Search
Close this search box.
Search
Close this search box.
Search
Close this search box.
Search
Close this search box.

ҮЙЛ ЯВДАЛ

Удам төсөл нь мэдээллийн технологи ашиглан ургийн бичгээ хөтөлж, удмын түүхээ бүтээх боломжийг Монголчууддаа олгож байна

2022.11.17

Монгол улсын Ерөнхийлөгчийн ивээл дор “Шинэ сэргэлт-Цахим архив” сэдэвт архив, албан хэрэг хөтлөлтийн ажилтны анхдугаар чуулган өнөөдөр /2022.11.17/ төрийн ордонд болж байна. Чуулганд Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх, Засгийн газрын сайд нар, Архивын Ерөнхий газрын албан хаагчид оролцож байна.

ЦХХХ-ны сайд Н.Учрал: 2022 оны 05 дугаар сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөж эхэлсэн Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуулийн 30 дугаар зүйлд цахим баримт бичиг үйлдэх, мэдээлэл хариуцагч баримт бичгийг үйлдэх, дамжуулах, хүлээн авах, хадгалах, хамгаалах болон ашиглахдаа цахим баримт бичигт суурилахаар зохицуулсан бөгөөд мөн зүйлийн 30.4 дэх хэсэгт цахим баримт бичиг хөтлөлтийг Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хуулийн 34 дүгээр зүйлийн 34.2-т заасан Албан хэрэг хөтлөлтийн нийтлэг журмаар зохицуулахаар заасан. Үүний дагуу нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хуульд “Албан хэрэг хөтлөлтийн нийтлэг журам”-ыг нийцүүлэх, холбогдох нэмэлт, өөрчлөлтийг Засгийн газрын 2022 оны 05 дугаар сарын 30-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцүүлж батлуулаад байна.

Мөн цахим хэлбэрээр албан хөтлөлтийн үйл ажиллагааг явуулах хуулийн зохицуулалтууд бүрдсэн хэдий ч Архив, албан хэрэг хөтлөлтийн тухай хуулийн 38 дугаар зүйлийн 38.3-т цахим баримт бичгийн хувь нь цаасан хувьтай адил хүчинтэй байх бөгөөд зөрсөн тохиолдолд цаасан хувийг баримтална, мөн зүйлийн 38.4-т цаасан баримт бичиг хүчингүй болсон тохиолдолд цахим хувь нь мөн адил хүчингүйд тооцогдоно гэж заасан нь цахим баримт болон цаасан баримт хосолсон байх, цахимаар үйлдсэн баримт бичгийн цаасан хувийг давхар үйлдэж, баталгаажуулан архивт үлдээх ойлголтыг өгч байна. Дээрх зохицуулалтыг Хууль зүй, дотоод хэргийн яамтай хамтарсан ажлын хэсгийн хүрээнд цахимаар албан бичиг үүсч, тоон гарын үсгээр баталгаажсан бол эх хувь нь тухай цахимаар үүссэн бичиг байх зохицуулалтыг тусгахаар мөн ажиллаж байна.

Архивийн Ерөнхий газар, програм хангамжийн Старсофт ХХК-ийн хооронд байгуулсан Хамтын ажиллагааны санамж бичгийн хүрээнд хэрэгжүүлж буй УДАМ МН төсөл юм.

Энэхүү эртний соёл уламжлалаа өнөө үед сэргээхдээ мэдээллийн технологи ашиглан хөтлөх нь илүү оновчтой шийдэл юм. Старсофт компанийн залуус УДАМ төслийг санаачлан 2013 онд гар утсанд УГИЙН БИЧИГ хөтлөх апп хэлбэрээр зохиосон энэхүү систем нь УДАМ нэртэй болж, вэб програм бүтээгдэн хөгжиж байна. УДАМ төсөл нь мэдээллийн технологи ашиглан олуулаа нэг овгийн хүмүүс хамтдаа угийн бичгээ хөтөлж, удмын түүхээ бүтээх боломжийг нийт Монголчууддаа олгож байна. Мөн тэд Үндэсний архивын ерөнхий газартай хамтран 1933 он ба түүнээс өмнөх хүн амын тооллогын мэдээллийг цахимжуулж олон нийт ашиглах боломжийг бий болгохоор ажиллаж байгаа нь маш чухал юм.

Ийм төрлийн олон төсөл амжилттай хэрэгжснээр Монголчуудын олон зуун жилээр хөтөлж ирсэн Ургийн бичиг хөтлөх соёлыг мэдээллийн технологийн сүүлийн үеийн ололт амжилтыг ашиглан сэргээж энэхүү соёлыг хэзээ ч арилж устахгүйгээр баталгаатай хадгалж үлдээх боломж бүрдэх юм. Иймд ЦХХХЯ-ны зүгээс цаашид Удам МН мэт сайн санаачилга, системүүдийг бүх талаар дэмжиж төрийн мэдээлэл солилцооны ХУР системд холбох, И-Монголиад холбох, ҮДТ байрлуулах зэргээр дэмжиж ажиллах болно.

Бусад мэдээ

Монгол Улсыг 2026-2030 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл”-ийг танилцууллаа

Монгол Улсыг 2026-2030 онд хөгжүүлэх таван жилийн үндсэн чиглэл нь “Шинэ итгэл –Эрс шинэтгэл”-д зорин “Хүний хөгжил”, “Нийгмийн хөгжил ба үндэсний нэгдмэл үнэт зүйл”, “Эдийн засаг ба дэд бүтцийн хөгжил”, “Байгаль орчин, ногоон эдийн засаг”, “Засаглал, дижитал шилжилт”, “Бүсийн хөгжил”, “Үндэсний өрсөлдөх чадвар”, “Шинжлэх ухаан, технологи, хиймэл оюун” гэсэн бодлогын 8 чиглэлээс бүрдэх бөгөөд энэ хүрээнд үндэсний 10, салбарын 35, төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн 85, хөтөлбөрийн 200 үр дүнг тодорхойлсон болно. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам  “Цахимаар түрүүнд буюу “Digital First” бодлогын үндсэн 7 зарчим, 74 зөвлөмж, чиглэл”  Монгол Улсын анхны “Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих Виртуал бүс”-ийг байгуулах холбогдох журмууд болон Монгол Улсын анхны “Их өгөгдөл, хиймэл оюуны үндэсний стратеги”-ийг Засгийн газраар хэлэлцүүлэн батлуулаад байна. Энэ хүрээнд Монгол улсын нийгэм, эдийн засгийн бүхий л салбарт их өгөгдөл, хиймэл оюуныг ашиглан төрийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэх, төрийн үйлчилгээний үр өгөөж, чанарыг дээшлүүлэх, иргэн, аж ахуйн нэгж бүрийн тулгамдсан асуудлыг цахимаар буюу технологиор шийдвэрлэх, мэдээлэл технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих , цахим шилжилтийг эрчимжүүлэхээр ажиллаж байна. ЦХИХХ-ны сайд Э.Батшугар “Монгол Улсыг 2026-2030 онд хөгжүүлэх 5 жилийн үндсэн чиглэл”-ийг танилцуулах үеэр дараах байр суурийг илэрхийллээ. ЦХИХХ-ны сайд Э.Батшугар: Төрийн үйлчилгээний 90 хувийг цахимаар авах нөхцөлийг бүрдүүлнэ. Ингэснээр 1,1 их наяд төгрөг хэмнэнэ Монгол улсын Засгийн газраас “Цахимаар нэн түрүүнд” буюу“Digital First” зөвлөмжийг өнгөрсөн 9 сард баталсан.Үндсэн зорилго ,“Digital First” гэж юу вэ гэхээр төрийн бодолго шийдвэр гаргалт бодлого боловсруулалд цаашлаад төрийн үйлчилгээг бүгдийг нь технологид суурилсан цахимаар хийе гэсэн том зорилт юм. Энэ нь бүтээмжийг нэмэгдүүлж, төрийн үйлчилгээг 24 7 горимоор 90 хувийг цахимаар авах боломж нээгдэх юм. Англи улсын гаргасан судалгаагаар хиймэл оюун болон дижитал хувилбараар төрийн үйлчилгээг цахимжуулснаар Засгийн газрын төсвийн зарлагыг 4-7 хувиар хэмнэх бололцоотой гэсэн. Энэ нь Монгол Улсын өнөөдрийн төсөвтэй харьцуулахад 1,2 -2,1 их наядыг хэмнэх бололцоотой юм.Цаашлаад хиймэл оюуныг төрийн худалдан авалтад нэвтрүүлбэл тухайн байгууллагын бүтээмж нь 10-20 хувь нэмэгдэнэ гэсэн судалгаа гарсан юм. Жишээ нь: Эрдэнэт үйлдвэр худалдан авах ажиллагаа цахимжуулж хиймэл оюунд суурьтай болгосноор 28 хоног тендер явагддаг байсан нь 4 минутад болдог үзүүлэлт гарсан.Төрийн үйлчилгээний 90 хувийг цахимжуулна гэдэг бол төрийн үйлчилгээг 24/7 авах боломж бүрдэнэ гэдгийг дахин онцолмоор байна. Одоогоор “И монгол”-оор 1278 үйлчилгээг цахимжуулсан. Өнгөрсөн 9-р сард “И монгол 5.0” ашиглалтад орсон. Энэ нь анх удаа төрийн үйлчилгээг хиймэл оюунтай холбосон юм. ЦАХИМ ШИЛЖИЛТИЙН БОДЛОГЫН ЧИГЛЭЛ ЦАХИМ ШИЛЖИЛТИЙН БОДЛОГЫН ҮР ДҮН ӨНӨӨДӨР 21 аймаг, 325 сумыг шилэн кабелаар холбосон Мэдээлэл, харилцаа холбооны дэвшилтэт технологид суурилсан үйлчилгээг хөдөө орон нутаг, алслагдсан бүс нутагт нэвтрүүлэхэд чиглэсэн томоохон бүтээн байгуулалтын ажлуудыг төр, хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтар гүйцэтгэн 52,480 км урт шилэн кабелийн сүлжээг байгуулж, бүх аймаг, сумын төв, томоохон суурин газруудад хөдөлгөөнт холбооны 3G, 4G/LTE сүлжээг нэвтрүүлсэн. Үүрэн холбооны хэрэглэгчдийн тоо 2024 оны эхний хагас жилийн эцсийн байдлаар 4 сая 909 мянгад хүрч, үүнээс 4G/LTE сүлжээний хэрэглэгчдийн тоо 4,226,009 байна.  2025 оны 05 дугаар сарын 16-ны өдөр 5G сүлжээг Монгол орон даяар нэвтрүүлсэн. Нийтийн мэдээллийн дэд бүтцийн бэлэн байдлыг хангах ажлын хүрээнд “mcloud.gov.mn” үүлэн дэд бүтцийг нэвтрүүлсэн. Төрийн үйл ажиллагаа, үйлчилгээг цахим хэлбэрт шилжүүлэх ажлыг эрчимжүүлж, нийтийн мэдээллийн дэд бүтцийн бэлэн байдлыг хангах ажлын хүрээнд Үндэсний дата төвийн сервер, тоног төхөөрөмжийг олон улсын чиг хандлагад нийцүүлэн өргөтгөн сайжруулж, төр, хувийн хэвшлийн хамтарсан “mcloud.gov.mn” үүлэн дэд бүтцийг нэвтрүүлсэн. Мөн үндсэн болон дэмжих системийн тасралтгүй, найдвартай байдлыг хангаж, Төрийн мэдээлэл солилцооны систем /ХУР/-д төрийн 178, хувийн хэвшлийн 481 байгууллага холбогдож, 4,6 тэрбум мэдээллийг амжилттай солилцсон. (e-mongolia.mn)-ийн 5.0 хувилбарыг ашиглалтад нэвтрүүллээ Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн систем (e-mongolia)-ийн 5.0 хувилбарыг төрийн байгууллагын нэгдсэн цахим хуудас (gov.mn)-тай уялдуулан хөгжүүлж, төр иргэнтэй нэг цонхоор харьцах боломжийг бүрдүүллээ. Төрийн үйлчилгээг цахим хэлбэрт шилжүүлэн төрийн үйлчилгээний нэгдсэн систем “E-Mongolia”-г 2020 оны 10 дугаар сард ашиглалтад оруулж, 2020 онд төрийн 23 байгууллагын 181 үйлчилгээ, 2021 онд 59 байгууллагын 606 үйлчилгээ, 2022 онд 69 байгууллагын 897 үйлчилгээ, 2023 онд 86 байгууллагын 1033 үйлчилгээг, 2024 онд 86 байгууллагын 1,250 үйлчилгээг, 2025 онд 88 байгууллагын 1268 үйлчилгээг уг системд бүртгэлтэй 2,07 сая хэрэглэгчид 90 сая удаа амжилттай дамжуулж, 2020 оноос хойших хугацаанд нийт 1.8 тэрбум төгрөгийн шууд бус хэмнэлт (цаас, цаг хугацаа, унааны зардал)-ийг бий болгосон бөгөөд дараах 6 сувгаар дамжуулан иргэн, хуулийн этгээдэд үйлчилгээ үзүүлж байна: Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн систем (e-mongolia)-ийн 5.0 хувилбарыг нэвтрүүлснээр “ХУРДАН” цэг Мөн хөдөө орон нутаг, алслагдсан сум, суурин газар болон хилийн чанадад байгаа ард иргэд, байгууллагуудад төрийн үйлчилгээг түргэн шуурхай, хүртээмжтэй хүргэх зорилгоор Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Төрийн цахим үйлчилгээний зохицуулалтын газрыг 2023 онд байгуулж, түүний салбар, харьяа төрийн үйлчилгээний “ХУРДАН” цэгийг нийслэлд 144, орон нутагт 386, хилийн чанад дахь 31 улсын 47 байршилд, хилийн 1 боомтод тус тус нээж, 43 байгууллагын 451 үйлчилгээг нийт нийт 577 цэгээр дамжуулан 1,5 сая гаруй хүн, хуулийн этгээдэд үзүүлсэн. Түүнчлэн Мөн нийслэл, орон нутгийн хэмжээнд төрийн цахим үйлчилгээний “ХУРДАН” киоск машин байршуулах ажлын хүрээнд нийслэлд 143, орон нутагт 339, нийт 482 киоск машин байршуулсан. Үндэсний танилт нэвтрэлтийн систем (DAN)-ИЙН 2.0 хувилбарыг хөгжүүлж, ашиглалтад нэвтрүүллээ Монгол Улсын төрийн болон хувийн хэвшлийн цахим үйлчилгээний системүүдийг иргэдэд хүртээмжтэй, найдвартай, аюулгүй байдлаар хүргэх зорилгоор Танилт, нэвтрэлтийн (ДАН) системийг шинэчлэн, үндэсний баталгаажуулагч аппликейшн бүхий Танилт нэвтрэлтийн систем (DAN) 2.0 хувилбар болгон хөгжүүлж ашиглалтад нэвтрүүллээ. Энэхүү шинэчлэлийн хүрээнд гадаадад оршин суугаа Монгол Улсын иргэнийг танин баталгаажуулах зэрэг иргэдийг цахим орчинд таних, баталгаажуулах, цахим гарын үсэг ашиглах үйл явцыг хялбаршуулах, төрийн үйлчилгээний цахим хэрэглээг нэмэгдүүлэх хялбар нэвтрэлтийн боломжийг бүрдүүллээ. Тоон гарын үсгийг түгээх ажлыг эрчимжүүлж, иргэнийг таньж баталгаажуулах зорилготой танилт, нэвтрэлтийн систем (ДАН)-д тоон гарын үсгийн модулийг холбож, иргэн, хуулийн этгээдийг тоон гарын үсгээр дамжуулан таних боломжийг бүрдүүлсэн ба 2025 оны 3 дугаар байдлаар уг системд нийт 2,1 хэрэглэгч бүртгүүлж, төрийн  98 байгууллагын 188 систем, хувийн хэвшлийн 276 байгууллагын 325 систем, нийт 374 байгууллагын 513 системийг холбосон. Цаасаар олгогдог байсан 178 тусгай зөвшөөрөл  цахимаар олгодог боллоо Зөвшөөрөл олгох үйл ажиллагааг цахим хэлбэрт шилжүүлэх чиглэлээр нийт 254 тусгай зөвшөөрлөөс 2025 оны 10 дугаар сарын 30-ны өдрийн байдлаар “e-business.mn”-ээр 44, эрх бүхий байгууллага өөрийн системээр 134 (“license.mn”-ээр 76), уламжлалт буюу цаасан хэлбэрээр 76 тусгай зөвшөөрлийг олгож байна

Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд Монголын кибер аюулгүй байдлыг үнэлсэн судалгаагаа танилцуулна

Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд Монгол Улсын Кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшнийг үнэлсэн судалгааны тайлангаа 2-р сарын 19-ний өдөр олон нийтэд танилцуулах гэж байна.   Энэхүү судалгаа нь Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн чадавхыг а) кибер аюулгүй байдлын бодлого ба стратеги, б) кибер аюулгүй байдлын соёл ба нийгэм, в) кибер аюулгүй байдлын мэдлэг ур чадварыг хөгжүүлэх, г) хууль эрх зүйн орчин, д) стандарт ба технологи гэсэн таван хэмжигдэхүүнээр үнэлж, харгалзах түвшнийг тодорхойлж, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээнд зөвлөмж өгдгөөрөө онцлог аж. Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд энэхүү судалгааг дэлхий даяар хийж байгаа бөгөөд Монгол Улс 95 дахь улс нь болж байна. Энэхүү судалгааг Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Японы Олон Улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (ЖАЙКА)-тай хамтран хэрэгжүүлж буй кибер аюулгүй байдлын хүний нөөцийг чадавхжуулах техникийн хамтын ажиллагааны төслийн хүрээнд хийлгэсэн билээ. Тус судалгаанд төр, хувийн хэвшил болон олон улсын 100 гаруй байгууллагын төлөөллийг хамруулжээ.   Хөтөлбөртэй танилцах бол ЭНД дарна уу.

Оксфордын их сургуулийн судлаачид Монголын кибер аюулгүй байдлыг үнэлнэ

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, ЖАЙКА болон Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвтэй хамтран “Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшнийг үнэлэх” судалгааг эхлүүллээ. Судалгаанд манай улсын төр, хувийн хэвшил болон олон улсын 100 гаруй байгууллагын төлөөлөл оролцож байгаа бөгөөд 10 дугаар сарын 02 – 04-ны хооронд зөвлөлдөх уулзалтыг зохион байгуулж байна. Кибер аюулгүй байдлын чадавхыг үнэлэх загварчлалыг Их Британийн Засгийн газар, олон улсын байгууллага, эрдэм шинжилгээний байгууллага, олон нийт, хувийн хэвшлийн болон иргэний нийгмийн байгууллагаас бүрдсэн 200 гаруй мэргэжилтэн хамтран боловсруулж, таван түвшнээр тодорхойлно. Энэхүү судалгааг хийснээр Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлыг хангах өнөөгийн нөхцөл байдал, хүчин чармайлтыг бодитойгоор тодорхойлж, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээнүүдийг тодорхойлох, кибер аюулгүй байдлын талаарх мэдлэг, чадавхыг нэмэгдүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг оновчтой зохион байгуулах, гадаад, дотоод хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх, хувийн хэвшил, иргэдийн кибер аюулгүй байдлыг хангах бодлого төлөвлөлтөд итгэх итгэлийг нэмэгдүүлэх шийдлийг тодорхойлоход чухал ач холбогдолтой. УИХ-аас Кибер аюулгүй байдлын тухай хуулийг 2021 онд баталж, Монгол Улсад кибер аюулгүй байдлыг хангах эрхзүйн орчныг бүрдүүлсэн. Түүнчлэн Засгийн газрын 2022 оны 493 дугаар тогтоолоор “Кибер аюулгүй байдлын үндэсний стратеги”-ийг баталж, үндэсний хэмжээнд кибер аюулгүй байдлыг хангах 5 зорилт, 40 арга хэмжээний хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна. Мөн Засгийн газрын 2023 оны 42 дугаар тогтоолоор “Кибер аюулгүй байдлын зөвлөл”-ийг байгуулж, кибер аюулгүй байдлыг хангах үйл ажиллагааг нэгдсэн удирдлагаар хангах, уялдуулан зохицуулах боломжийг бүрдүүлсэн. Үүний зэрэгцээ, кибер халдлага, зөрчлийг илрүүлэх, таслан зогсоох, хариу арга хэмжээ авах, түүнд өртсөн дэд бүтэц, мэдээллийн системийг нөхөн сэргээхэд мэргэжил, арга зүйн туслалцаа, дэмжлэг үзүүлэх үндсэн чиг үүрэг бүхий хүний нөөц, техник, технологийн чадавх, мэдээллийн сан бүхий Кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх Үндэсний төв, Нийтийн төв, Зэвсэгт хүчний төвийг байгуулж, үйл ажиллагааг эхлүүлсэн.