Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, АНУ-ын элчин сайдын яам болон Мэдээллийн аюулгүй байдлын мэдээлэл, удирдлагын төв (MNCERT/CC)-ийн урилгаар ирсэн эксперт М.К. Малкольм Палморыг Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар 2025.09.22-ны өдөр хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын үеэр Э.Батшугар сайд Оксфордын их сургуулийн Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төвтэй хамтран “Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшин”-ийг тодорхойлох судалгааг хийсэн талаар танилцууллаа. Ингэхдээ судалгаагаар манай улс бодлого, стратегийн чиглэлээр харьцангуй өндөр үнэлэгдсэн боловч стандарт, технологийн чадавхыг нэмэгдүүлэх, халдлага, зөрчилтэй тэмцэх чиг үүргийн байгууллагуудын уялдаа холбоог сайжруулах, олон улсын хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх шаардлагатайг онцоллоо. Мөн Монгол Улсын Кибер аюулгүй байдлын үндэсний стратегийн хэрэгжилт, сорилтууд болон хиймэл оюуны үндэсний стратегийн талаар санал солилцож, дэлхий дахинаа кибер аюулгүй байдлыг хангах, хиймэл оюуны хэрэглээтэй уялдсан үндэсний сөрөн тэсвэрлэх чадавхыг бэхжүүлэх нь нийт улс орнуудын өмнө тулгамдаж буй сорилт болж байгааг илэрхийллээ. Түүнчлэн талууд үүлэн тооцооллын аюулгүй байдлыг хангах, кибер аюулгүй байдлын хамгаалалтын чадавхыг сайжруулах шаардлагын талаар санал нэгдэж, цаашид кибер аюулгүй байдлын чадавх болон хүний нөөцийн ур чадварыг дээшлүүлэх чиглэлээр хамтарсан төсөл, санаачилгыг хэрэгжүүлэх боломжуудын талаар талууд санал солилцлоо.

Дархан-Уул аймаг Монгол Улсын анхны жишиг “Цахим аймаг” -ийн эхлэлийг тавилаа. Тус аймгийг 2023 онд Монгол Улсын Засгийн газрын шийдвэрээр жишиг “Цахим аймаг” болгох санаачилга дэвшүүлсэн бөгөөд энэ хүрээнд дарханчууд дижитал шилжилтийг салбар бүрд нэвтрүүлж, эдгээр өдрүүдэд үр дүнгээ олон нийтэд танилцууллаа. Тус арга хэмжээг Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Ц.Баатархүү нээж хэлсэн үгэндээ  “Монгол Улсын хойд нийслэл, Төв Азийн ирээдүйн том хот болох Дархан-Уул аймгаас жишиг “Цахим аймаг” концепцийг эхлүүлж байна. Дархан-Уул жишиг “Цахим аймаг” болж, нээлттэй хаалганы өдөрлөг зохион байгуулж байгаатай адил энэ өдрөөс эхлэн төрийн үүд хаалга нээлттэй болж байна. Иргэн, аж ахуй нэгжүүд цаг хугацаа орон зайнаас үл хамааран төрийн үйлчилгээг авах боломжтой боллоо.  Цахим шилжилт хийгдсэнээр төрийн үйлчилгээ иргэдэд ойртож, төр өөрт байгаа мэдээллээ иргэнээс нэхэх үйл явц багасаж, хээл хахууль, хүн суртал сууриараа алга болно. Тендерийг хиймэл оюун ухаанаар шалгаруулдаг болно. Дарханчууд үүнийг хамтарч хийж чадвал бусад аймгууд үлгэр жишээ авч, Монгол Улс авлигагүй, нээлттэй байх боломж бүрдэнэ. Энэ эхлэлийг дарханчууд өнөөдөр тавьж байна. Дархан-Уул аймгийн нэвтрүүлсэн 10 систем амжилттай хэрэгжиж чадвал ирэх жилүүдэд Монгол Улсын Засгийн газар энэхүү сайн жишгийг олон аймагт хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Цаашид улс орны хэмжээнд ухаалаг хот, ухаалаг аймагт шилжих ажил эрчимтэй хийгдэнэ” гэдгийг онцлов. Дархан-Уул аймаг нь цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд дараах 10 системийг нэвтрүүлжээ. Үүнд Дархан-Уул аймгийн цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх зорилтын хүрээнд хийгдсэн ажлуудтай танилцлаа Дархан-Уул аймаг цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд 10 системийг нэвтрүүлсэн. Үүнийг нэг нь төлбөр тооцооны систем бөгөөд тус аймагт амьдарч буй өрх, түүнтэй холбоотой бүх тооцоог нэг цонхоор төлөх боломжийг бүрдүүлж өгчээ. Энэхүү систем нь Дижитал Дархан аппликейшнд холбогдсон бөгөөд тус аппликейшнээс дээр дурдсан 10 системийн үйлчилгээг авах боломжтой юм. Дарханчууд ухаалаг тоолуурыг хэрэглээнд нэвтрүүлж, усны алдагдлыг бууруулна Дархан-Уул ус суваг ХК нь  цахим шилжилтийг эрчимжүүлэх ажлын хүрээнд 14 төрлийн системийг үйл ажиллагаандаа ашиглаж байна. Эдгээр системүүдийг ашигласнаар 42 ус олгогчийн орон тоо, болон 4 жолоочийн оронтоог хэмнэжээ. Тус байгууллага нь 2021 онд аймгийн хэмжээд ухаалаг тоолуурыг нэвтрүүлсэн бөгөөд өнөөдөр дарханчуудын 70 хувь нь ухаалаг тоолуур ашиглаж байна. Ухаалаг тоолуурыг нэвтрүүлсэнээр ус сувгийн газар ус ашиглалтыг нөхцөл байдлыг бодитоор хэмжих, усны тоолуурын заалтыг автоматаар хүлээн авах боломж бүрджээ. Харин өрхүүдийн хувьд усаа автоматаар нээж, хаах, эзгүй үед усны тоолуур бичигдэхгүй байх, ус алдах эрсдэлээс сэргийлэх боломжтой ажээ. Түүнчлэн ус сувгийн байгууллагууд хуучин тоолуураар усны алдагдлыг хэмжиж чаддаагүй байснаас үүдэлтэйгээр тодорхой хэмжээний алдагдал хүлээдэг байсан бол өнөөдөр ухаалаг тоолуурыг байршуулсанаар усны алдагдлыг бодитоор хэмжиж, 80хувийн алдагдлыг бууруулах боломж бүрджээ. Дархан сум нь зориулалт бүхий хогны саванд сенсор төхөөрөмжийг суулгажээ. Уг төхөөрөмж нь хог дүүрсэн тохиолдолд автоматаар сул байгаа ажилтан руу ачилт хийх болсныг мэдэгдэж, ачигч дохионы дагуу хог дүүрсэн хэсэгт очиж, ачилтаа хийдэг ажээ. Дархан-Уул аймгийн ХУРДАН цэгийн үйл ажиллагаатай танилцлаа Монгол Улсын Засгийн газар 2022 онд төрийн цахим үйлчилгээний зохицуулалтын газрыг байгуулсан. Тус байгуулага нь 21 аймагт салбартай бөгөөд төрийн үйлчилгээг цахимаар авах боломжгүй иргэд оператороор дамжуулан үйлчилгээг үзүүлж байна. Түүнчлэн орон нутгийн иргэдийн цахим ур чадварыг сайжруулах сургалт,  сурталчилгааны ажлыг зохион байгуулж ажиллаж байна. Дархан-Уул аймаг дахь Монголын цахилгаан холбоо болон Монгол шуудан компанийн үйл ажиллагаатай танилцлаа ЦХИХХ-ны сайд Ц.Баатархүү Дархан-Уул аймагт ажиллах үеэрээ Монголын цахилгаан холбоо болон Монгол шуудан компанийн үйл ажиллагаатай танилцаж, цаашид тус салбарыг хөгжүүлэх чиглэлд яам бодлогын хувьд дэмжиж, хамтарч ажиллахаа илэрхийллээ. Дархан-Уул аймагт Үндэсний дата төвийн нөөц төв байрлаж байна Монгол Улсын Засгийн газар Дэлхийн банк Ухаалаг Засаг төслийн хүрээнд 2022 оны 10 дугаар сард Дархан-Уул аймагт Үндэсний дата төвийн нөөц төвийг байгуулсан. Энэхүү нөөц төвийн үйл ажиллагаатай ЦХИХХ-ны сайд Ц.Баатархүү танилцаж, цаашид хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж буй ажлуудын талаарх мэдээлэл сонсож, санал солилцлоо. Үндэсний дата төвийн нөөц төв нь томоохон хэмжээний байгалийн гамшигт үзэгдэл, тодруулбал, газар хөдлөлт, үер, тог цахилгааны гэмтэл гарахад Дата төвийн үйл ажиллагаа тасалдахгүй явагдахад оршино.

Oracle корпораци нь Америкийн Нэгдсэн Улсын Техас мужийн Остин хотод төвтэй Америкийн үндэстэн дамнасан компьютерын технологийн корпораци бөгөөд 2020 онд орлого, зах зээлийн үнэлгээгээр дэлхийн гурав дахь том программ хангамжийн компани болсон өгөгдлийн сангийн программ хангамж, технологи, үүлэн инженерчлэлийн системүүд болон программ хангамжийн бүтээгдэхүүн борлуулдаг корпораци юм. ЦХХХ-ны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар Oracle корпорацийн төрийн байгууллага хариуцсан захирал Иван Тимофеев тэргүүтэй төлөөлөлтэй өнөөдөр /2023.04.05/ албан уулзалт хийж, хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх талаар санал солилцлоо. Уулзалтын эхэнд ЦХХХ-ны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар цаг зав гарган уулзаж байгаад талархал илэрхийлээд, Монгол Улсад Oracle өгөгдлийн санг ашигладаг төрийн олон байгууллага байдаг талаар онцлов. Уулзалтаар Oracle өгөгдлийн санг ашиглаж буй Монгол Улсын төрийн байгууллагуудад төлбөрийн хөнгөлөлт үзүүлэх болон төрийн байгууллагын программ хангамжийн хүний нөөцийг үе шаттай бэлтгэх, мэдлэг, чадварыг дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх сургалтад хамруулах боломжийн талаар ярилцлаа. Oracle өгөгдлийн санг Үндэсний дата төв, Татварын ерөнхий газар, Сангийн яам, Улсын бүртгэлийн ерөнхий газар, Эрүүл мэндийн даатгалын ерөнхий газар зэрэг цөөнгүй байгууллагууд ашигладаг бөгөөд Үндэсний дата төв нь 2014 оноос Oracle, Exadata X4 engineered системийг төрийн мэдээллийн үндсэн болон суурь мэдээллийн сангууд дээр ашиглаж эхэлсэн. 2021 оноос эхлэн Oracle Exadata X8M-2 engineered системийг ашиглаж байна. Уулзалтын төгсгөлд ЦХХХ-ны дэд сайд Ж.Эрхэмбаатар ирэх 06 дугаар сард зохион байгуулагдах “ICT Expo 2023 Mindgolia” буюу Харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн олон улсын үзэсгэлэн, арга хэмжээнд Oracle компаний төлөөллийг оролцохыг урилаа.