Цахим хөгжил, харилцаа холбооны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар БНСУ-ын КТ корпорацийн зөвлөх багийн төлөөллийг өнөөдөр (2023.07.07) хүлээн авч уулзлаа. Тус зөвлөх баг нь Монгол Улсын цахим шилжилтийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг тодорхойлж, төрийн байгууллагуудын уялдаа холбоо, мэдээллийн технологийн бодлого боловсруулах бүтцийн талаар судалгаа хийсэн бөгөөд судалгааны үр дүнгээ ЦХХХЯ-ны хамт олонд танилцууллаа. Судалгааны хүрээнд цахим шилжилтийн ирээдүйн зураглал, үндэсний цахим шилжилтийн тэргүүлэх чиглэл, эко системийн хөгжлийн талаар танилцуулж, талууд мэдээллийн технологийн салбар нь Монгол Улсын эдийн засгийн тэргүүлэх салбар болох боломжтой бөгөөд бусад уламжлалт салбаруудын ирээдүйн гол хөдөлгөгч хүч болохыг онцлов. Энэхүү судалгаа нь Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам болон БНСУ-ын КТ корпораци хооронд 2023 оны 01 дүгээр сарын 26-ны өдөр байгуулсан цахим шилжилт, цахим засаглалын чиглэлээр хамтран ажиллах харилцан ойлголцлын санамж бичгийн хүрээнд хийгдэж байгаа юм.

Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам 2025 онд салбарын хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох ажлыг эхлүүллээ. Энэ хүрээнд үндсэн чиглэлд туссан хууль тогтоомжийн төслийг боловсруулах, захиргааны хэм хэмжээний актын тоог 2 дахин бууруулах, эрх олгосон заалтын хэрэгжилтийг хангах чиглэлээр ажиллаж байна.  Тухайлбал, ЦХИХХ-ны сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд хуулийн давхардал, хийдэл, зөрчлийг арилгах зорилгоор ХЗДХ-ийн сайдтай хамтарсан үзэл баримтлалын төсөл боловсруулжээ.  Харилцаа холбооны тухай хууль, Өргөн нэвтрүүлгийн тухай хууль, Шуудангийн тухай хууль, Радио долгионы тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах уу, шинэчлэл хийх үү гэдэг асуудал бий. Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2028 онд хүртэл боловсронгуй болгох үндсэн чиглэлд тусгасны дагуу Харилцаа холбоо болон Өргөн нэвтрүүлгийн тухай хуульд хэрэгжилтийн үр дагаварт 2023 онд, Шуудан болон Радио долгионы тухай хуульд хэрэгжилтийн үр дагаварт 2024 онд тус тус үнэлгээ хийжээ.  Тухайлбал, Харилцаа холбооны тухай хууль нь 1996 онд батлагдаж, үүнээс хойш 20 гаруй удаа нэмэлт өөрчлөлт оруулав. Тиймээс орчин үеийн технологийн үсрэнгүй хөгжилтэй зэрэгцүүлэн тус хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахын оронд шинэчлэн найруулах саналтай байгаагаа салбарын хуульчид дурдав.  Харин Сансрын тухай хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх хэрэгцээ шаардлага байгаа эсэхэд урьдчилан тандан судалгаа хийжээ. Мөн нисэгчгүй нисэх төхөөрөмж /дрон/-ын тухай хуулийн төсөл ч боловсруулсан.  Эдгээр нь анхдагч хуулийн төслүүд юм. Түүнчлэн 2024 онд Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хууль батлагдсан. Улмаар виртуал бүсэд бүртгэлтэй мэдээллийн технологийн компанид татварын болон татварын бус дэмжлэг олгох эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхээр дараах ажлууд хийгджээ.  Мэдээлэл, технологийн салбарын хууль эрх зүйн орчныг шинэчлэх бодлого, анхдагч хуулийн төсөл, тулгамдаж буй бусад асуудлаар салбарын хуульч, мэргэжилтнүүдтэй хэлэлцүүлэг өрнүүлж, санал хүсэлтийг ийнхүү сонслоо. Уг хэлэлцүүлэгт ЦХИХХ-ны Сайдын зөвлөх М.Тулгат, Д.Нарантуяа, ТЦҮЗГ-ын дарга П.Батбаатар, ХХБЗГ-ын дарга Д.Баясгалан, СБТГ-ын дарга Ш.Батзаяат, ХХ-ийн дарга Л.Нямдорж тус яамны холбогдох албан хаагчид болон харьяа, салбар байгууллага, ХХЗХ, үүрэн холбооны оператор болон мэдээллийн технологийн компаниудын хуулийн нэгжийн албан хаагчид оролцлоо. ЦХИХХЯ байгуулагдсанаас хойш Нийтийн мэдээллийн ил тод байдлын тухай хууль, Кибер аюулгүй байдлын тухай хууль, Хүний хувийн мэдээллийг хамгаалах тухай хууль, Тоон гарын үсгийн тухай хууль батлагдсан. Гэхдээ дэвшилтэт технологи, хиймэл оюун ухаан хурдтайгаар хөгжиж буй энэ үед хууль хоорондын уялдаа, шинэ технологийг даган гарах хуулийн хэрэгцээ шаардлага бий. Тиймээс ЦХИХХЯ-наас салбарын хууль эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгоход онцгойлон анхаарч ажиллаж байна. 

Хууль зүй, дотоод хэргийн яам “Шүгэл үлээгчийн эрх зүйн байдлын тухай” хуулийн төсөл, түүний үзэл баримтлал, дагалдах хуулийн төслийг 2021 оны 09 дүгээр сарын 10-ны өдөр цахим хуудастаа байршуулж, олон нийтээс санал авч эхэлсэн. Энэхүү хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг Улсын Их Хурлын ажлын хэсгээс өнөөдөр /2023.04.04/ сэтгүүлчид болон төрийн бус байгууллага, олон нийтийн байгууллагын төлөөллийг оролцуулан зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлгийг нээж Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар: Шүгэл үлээгчийн эрх зүйн байдлын тухай хуулийг Авлигатай тэмцэх үндэсний хөтөлбөрт эрх зүйн орчинтой нь уялдуулж байгууллага бүрт төлөвшүүлж, институтчилах асуудлыг суулгах ёстой. Хуулийн хэрэгжилт батлагдсаны дараа гэж үзэж байна. Мөн хуулийн процесс нь тодорхой байх ёстой. Аливаа органик хуулиудын процессыг нь нарийвчлахгүй бол процесс дээрээ асуудлууд гардаг. Мөн шүгэл үлээх нэрийн дор бусдын нэр хүндэд халдах, хүний эрхийг зөрчихгүй байх талаас нь давхар бодох шаардлагатай. ШҮЭБТ хуулийн төслийг олон талаас нь хэлэлцэж, иргэд олон нийтийн хэлэлцүүлгээр шүүсийг нь сайн шахаж, өргөн хүрээнд зохион байгуулж, иргэдийн санал, олон улсын туршлага, онол эрх зүйн суурин дээр үндэслэж, шинжлэх ухааны үндэслэлтэй батлах болно гэдгийг онцоллоо. Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Мөнгөнцэцэг хэлэлцүүлгийн дэг болон оролцогчдыг танилцуулан, Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны төрийн нарийн бичгийн дарга П.Сайнзориг тус хуулийн төслийн талаар хууль санаачлагчийн танилцуулга хийж, Нээлттэй нийгэм форум ТББ-ын эрх зүйн хөтөлбөрийн менежер П.Бадамрагчаа хуулийн төсөлд өгөх санал шүүмжийг танилцуулав. Хэлэлцүүлэгт ЦХХХ-ны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар шүгэл үлээгчийн эрх зүйн байдалд анхаарал тавьж, хуулийн томъёоллыг сайжруулах зорилгоор тодорхой хэдэн зүйл заалтын тухай хэлсэн саналдаа: Санал:1 Бичгээр гаргана гэдэг хязгаарлалтыг эргэж харах ёстой. Шүгэл үлээгч нийгэмд үүссэн ноцтой асуудалд анхаарал хандуулж мэдээлэх гол зорилго агуулж байгаа. Үүнийг цахим орчинд видео хэлбэрээр үзүүлж болно. Өөр бусад бүх хэлбэрийг зөвшөөрсөн байдлаар тодорхойлохгүй бол бичгээр ирээгүй гээд энэ хуулийн үйлчлэлд хамаарахгүй, шүгэл үлээгч болохгүй юм шиг ойлгогдож байна. Санал:2 Шүгэл үлээгч бол хоёр зүйл дээр анхаарлаа хандуулна 1. Би хариуцлагаас чөлөөлөгдөх үү? 2. Хамгаалагдаж чадах уу? Шүгэл үлээгч нь хамаарал бүхий этгээдийн хамт хуулийн хамгаалалтад байх ёстой. Хамгаалах гэж байгаа бол хамгаалах арга хэрэгсэл маш тодорхой байх ёстой. Хуулийн хамгаалалт үүсгэх, хууль хяналтын байгууллага илүү санаачилгатай байх, нэгэнт өөрийн амь нас, ирээдүйг эрсдэлд оруулж шүгэл үлээж байгаа энэ тохиолдолд тэр хүний өмнөөс очиж ажиллагаа хийх, санаачилгатай байх талаас нь үүргийг нь бичиж өгөхгүй бол хүсэлт гаргавал авна, шүгэл үлээсэнд тооцно, хүсэлт гаргахгүй бол хамгаалахгүй, бичгээр ирүүлэх ёстой гээд хязгаарлачхаар гол зорилгоо биелүүлэхгүй байгаа үр дагавар үүсгэчих вий гэсэн болгоомжлол байгаа учраас томъёолол дээрээ эргэж харах хэрэгтэйг дурдлаа. Шүгэл үлээгчийн эрх зүйн байдлын тухай хууль нь Авлига ашиг сонирхлын зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, таслан зогсоох, Нийтийн эрүүл мэнд, Хүрээлэн буй орчин, Хэрэглэгчийн эрх ашгийг хамгаалах, Шударга өрсөлдөөнийг дэмжих хүрээнд үйлчлэх бөгөөд нийтийн ашиг сонирхлын төлөө шүгэл үлээсэн этгээдийн эрх зүйн байдлыг тогтоохтой холбогдсон харилцааг зохицуулах юм.