ЦХИХХЯ-ны санаачилгаар гадаад руу томилолтоор явсан Газар, хэлтсийн дарга нар, мэргэжилтнүүд томилолтын үр дүн, шинэ санаа, цаашид хэрэгжүүлэх төлөвлөгөөний талаар нийт ажилчдадаа танилцуулж, үр дүнгээ хуваалцдаг жишгийг бий болгож эхэллээ. Энэ хүрээнд арваннэгдүгээр сарын 23-24-ний өдрүүдэд Бүгд найрамдах Эстони Улсад ажиллаад ирсэн гадаад томилолтыг эхний ээлжид онцолж байна. Засгийн газрын цахим засаглал, цахим шилжилтийн талаар судлах, туршлага солилцож, цаашид  хамтран ажиллах санал солилцох зорилгоор УИХ-ын гишүүд, Инновац, цахим бодлогын байнгын хороо, ЦХИХХЯ-ны төлөөлөл зэрэг 17 хүний бүрэлдэхүүнтэйгээр энэхүү томилолтыг зохион байгуулжээ. ЦХИХХЯ-ны Салбар дундын зохицуулалт хариуцсан шинжээч Г.Энхтулга “1991 онд Тусгаар тогтнолоо байгуулсан Эстони Улс сүүлийн 2.5 жилд цахим шилжилтийн хүрээнд үсрэнгүй хөгжжээ. 1.3 сая иргэндээ e-ID-ийг бүрэн нэвтрүүлсэн. Үүнийг нийт иргэдийн 64 хувь тогтвортой ашиглаж байна. Мөн пластик үнэмлэх, мобайл ID, smart ID зэргийг нэвтрүүлжээ. Smart ID-ийг интернэттэй холбогдож буй иргэд хэрэглэх боломжтой бөгөөд заавал гар утас шаардахгүй учир гадаадад оршин сууж буй иргэдэд энэхүү үйлчилгээ түгээмэл хүрсэн. 2014 оноос Европын холбооны улсуудтай тохиролцож, Эстони Улсын иргэн өөр улсад амьдарч байвал Smart ID-ийг ашиглаж, хил дамнасан мэдээллийг хөгжүүлэх эхлэлийг тавьжээ. Мөн нийтийн дэд бүтцийн шилдэг технологийг 2001 оноос нэвтрүүлж, мэдээлэл солилцоход хамгийн өргөн хэрэглэгддэг Xroad-ийг бий болгожээ. Энэ нь дэлхийн тэргүүлэгч дижитал улс орнуудын ашигладаг байгууллагуудын хооронд аюулгүй мэдээлэл солилцох нээлттэй платформ юм. Түүнчлэн Бүгд найрамдах Эстони Улс нь 2005 оноос сонгуулиа цахимаар өгч буй дэлхийн ганц улс” гэдгийг онцоллоо. Томилолтын үр дүнд City verse, Lorawan, Large language model /LLM/, AI+IoT, E-community зэргийг хөгжүүлэх шаардлага байгааг олж харсан байна. Тодруулбал, хиймэл оюун, дрон, IoT-ийг хөгжүүлэхийн тулд Lorawan-гийн стандартыг нэвтрүүлэх нь чухал. Мөн LLM-ийг нэгдсэн бодлогоор хөгжүүлэх шаардлагатай. Дэлхийн 62 улс E-community-д нэгджээ. Үүнд нэгдэн орох хэрэгцээ Монгол Улсад ч бий. Цахим шилжилтийг эрчилжүүлэхийн тулд дээрх ажлуудыг гүйцэтгэхээс гадна иргэдийнхээ сэтгэлгээг бэлдэх, мэдээллийн аюулгүй байдлыг бүрэн хангах нь хамгийн чухал аж. ЦХИХХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч П.Алтан-Од “Эстони Улсад 1,3 сая хүн цахимаар сонгуулийн саналаа өгч байна. Энэхүү жишгийг 2025 оноос гадаадад ажиллаж, сурч буй иргэдийн дунд нэвтрүүлэхийг зорьж байна. Гадаадад амьдарч буй 200 гаруй мянган иргэнээс 8000 нь сонгуулийн санал өгдөг. E-vote-ийг нэвтрүүлснээр энэхүү тоо өсөх юм. Мөн ЦХИХХЯ-наас санаачлан цахим нотариатыг 2026 оны нэгдүгээр сараас хэрэгжүүлэхээр зорьж байна. Үүнийг нэвтрүүлэхэд жил орчмын хугацаа шаардлагатай” хэмээн ярилаа. Цаашид ЦХИХХЯ-наас Бүгд найрамдах Эстони Улсын туршлагад тулгуурлан дараах цахим шилжилтийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна.  Үүнд: 1. Цахим нотариат: Нотариатын үйл ажиллагааг цахим хэлбэрт шилжүүлэх, 2. Цахим сонгууль: Сонгуулийн санал хураалтыг цахим хэлбэрт шилжүүлэх, иргэд саналаа цахим хэлбэрээр өгөх сонголтод хувилбарыг бий болгох, 3. X-road архитектур нийтийн мэдээллийн дэд бүтцийн ерөнхий төлөвлөлтийн  архитектурыг төвлөрсөн бус X-Road /X-Tee/ заrварт ойртуулах, холбогдох судалгаа, төлөвлөлтийн ажлыг хийж, дэд бүтцийн шинэчлэлтийг хэрэгжүүлэх шаардлагатай хүний нөөцийг бэлтгэх, 4. Шинэчлэгдсэн “Цахим үнэмлэх 6-10” экосистемийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлэх, үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, 5. Мэдээллийн технологийн чиглэлээр хүний нөөцийг сургах үйл ажиллагaar TalTech технологийн их сургуультай хамтран хэрэгжүүлнэ. /Төрийн албан хаагч нарт зориулсан 1 жилийн хөтөлбөр/ 6. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болон Бүгд Найрамдах Эстони Улсын И-Засаглалын академитай 2023 онд байгуулсан хамтын ажиллагааны санамж бичгийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлнэ. Бүгд найрамдах Эстони Улсад туршлага судлахаар явж ирсэн төлөөлөл энэ мэтээр мэдээллээ хуваалцаж, томилолтод тулгуурлан цаашид хийх ажлын төлөвлөгөөгөө танилцууллаа.

Монгол Улсын Засгийн газар НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн хамтран хэрэгжүүлэх улс орны хөтөлбөр /2023-2027/-ийн 2024-2025 оны хамтын ажиллагааны төлөвлөгөөнд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү болон НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн Суурин төлөөлөгч Эваристе Коуасси-Комлан нар гарын үсэг зурж баталгаажуулав. Энэ үеэр Ц.Баатархүү сайд Монгол хүүхдүүд, тэр дундаа орон нутгийн хүүхдүүдийн боловсрол, эрүүл мэндийн төлөө хоёргүй сэтгэлээр зүтгэж, хамтран ажиллаж буйд НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн хамт олонд талархал илэрхийллээ. Мөн тэрбээр хүүхэд, эцэг эхчүүдэд эрүүл мэндийн дадлыг технологийн шийдлээр суулгах хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхэд НҮБ-ын Хүүхдийн сан чухал үүрэг гүйцэтгэж буйг онцлов. НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн Суурин төлөөлөгч Эваристе Коуасси-Комлан: Монгол Улс “Цахим Үндэстэн” болох зорилго тавиад буй. Энэ хүрээнд хүүхдүүдэд бага наснаас нь цахим ур чадвар олгох нь ирээдүйн дижитал иргэнийг бэлдэхэд чухал хувь нэмэртэй. Иймд бид энэ чиглэлийн төсөл хөтөлбөрүүдийг дэмжиж ажиллаж байна.Түүнчлэн бид Олон улсын цахилгаан холбооны байгуулагатай хамтран “GiGa” санаачилгын хүрээнд ЕБС-ийн интернэт холболтыг хэмжих, нэгдсэн dashboard дээр харах төслийг хэрэгжүүлж байна. Өнөөдрийн байдлаар 58 сургуулийн интернэт холболтын асуудлыг шийдвэрлэх шаардлагатай байгааг дурдав. Мөн НҮБ-ын Хүүхдийн сан нь Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, Эрүүл мэндийн яамтай хамтран “Цахим эрүүл мэнд” төсөл дээр хамтран ажиллаж, E-Mongolia системд эрүүл мэндийн үйлчилгээнүүдийг цахимжуулж, нэгтгэсэн. Түүнчлэн Монгол Улсын “Цахим эрүүл мэнд”-ийн нөхцөл байдлын дүн шинжилгээг хийсэн. Энэхүү судалгаа маань эрүүл мэндийн салбарын цахим шилжилтийн бодлогод үнэтэй хувь нэмэр оруулна гэдэгт итгэлтэй байна. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам болон Эрүүл мэндийн яамны хамтын ажиллагаа, уялдаа холбоог сайн жишиг болгон харуулахыг бид зорьж байна” гэдгийг онцлов. ЦХИХХ-ны сайд Ц.Баатархүү: Монгол Улсын эрүүл мэндийн цахимжилтийн нөхцөл байдалд хийсэн дүн шинжилгээ болон И-Монгол палтформд орсон эрүүл мэндийн салбартай холбоотой үйлчилгүүдийн талаар УИХ болон Засгийн газрын гишүүд танилцаж, сайшаасан. Цаашид “Цахим эрүүл мэнд” төслийн хүрээнд хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлэх, GiGa-тай хамтран Монгол орны сумдын интернэтийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх чиглэлд хамтран ажиллах хүсэлтэй буйгаа илэрхийллээ.