Азийн сангаас хийсэн авлигын судалгаанд үндэслэн төрийн үйлчилгээг цахимжуулна

ҮЙЛ ЯВДАЛ

2022.03.11

Манай улс “Цахим Үндэстэн” болох зорилтынхоо хүрээнд эхний ээлжид төрийн үйлчилгээг цахимжуулж байгаа билээ. Өнөөдрийн байдлаар төрийн үйлчилгээний нэгдсэн систем “e-Mongolia” – д 60 байгууллагын 639 үйлчилгээ цахимжиж, нэгтгэгдээд байгаа бөгөөд энэ 2022 онд 1200 үйлчилгээг цахимжуулахаар ажиллаж байна. Ингэхдээ авлигад хамгийн их өртдөг үйлчилгээг нэн тэргүүнд цахимжуулах юм. Тус асуудлаар Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Б.Болор-Эрдэнэ Азийн сангийн Монгол дахь суурин төлөөлөгч Марк Кэйнигтэй уулзлаа.

Уулзалтын үеэр Азийн сангаас сүүлийн 10 жилд хийсэн авилгын судалгаанд үндэслэн төрийн үйлчилгээнүүдийг цахимжуулах, нээлттэй өгөгдлийг сайжруулах талаар санал солилцохын зэрэгцээ бүх нийтийн цахим боловсролыг сайжруулахад шаардлагатай судалгаа хийх, зорилтот бүлэгт тохирсон агуулга боловсруулахад хамтран ажиллахаар тохиролцов.

Азийн сан нь Ази тивийн хөгжиж буй улс орны амьдралын чанарыг дээшлүүлэх зорилготой ашгийн бус олон улсын хөгжлийн байгууллага. Тус байгууллага нь сайн засаглал, эмэгтэйчүүдийг чадавхжуулах, жендэрийн тэгш байдал, хүртээмжтэй эдийн засгийн өсөлт, хүрээлэн буй орчныг хамгаалах, уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэх болон бүс нутаг, олон улсын харилцаа чиглэлд үйл ажиллагаа явуулдаг юм.

Бусад мэдээ

Төрийн жинхэнэ албан хаагчдын 2024 оны жилийн эцсийн гүйцэтгэлийн тайлан

2025-01-17

Д/д Албан тушаал Нэр Нийт үнэлгээ Гүйцэтгэлийн тайлан Төрийн захиргааны удирдлагын газар 1 Хүний нөөц, дотоод сургалт хариуцсан ахлах шинжээч Д.Ариунзул 91.1 Гүйцэтгэлийн тайлан 2 Салбарын шагнал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Батцэцэг 77.2 Гүйцэтгэлийн тайлан 3 Яамны төлөвлөгөө тайлан, өргөдөл гомдол хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Д.Мөнхсарнай 96.5 Гүйцэтгэлийн тайлан 4 Тогтоол шийдвэрийн биелэлт, төр хувийн хэвшлийн түншлэл хариуцсан мэргэжилтэн Б.Дэлгэрмаа 85.9 Гүйцэтгэлийн тайлан 5 Харьяа байгууллага, орон нутаг, олон нийттэй харилцах асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Б.Уранзаяа 81 Гүйцэтгэлийн тайлан 6 Программ, техник хангамж, сүлжээ хариуцсан мэргэжилтэн Б.Эрдэнэчимэг 88.3 Гүйцэтгэлийн тайлан 7 Архив-бичиг хэргийн мэргэжилтэн Ш.Золбаяр 93.9 Гүйцэтгэлийн тайлан Хуулийн хэлтэс 8 Хэлтсийн дарга Л.Нямдорж Гүйцэтгэлийн тайлан 9 Захиргааны эрх зүйн асуудал хариуцсан шинжээч Б.Солонго 93.7 Гүйцэтгэлийн тайлан 10 Салбарын эрх зүйн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Ц.Эрдэнэцэцэг 89.3 Гүйцэтгэлийн тайлан Санхүү, хөрөнгө оруулалтын хэлтэс 11 Хэлтсийн даргын үүргийг хавсран гүйцэтгэгч П.Дэлгэрмаа 89 Гүйцэтгэлийн тайлан 12 Салбарын нэгдсэн төлөвлөлт, хөрөнгө оруулалт хариуцсан шинжээч Д.Мөнхсолонго 94.3 Гүйцэтгэлийн тайлан 13 Төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн ерөнхий нягтлан бодогч С.Лхам 94.6 Гүйцэтгэлийн тайлан 14 Засгийн газрын тусгай сан, төрийн сангийн төлбөрийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Б.Цэрэнлхам 86.76 Гүйцэтгэлийн тайлан Гадаад хамтын ажиллагааны хэлтэс 15 Хэлтсийн дарга Г.Энхтуяа 89 16 Гадаадын зээл тусламжаар хэрэгжих, төсөл хөтөлбөрийн зохицуулалт хариуцсан шинжээч П.Ариунтуул 94.2 Гүйцэтгэлийн тайлан 17 Олон улсын байгууллаггуудын хамтын ажиллагаа хариуцсан мэргэжилтэн Ч.Цолмон 94.6 Гүйцэтгэлийн тайлан Стратеги, бодлого, төлөвлөлтийн газар 18 Харилцаа холбооны хөгжлийн бодлого хариуцсан ахлах шинжээч Б.Эрдэнэ 97.8 Гүйцэтгэлийн тайлан 19 Цахим хөгжлийн бодлого хариуцсан ахлах шинжээч М.Солонго 95.5 Гүйцэтгэлийн тайлан 20 Шуудан, цахим худалдааны бодлого хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Тунгалаг 94.4 Гүйцэтгэлийн тайлан 21 Салбарын шинжлэх ухаан, технологи инновацын бодлого хариуцсан ахлах мэргэжилтэн З.Сэргэлэн 95.1 Гүйцэтгэлийн тайлан 22 Тоон контент, өргөн нэвтрүүлгийн бодлого хариуцсан мэргэжилтэн Л.Нармандах 95.7 Гүйцэтгэлийн тайлан 23 Цахим ур чадвар, салбарын хүний нөөцийн бодлого хариуцсан мэргэжилтэн Д.Сэлэнгэ 98.6 Гүйцэтгэлийн тайлан 24 Кибер аюулгүй байдал, хүний хувийн мэдээллийн аюулгүй байдлын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн С.Эрдэнэболд 94.8 Гүйцэтгэлийн тайлан Судалгаа, шинжилгээний хэлтэс 25 Салбарын статистик, судалгаа шинжилгээ хариуцсан мэргэжилтэн Б.Урангоо 92.9 Гүйцэтгэлийн тайлан 26 Мэдээллийн технологийн судалгаа, шинжилгээ хариуцсан мэргэжилтэн Н.Лувсаншарав 92.75 Гүйцэтгэлийн тайлан Цахим хөгжлийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар 27 Газрын дарга Б.Бат-Өлзий 89 28 Нийтийн мэдээллийн дэд бүтцийн ерөнхий төлөвлөлтийн хэрэгжилт хариуцсан ахлах шинжээч Ч.Болор-Эрдэнэ 90 Гүйцэтгэлийн тайлан 29 Цахим засаглал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Бадамсүрэн 78 Гүйцэтгэлийн тайлан 30 Нийтийн мэдээллийн дэд бүтэц, төрийн цахим үйл ажиллагаанд хамаарах цахим төсөл, хөтөлбөр хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Э.Болормаа 96.15 Гүйцэтгэлийн тайлан Цахим засаглалын хэлтэс 31 Хэлтсийн дарга Б.Золбоо 90 Гүйцэтгэлийн тайлан 32 Салбар дундын зохицуулалт хариуцсан шинжээч Г.Энхтулга 94.23 Гүйцэтгэлийн тайлан 33 Нээлттэй мэдээлэл, өгөгдөл хариуцсан мэргэжилтэн М.Номин 92.5 Гүйцэтгэлийн тайлан 34 Цахим үйлчилгээ хариуцсан мэргэжилтэн Г.Далайцэрэн 90.07 Гүйцэтгэлийн тайлан 35 Салбар дундын зохицуулалт хариуцсан мэргэжилтэн Э.Мөнгөнчимэг 86.77 Гүйцэтгэлийн тайлан Нийтийн мэдээллийн дэд бүтцийн хэлтэс 36 Хэлтсийн дарга Д.Батбаяр 85 Гүйцэтгэлийн тайлан 37 Дэмжих систем хариуцсан шинжээч Б.Отгонбаяр 85.7 Гүйцэтгэлийн тайлан 38 Дэмжих систем хариуцсан мэргэжилтэн Л.Лхамдулам 89 Гүйцэтгэлийн тайлан Харилцаа, холбооны бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар 39 Харилцаа холбооны сүлжээний ашиглалт, үйлчилгээ, технологийн шинэчлэлийн хэрэгжилтийн асуудал хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Нинж-Эрдэнэ 95 Гүйцэтгэлийн тайлан 40 Харилцаа холбоо, гамшгийн хэрэгжилтийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Ч.Отгон 88.71 Гүйцэтгэлийн тайлан 41 Бүх нийтийн үүргийн сангийн зохион байгуулалт хариуцсан мэргэжилтэн Ш.Самданжамц 92.1 Гүйцэтгэлийн тайлан Шуудан, өргөн нэвтрүүлгийн хэлтэс 42 Хэлтсийн дарга Ч.Гүнсэнхорол 85 43 Өргөн нэвтрүүлгийн дамжуулах сүлжээний хэрэгжилтийн асуудал хариуцсан шинжээч Э.Оюун-Эрдэнэ 89.9 Гүйцэтгэлийн тайлан 44 Телевизийн өргөн нэвтрүүлгийн контентын бодлогын хэрэгжилтийн асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Б.Бургилмаа 90.46 Гүйцэтгэлийн тайлан Сансрын холбооны хэлтэс 45 Радио давтамжийн бодлого, зохицуулалтын асуудал хариуцсан шинжээч С.Онончимэг 98.02 Гүйцэтгэлийн тайлан 46 Хиймэл дагуулын радио давтамжийн координаци хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Заяабаяр 93.6 Гүйцэтгэлийн тайлан 47 Сансарын технологи, үндэсний хиймэл дагуулын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Д.Цэвэлмаа 92.8 Гүйцэтгэлийн тайлан Кибер аюулгүй байдлын бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газар 48 Газрын дарга Э.Насанбат 84 49 Онц чухал мэдээллийн дэд бүтцийн асуудал хариуцсан ахлах шинжээч М.Оролзод 85.8 Гүйцэтгэлийн тайлан 50 Нийтийн түлхүүрийн дэд бүтцийн асуудал хариуцсан Ахлах мэргэжилтэн Э.Балдансамбуу 91.4 Гүйцэтгэлийн тайлан 51 Кибер аюулгүй байдлын хамтын ажиллагаа, мэдээллийн аюулгүй байдлын аудит, эрсдэлийн үнэлгээ хариуцсан ахлах мэргэжилтэн Б.Ундрал 89.2 Гүйцэтгэлийн тайлан 52 Хүний хувийн мэдээллийн аюулгүй байдлын асуудал хариуцсан мэргэжилтэн Д.Цэрэнпүрэв 82.9 Гүйцэтгэлийн тайлан Хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газар 53 Газрын дарга Ц.Борхүү 89.4 Гүйцэтгэлийн тайлан 54 Бодлогын баримт бичгийн хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хариуцсан шинжээч А.Түвшинзаяа 94.2 Гүйцэтгэлийн тайлан 55 Яамны үйл ажиллагаа, харьяа байгууллагын төсөл хөтөлбөрийн үйл ажиллагааны хяналт-шинжилгээ, үнэлгээ хариуцсан мэргэжилтэн М.Мөнхтуул 94.9 Гүйцэтгэлийн тайлан Салбарын хяналтын газар 56 Газрын дарга С.Цагаанхүү 85 Гүйцэтгэлийн тайлан 57 Мэдээлэл, харилцаа холбооны хяналт хариуцсан ахлах шинжээч Б.Бүрэнжаргал 96.37 Гүйцэтгэлийн тайлан 58 Зөрчлийн бүртгэл хариуцсан ахлах мэргэжилтэн С.Шинэбаяр 91.3 Гүйцэтгэлийн тайлан 59 Эрсдэлийн бүртэл хариуцсан ахлах мэргэжилтэн А.Бурмаа 91.3 Гүйцэтгэлийн тайлан 60 Харилцаа холбооны хяналт хариуцсан мэргэжилтэн Г.Гантулга 94.4 Гүйцэтгэлийн тайлан

Дэлхийд тэргүүлэгч технологийн компаниудыг Буянт-Ухаа инновацын төвд урина

2022-09-16

ҮЙЛ ЯВДАЛ Дэлхийд тэргүүлэгч технологийн компаниудыг Буянт-Ухаа инновацын төвд урина 2022.09.16 Буянт-Ухаа инновацын төв байгуулагдахаар төлөвлөж буйтай холбогдуулан томоохон технологийн компанийн удирдлагууд ЦХХХЯ-д хүрэлцэн ирж хамтран ажиллах тухай хэлцэл өрнүүлж эхэллээ. Дэлхийн 176 улсад салбартай, 200 гаруй мянган ажилчидтай дэлхийн шилдэг 500 технологи үйлдвэрлэгчдийн 44-рт эрэмбэлэгддэг “Huawei” компанийн төлөөллийг ЦХХХЯ-ны сайд Н.Учрал хүлээн авч уулзлаа.“Huawei” компани 2006 оноос Монголд үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа бөгөөд 53 хүний бүрэлдэхүүнтэй төлөөлөгчийн газар нь идэвхтэй үйл ажиллагаа өрнүүлж байна.Өнөөдрийн уулзалтаар боловсрол, эрүүл мэндийн салбарын цахим шилжилтэд шаардлагатай технологийн шийдэл дээр болон 5G сүлжээ, сэргээгдэх эрчим хүчний салбарт, дата төв байгуулах зэрэг томоохон санаачилгуудыг хамтран хэрэгжүүлэх боломжтой гэдгээ “Huawei” компанийн зүгээс илэрхийлсэн бол ЦХХХ-ны сайд Н.Учрал: Радио телевизийн үндэсний сүлжээг тоон системд шилжүүлэх, боломжит 350 га талбайд нарны панель байгуулах, боомтуудыг шилэн кабелиар холбох гэх мэт ажлуудад судалгаа, тооцоог нарийвчлан боловсруулж харилцан ашигтай хамтран ажиллах боломж бийг танилцуулсан юм.ЦХХХЯ технологийн салбарт хувийн хэвшил, гадны хөрөнгө оруулалтын чөлөөт өрсөлдөөнийг дэмжиж төр хувийн хэвшлийн түншлэлийг хангах чиглэлд бодлого баримталж ажиллана. Share on facebook Share on twitter Бусад мэдээ

Монгол Улсын шуудан холбооны түүхийн он дарааллын бичиг

2020-10-23

ҮЙЛ ЯВДАЛ Монгол Улсын шуудан холбооны түүхийн он дарааллын бичиг 2020.10.23 Аливаа салбар, салбарынхаа үүсэл хөгжлийн ойг тэмдэглэхдээ түүний туулж өнгөрүүлсэн түүхэн замналыг бичиж үлдээхийг эрхэмлэдэг бөгөөд энэ нь тухайн салбарын түүх болдог. Түүх бол өнгөрсөн замын дурсамж бөгөөд ирээдүйн хөгжлийн чиглүүр болдог билээ. Монгол Улсад орчин цагийн харилцаа холбооны салбар үүсч хөгжсөний 100 жилийн ой 2021 онд тохиохтой холбогдуулан өнөөгийн шуудан, харилцаа холбооны нэгдсэн сүлжээ, радио релей, интернэтийн онолын зарчим анх Монголд үүссэн талаар технологийн харьцуулалт хийх замаар нарийвчлан судалж үзэх сонирхлын үүднээс олж авсан түүхийн зарим эх сурвалж мэдээллийг нэгтгэн энэхүү шуудан холбооны түүхийн он дарааллын бичгийг толилуулж байна. Мэдээллийн технологийг хүн төрөлхтний түүхэнд гарсан 3 том хувьсгалын нэг гэж үздэг. Өнөөдөр шинэ түүхийн их талбарыг холбон зангидаж буй мэдээллийн их суваг бол интернет. Гэтэл сонирхолтой нь тэрхүү интернетийн үндсэн загвар бүр XIII зууны Еврaзийн тал нутгийн нүүдэлчдийн их гүрэнд үүссэн нь бодит юм. Чингисийн Их гүрэнд өргөн уудам Евразийг нэгэн сүлжээнд холбож байсан харилцаа холбооны арга зарчим байсан ба энэ нь өртөө. Их Монгол Улсын байгуулсан шуудан өртөөг одоогийн шуудангийн төдийгүй харилцаа холбооны сүлжээний анхдагч гэж үзэж болно. Уншигч мэргэн авхай таныг энэхүү бичвэрийг шүүн тунгааж, саналаа tseveendari@cita.gov.mn цахим шуудангаар илгээж, бидний ажилд дэмжлэг үзүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байна. МЭӨ III-II зуун: Эртний нүүдэлчин Монголын харилцаа холбооны гол хэрэглүүр нь морьт элч, галын дохио, дарцаг, утаа зэрэг зүйлс байсан. Монгол Улсад манай тооллын өмнөх III зууны сүүлч II зууны эхнээс Хүннү Улсад “Оуто ван” буюу өртөө ван хэмээх албан тушаал байжээ. Монголын өртөө дэлхийн шуудангийн түүхэнд анхны өртөөчилсөн шуудан байсан бөгөөд орчин цагийн харилцаа холбооны үүсэл болсон. XII зуун /1228-1241/ Чингис хааны гуравдугаар хүү Өгөөдэй хаан харилцаа холбооны өвөг эцэг болох морин өртөөг үүсгэж анхны тив хоорондын Шуудан холбоог байгуулжээ. 1232-1233 он: Өгэдэй хаан өртөө шуудангийн ажлыг эмх журамтай болгоход чиглэсэн зарлиг гаргаж, улмаар өртөө замыг зөвхөн Монгол нутагт төдийгүй Эзэнт гүрний уудам нутаг, ялангуяа Хятад нутагт олныг байгуулжээ. 1235 он: Монголын эзэнт Улсын эзэмшсэн уудам нутагт харилцах өртөө замыг байгуулжээ. 1289 он: Монголын Илахан Арагун хаан 1289 онд 1.8 метр, Өлзийт хаан 1305 онд 3 метр урт захидлыг Францын Гоо Филипп ванд илгээжээ. Аргун хааны захидал нь өөрийг нь Египетийн мамлюкүүдтэй дайтах тохиолдолд цэрэг илгээн туслах тухай Францын хааны гуйлтанд өгсөн хариу байв. 1692 он: Богд хаант Монгол Улсын үед Их Хүрээний Түмт өртөө байгуулагдан уг өртөөг Түшээт хан аймгийнхан голлон хийсэн ба Улаангом, Вангийн Хүрээ, Заяын Хүрээ, Санбэйсийн Хүрээ, Жанжин Чойр, Эрдэнэзуу, Сэцэн хааны Хүрээ, Сайншанд, Замын-Үүд чиглэлд Улсын чанартай албыг залгуулдаг гол замууд гарч салбарласан өртөөд бий болжээ. Манж нар өмнөд Монголын ардуудыг халх Монголын нутаг дээр нүүлгэн ирүүлж өртөө байгуулсан бөгөөд “Харчин өртөө” бий болов. 1692 он: Манжийн Энх-Амгалан хаан Хятадын цагаан хэрмийн хаалгаас эхлэн гадаад Монголын газарт таван замын өртөө байгуулах зарлиг буулган уул өртөөдийг байгуулах Хятад сайд, Монгол түшмэдийг тохоон томилжээ. Чухамхүү тэр үеэс Хятадын түмэн газрын Цагаан хэрмээс ар Монголын голлох чухал газар нутагт нэвтрэн холбосон таван замын /сүүлдээ долоон замын/ морин буухиа өртөө байгуулагджээ. 1692 он: Манж дайчин Улс өөрийн цэргийн ангийг Алтайд явуулахын тулд Хөх хотоос Түйн гол хүртэл 36 суурь өртөө байгуулахаар төлөвлөж байв. 1697 оны орчимд амуу зөөх цэргийг захиран шийтгэхийн тулд Хотон хошуунаас Түйн гол хүртэл 70 өртөө байгуулж, өртөө тутамд 30-аад цэрэг суулгах шийдвэр гаргажээ. 1717 оны Халх Монголоор харуулсан малын дансанд Цагаан хэрмийн шүргийн хаалгаас Түйн гол хүртэлх 40 гаруй суурь өртөөнд морь өгч байжээ. 1719 он: Алтай замын цэргийн 44 суурь өртөө, Энх-Амгалан хааны 58 дугаар онд байгуулагдсан. 1720 оноос аймаг хошуудын хооронд элч бичиг нэвтрүүлэхээр суман өртөөдийг байгуулав. XVIII зууны нэгдүгээр хагаст Манжийн цэргийн ангиуд Халх Монголын баруун хэсэгт байрлан оршиж байхад Манж цэргийн харуулаас Түйн гол, түүний орчмын Хангайн уулын ар, Орхонтуулд байсан засаг хошууны цэргийг Энгийн арал зэрэг газруудад, Хангайн уулын өвөрт байсан мөн засаг хошууны цэргийг Түйн голд суулгаж тэдгээрийн хооронд өртөө байгуулан мэдээ солилцож байжээ. 1715-1723 оны хооронд зөвхөн баруун талын нутагт орон нутгийн чанартай 39 өртөө, 1730 оны үед Түйн голоос Ховд Улиастай хүртэл 29 өртөө, Улиастайгаас Орхон хүртэл 18 суурь өртөө нэмж байгуулжээ. 1736 онд Хаалганаас Орхон хүртэл нэг бүр нь 20-40 өрх бүхий 45 суурь өртөө байжээ. Эдгээр нь Алтай замын цэрэг буухиа элч, бичиг нэвтрүүлэхээр байгуулагдсан суурь морин өртөөд бөгөөд Алтай замын цэргийн өртөөг буухиа өртөө гэж нэрлэж, бас алс хол урт замын өртөөг “Урт наст өртөө” гэж нэрлэж байжээ. XVIII зууны дунд үед Улиастайн жанжин, Их Хүрээний сайд, Хар мөрний жанжин нарын хооронд элч бичиг дамжуулахаар Халхын зүүн захаас Улиастай хүртэл 74 суурь / 2220 км / суман өртөө байгуулаад түүнийг “Умард замын өртөө” гэж нэрлэдэг болов. Мөн Түшээт хан, Цэцэн хан хоёр аймгаас Улиастай, Их Хүрээний газартай холбох 31 суурь суман өртөө байгуулж, тус тус аймгийн элч шууданг нэвтрүүлж байжээ. Ийм өртөө Монголд нийтдээ 400- гаад байв. 1758 он Манж чин Улсаас Ар Монголд байгуулсан төрийн аппаратын нэг Хүрээ сайдын газар байгуулж, манжийн эдгээр албан газруудын хооронд харилцах Буухиа суман өртөөдийн албыг байгуулж харилцан нэвтрэлцэж байжээ. 1758-1762 онд Их Хүрээ Ховдод тус, тус суулгасан Манж амбан, баруун хойд хязгаарын Жанжин сайдын газруудад буухиа элч бичиг нэвтрүүлэх, цэрэг эдийн засаг, улс төрийн эзэгнэлийнхээ шаардлагаар Чуулалт хаалгаас Хятадын баруун хойд хязгаар өвөр ба ар Монголын өргөн уудам нутаг дэвсгэр дээр “Алтай зам”-ын гэж нэрлэгдэх цэргийн 140 гаруй суурь буухиа өртөөг байгуулсан нь олон замын өртөө болсон. 1823 оны үед Засагт хан аймгаас гагцхүү Алтай харуулыг буцаах томилолтоор явуулсан түшмэлийг очих буцах бүрд 45 суурь өртлөг /түр зуур байгуулагдсан/ өртөөг байгуулж байв. Түүнчлэн босго өртөө, туслах, хавсрага өртөө гэхчилэн суман өртөөнөөс салбарласан салбар, дамжлага буюу навчин өртөө гэж нэрлэсэн олон тооны өртөөд байжээ. 1831 онд Сайн ноён хан суман өртөөний суурь бүрт өрх 3, өрх тутамд эр 2, хонь 100, адуу 300 үүний дотор морь 8, үхэр 20 байхаар тогтоож, гүйсэн морь улаачид хөлс олгохгүй тухай заагаад, албаны морийг уул хошуунаас ирүүлэхгүй бол морь нэг бүрийн үнэнд 8 лан авах, хэрэв морь буюу мөнгийг ирүүлэхгүй бол морь хөлслөн түүний хөлсөнд 4 шүдлэн хонь гаргуулах, морины үнэ мөнгө, хөлсний хонийг тогтоосон хугацаанд ирүүлэхгүй саатуулбал лан мөнгөнд сар тутамд нэг пун, 5 ли хү төлүүлэх буюу хонийг нэг нас нэмэгдүүлэн төлүүлэхээр заажээ. 1863 оны 6 сар: