Дэлхийн удирдагчдын уулзалдах цэг болж, тухайн жилийнхээ нийгэм, эдийн засгийн өнгийг тодорхойлдог Дэлхийн эдийн засгийн форум буюу “Давос”-ын чуулган “Ухаалаг эрин үеийн хамтын ажиллагаа” сэдвийн дор нэгдүгээр сарын 20-24-ний өдрүүдэд зохион байгуулагдаж байна. Швейцарын Давос хотноо 1400 гаруй эксперт, бодлого тодорхойлогч, салбарын манлайлагчид ойрын болон дунд хугацаанд дэлхийн эдийн засагт заналхийлж буй гол эрсдэл болон боломжит шийдлүүдийг нэрлэж эхэллээ.  Сүүлийн үеийн судалгаагаар технологи, тэр дундаа хиймэл оюун ухаан, квант тооцоолол нь салбар хоорондын бизнесийг өөрчлөх, тасалдуулахад хүргэдэг гол хүчин зүйл болж байгааг онцлов. Мөн хиймэл оюун ухаан, квант тооцоолол, блокчейн хурдацтай дэвшилд хөтлөгдөн өөрчлөлтийг түүчээлж байна. Түүнчлэн аж үйлдвэрүүд зөвхөн дээрх томоохон технологийн шинэчлэл төдийгүй газар хөдлөлтийн гео-эдийн засгийн өөрчлөлтийг харгалзан бизнесийн стратегиа өөрчлөх шаардлагатай болжээ. Давос хотноо болж буй “Дэлхийн эдийн засгийн форум- 2025”-ийн уулзалтад оролцогчид үүнийн дагуу салбаруудаа өөрчлөхийн зэрэгцээ богино хугацааны зорилго, урт хугацааны зайлшгүй шаардлагуудыг хэрхэн тэнцвэржүүлэх талаар хэлэлцэж, шийдлүүдийг ярилцах юм. Чуулга уулзалтаар цахим орон зай илүү төвөгтэй болж байгаа ч кибер аюулгүй байдлын шилдэг мэргэжилтнүүд гарц, шийдлийг нэрлэж байна. Тодруулбал, Форумын кибер аюулгүй байдлын тэргүүлэх тайланд геополитикийн хурцадмал байдал, шинээр гарч ирж буй технологийн хурдацтай хэрэглээ зэрэг хүчин зүйлсээс шалтгаалж кибер ландшафт улам бүр төвөгтэй болж байгааг илэрхийлсэн. Энэ нь байгууллага, улс үндэстний хувьд гүн гүнзгий, өргөн хүрээтэй үр дагавартай бөгөөд кибер тэгш бус байдлыг улам хурцатгаж байгааг ч анхааруулав.  Ингээд Давосын чуулга уулзалтаар дараахь сэвдүүдийг онцолж байна.  Дижитал өөрчлөлтөд үзүүлэх нөлөөлөл, цар хүрээг чиглүүлж буй сэтгэлгээний өөрчлөлт Глобал гэрэлт цамхаг сүлжээ (GLN) нь дижитал өөрчлөлтөөр бүтээмж, тогтвортой байдалд онцгой нөлөө үзүүлсэн компаниудыг хүлээн зөвшөөрдөг. Энэхүү цагаан номд хамгийн сүүлийн үеийн 36 Гэрэлт цамхаг сүлжээнд нэгдэхийн тулд дижитал “хэмжээний уналт”-тай тэмцэхээс эхлээд хөрөнгө оруулалт хийх хүртэл туршлага, сургамжуудыг тайлагнадаг. Энэхүү цагаан ном баримт бичиг нь хамтын ажиллагаа, инновац ашиглан эрүүл мэндийн тулгамдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд чиглэсэн өөрчлөлтийн хандлагыг санал болгож, дэлхийн эрүүл мэндийн мэдээллийн сүлжээний эдийн засгийн алсын харааг харуулж байна. Энэ нь эрүүл мэндийн өгөгдлийн хамтын ажиллагааны чухал хүчин зүйлүүд болон эрүүл мэндийн салбарт үр дүнтэй, өргөжүүлэх боломжтой шийдлүүдийг бий болгоход шаардлагатай амжилтын түүх, стратегиудыг судалдаг аж.  GovTech-ийн дэлхийн олон нийтэд үзүүлэх нөлөө Дэлхийн Засгийн газар оюун ухааны эрин үеийг гүйцэж чадах уу гэдэг томоохон шалгуурын өмнө ирээд байна. 2034 он гэхэд GovTech буюу Төрийн дижитал системүүд нь дэлхийн хэмжээнд 9.8 их наяд ам.долларын олон нийтийн үнэ цэнийг нээж, Засгийн газрын үйл ажиллагаа, хүмүүстэй харилцах арга хэлбэрийг өөрчлөх аж. Аливаа Засгийн газрууд үр ашиг, ил тод байдал, тогтвортой байдлын эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэж байгаа энэ үед GovTech нь үйл явцыг оновчтой болгох, зардлыг бууруулах, олон нийтийн итгэлийг сэргээх шийдлүүдийг санал болгодог. Тиймээс Засгийн газрууд инновацыг хүлээн зөвшөөрч, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг дэмжих чиглэл рүү явж байна.  Аж үйлдвэрийн 4 дэх хувьсгалын төв Энэтхэг Энэтхэг нь сүүлийн зургаан жилийн хугацаанд аж үйлдвэрийн 4 дэх хувьсгалын төвийг байгуулж, 1.25 сая иргэнд шууд нөлөөлж, санаачилгуудаараа дамжуулан үр дүнтэй өөрчлөлтийг авчирчээ. Ингэхдээ үе шаттайгаар цогц сорилтуудыг шийдвэрлэх боломжтой технологиудыг өргөжүүлж, олон талт хамтын ажиллагааны ач холбогдлыг бий болгосон.  Квантын эдийн засгийг нэвтрүүлэх нь Энэхүү тайлан нь тооцоолол, мэдрэгч, харилцаа холбоо, аюулгүй байдал гэсэн гурван үндсэн чиглэлээр дэлхийн аж үйлдвэр, эдийн засгийг өөрчлөх квант технологиудыг өөрчлөх чадамжийг онцолж байна. Дээрх технологи нь жишээлбэл, дэвшилтэт машин сургалт, симуляци ашиглан бизнесийн үйл ажиллагааг оновчтой болгож, өвчний илрүүлэлтийн нарийвчлалыг сайжруулж, хамгийн сүүлийн үеийн шифрлэлтээр өгөгдөл дамжуулах найдвартай байдлыг хангаж чадах аж.  Ухаалаг эрин үеийн үйлдвэрүүд COVID-19 тахлаас эхлээд уур амьсгалын өөрчлөлт, мөргөлдөөний хүчтэй нөлөөлөл хүртэл сүүлийн хэдэн жил аж үйлдвэр, нийлүүлэлтийн сүлжээнд бараг байнгын тасалдал гарч ирсэн. Энэхүү тасалдал нь сорилтуудыг бий болгохоос гадна эхний хөрөнгө оруулалтаас бодит хэрэглээ рүү хурдан шилжих чадвартай хүмүүст бүтээмж, өсөлт, илүү тогтвортой байдлын боломжуудыг олгов.  Судалгаанаас харахад дижитал өөрчлөлт нь тогтвортой байдал, нээлттэй инновацын хурдасгуур болж чадна гэж харж байна. Улс орны удирдагчдад эдгээр шилжилтийн боломжуудыг ашиглахын тулд шинэ, орчин үеийн манлайллын хэрэгсэл хэрэгтэй. Ингэхдээ боловсон хүчин, хүний нөөцөө бэлдэх, ирээдүйд хариуцлагатай хиймэл оюун ухаантай ажиллах хүчийг бий болгох асуудал чухлаар яригдаж байна.  AI засаглалын холбоо (AIGA) нь салбаруудаа өөрчлөх замаар дэлхийн удирдагчдыг нэгтгэж, хиймэл оюун ухааныг хариуцлагатай нэвтрүүлэх шилдэг туршлагыг бий болгохыг зорьж байна. Үйлдвэрлэлийн экосистемийг өөрчилж, нийгэмд урт хугацаанд үр өгөөжөө өгөх боломжтой хиймэл оюун ухааны практик хэрэглээ, инновацыг нэгэн зэрэг судалж буй. Гэхдээ хиймэл оюун ухаан, квантын тооцоолол, биотехнологи, робот техник, автоматжуулалт болон бусад салбарын дэвшил нь олон боломжийг олгож байгаа ч шинэ технологиуд нь эрчим хүчний эрэлт хэрэгцээг нэмэгдүүлж байна.  Тиймээс олон улсын эрчим хүчний агентлаг (IEA) 2026 он гэхэд зөвхөн дата төвүүдийн цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээ 1000 TWh хүрч магадгүй гэж таамаглав. Энэ нь Япон улсын эрчим хүчний хэрэглээтэй тэнцэхүйц юм. Тиймээс Ухаалаг эрин үеийг эрчимжүүлэх нь асар том ажил бөгөөд дэлхийн цахилгаан эрчим хүчний эрэлт, нийлүүлэлтэд хүчтэй нөлөө үзүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл, хурдацтай хөгжиж буй технологиуд нь эрчим хүчийг өнөөдрийнхөөс хамаагүй өндөр хурдаар залгиж байгаа юм.  Кибер гэмт хэргийн сүлжээг тасалдуулах нь Дэлхийн эдийн засгийн форумын Кибер гэмт хэргийн эсрэг түншлэлээс боловсруулсан энэхүү цагаан баримт бичиг нь кибер гэмт хэргийн үйл ажиллагааг таслан зогсоохын тулд одоо байгаа түншлэлийн амжилтыг хэрхэн бэхжүүлэх талаар судалдаг. Энэ нь дэлхий даяар кибер гэмт хэргийн эсрэг үйл ажиллагааны хамтын ажиллагааг авч үзэж, үр дүнтэй түншлэлийн нийтлэг шинж чанарууд болон тэдэнд тулгардаг саад бэрхшээлийг тодорхойлдог аж.  Хиймэл оюун ухааны эрин үеийн засаглал Хиймэл оюун ухаан (AI) нь дэлхий даяар үйлдвэрүүд, эдийн засаг, нийгмийг өөрчлөн хувиргагч хүч болж гарч ирж байна. Энэхүү чухал мөч нь алсын хараатай манлайлал, урьдчилан таамагласан алсын хараа, төрийн бодлогыг өөрчлөхөд хүрчээ. Шинээр гарч ирж буй шилдэг 10 технологи Шилдэг 10 хөгжиж буй технологийн тайлан нь стратегийн чухал эх сурвалж юм. Анх 2011 онд хэвлэгдсэн бөгөөд нийгэм, эдийн засагт чухал нөлөө үзүүлэх 10 технологийг тодорхойлохын тулд эрдэмтэд, судлаачид, ирээдүй судлаачдын ойлголтод тулгуурлан гаргадаг аж. Эдгээр шинээр гарч ирж буй технологиуд нь саад учруулж, хөрөнгө оруулагчид болон судлаачдын сонирхлыг татахуйц бөгөөд таван жилийн дотор цар хүрээ нь тэлэх аж. Форумын 300 гаруй шинжээч, эрдэм шинжилгээний судалгааны тэргүүлэгч хэвлэн нийтлэгч болох Frontiers-ээр дамжуулан дэлхийн өнцөг булан бүрээс шилдэг байгууллагуудаас 2000 гаруй ахлах редакторуудыг багтаасан дэлхийн сүлжээг хамарсан дүн шинжилгээ аж. AI нь байгууллагуудад нийгэм, байгаль орчны сорилтыг даван туулах их боломжийг харуулж байна. Тиймээс форумын үеэр AI for Impact: The Role of AI in Social

Эрүүл мэндийн салбарт мэдээллийн технологийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад тулгамдсан асуудал, цаашид авах арга хэмжээний талаарх хүсэлтийг сонсож, хүлээж авах, шийдлийн санал солилцох нээлттэй уулзалтыг ЦХИХХЯ-ны зүгээс зохион байгууллаа. Тус уулзалтад эрүүл мэндийн салбарт программ хангамж нийлүүлэгч 31 аж ахуйн нэгж, компаниуд бүртгүүлснээс 16 нь оролцлоо. Уулзалтаар Эрүүл мэндийн тухай хуулийн 8 дугаар зүйлийн 8.10 дахь хэсэгт “Эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээний программ хангамжид тавигдах шаардлагыг тогтоох, үнэлгээ хийх, шаардлагад нийцсэн программ хангамжийг мэдээлэх журмыг эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллага, цахим хөгжил, харилцаа холбооны асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагатай хамтран батална” гэж заасан бөгөөд тус хуулийн заалтын хэрэгжилт хангагдахгүй байгаа талаар дурдаж, дараах тулгамдсан асуудлыг шийдвэрлүүлэх  шаардлагатай талаараа санал хүсэлтээ илэрхийллээ. Үүнд: 1.           Төр өөрөө хувийн хэвшилтэй өрсөлдөхгүй гэсэн зарчмыг зарлаж байгаа боловч бодит нөхцөл байдал дээр эрүүл мэндийн даатгалын “health.gov.mn” системтэй шууд өрсөлдөөн үүсэж байна. 2.           Эрүүл мэндийн салбарт бизнесийн үйл ажиллагаа явуулахад төрийн 5-6 байгууллагатай шууд харилцаж, тэднээс өгч буй шаардлагыг биелүүлэх хэрэгтэй байдаг. Иймд цаашид төрийн зүгээс эмх цэгцтэй бодлогоор хангах; 3.           Төрийн байгууллагаас батлагддаг тушаал, журам, шийдвэрүүд нь ойрхон солигддогоос үүдэлтэйгээр түүнийг дагаж хийх мэдээллийн системийн хөгжүүлэлт, туршилт хийх хугацаа олддоггүйн улмаас нэвтрүүлэлтийн алдаа, доголдол гарч байна. 4.           Статистикийн маягт эсвэл тодорхой тушаал, журамд нийцүүлэн программ хангамжийг хөгжүүлж байгаа нь өөрөө учир дутагдалтай бөгөөд олон стандарт аргачлалыг нэвтрүүлэх шаардлагатай байна. Энэ мэтчилэн бусад асуудлын хүрээнд санал, хүсэлтээ илэрхийлж, тус яамны зүгээс цаашид судлан, шийдвэрлэхэд дэмжлэг үзүүлж ажиллахаар боллоо.