэл технологийн салбарт хувийн хэвшлийг чухалчилж, дэмжиж явах болно. -Хиймэл оюун ухааныг хөгжүүлэн  ашиглаж эхэлснээр эдийн засгийн бүтээмж нэмэгдэж шинэ ажлын байрууд гарч эхэлнэ. Цаашлаад Монгол Улсын компаниуд дэлхийн зах зээл дээр өрсөлдөнө.  Шинээр ажлын байрууд гарч ирнэ. Кибер аюулгүй  байдлын мэргэжилтэн,системийн шинжээч гэх мэтчилэн. Жишээ нь “Е-Mongolia”-г бид сайн мэднэ. 1263 үйлчилгээг цахимжуулсан. 1,5 их наяд төгрөгийг хэмнэсэн.  Бид Хиймэл оюун ухааныг аюул гэхээсээ илүү боломж гэж харах нь зөв юм. “Монголын эдийн засгийн форум 2025”-д хүрэлцэн ирсэн олон улсын төлөөлөгчдөд бид бодолго шийдлээ танилцууллаа. • Монгол Улсад хиймэл оюун, дата дэд бүтцийн хөгжлийн өнөөгийн байдал, бодлогын орчныг үнэлэх  • Дэлхийн чиг хандлагад болон газар зүйн байршилт нийцсэн хөгжлийн гарц, шийдлийг тодорхойлох  • Бодлого боловсруулах, хэрэгжүүлэх үе шатанд олон талт оролцогчдын үүргийг тодорхойлох  • Бодлогын хэрэгжилтэд шаардлагатай хөрөнгө оруулалт, төр хувийн хэвшлийн түншлэл хүний нөөцийн асуудлыг хөндөх  • Тодорхой санал, үр дүн гаргах замаар 2030 он хүртэлх чиглэлийг дэвшүүлэх юм.