Уулзалтад ЦХИХХ-ны сайдын зөвлөх Б.Амгалан, ЦШБЗГ-ын дарга Б.Бат-Өлзий, ХХБЗГ-ын даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч Д.Баясгалан, ГХАХ-ийн дарга Г.Энхтуяа, шинжээч П.Ариунтуул ЦШБЗГ-ын ахлах мэргэжилтэн Э.Болормаа, “Ухаалаг Засаг – 2” төслийн нэгжийн зохицуулагч Б.Энхдөлгөөн, айлын талаас Дэлхийн Банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгчийн газрын ажилтан Д.Амарбаясгалан, Бадамчимэг нар оролцлоо. Дэлхийн банктай хамтран ХХМТ-ийн салбарт хэд хэдэн төслийг амжилттай хэрэгжүүлсээр ирсэн билээ. 2023-2027 онд “Ухаалаг засаг-2” төслийг Дэлхийн банкны Олон улсын хөгжлийн ассоциацийн хөнгөлөлттэй зээлээр Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам хэрэгжүүлэн ажиллаж байна. Үүнд: •Үндэсний дата төв болон наац дата төвийн клауд дэд бүтцийг бий болгох, түүний хэвийн ажиллагааг хангах, системийн хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх. •Цахим аюул занал, халдлага, зөрчил, хорт кодыг урьдчилан илрүүлж хариу арга хэмжээ авах, тайван болон онцгой байдлын үед оролцогч талуудыг халдлага зөрчлийн талаарх тогтмол мэдээллээр хангах техник технологийн дэд бүтэц бий болгох •Тоон гарын үсгийн дэд бүтцийн хамрах хүрээ, багтаамжийг нэмэгдүүлж найдвартай байдал, үйл ажиллагаа, технологийн шийдлийг олон улсын стандарт, жишигт нийцүүлэн дэд бүтцийг шинэчлэх •ХУР мэдээлэл солилцооны системийг шинэчлэн тархсан бүтэц рүү шилжүүлэх •10,000 иргэдэд тоон бичиг үсгийн мэдлэг, практик түвшний ур чадварыг дээшлүүлэн, цахим боловсрол олгох сургалт •3,000 дижитал технологийн чиглэлийн ажлын байр бий болгох •Дижитал технологид суурилсан үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, худалдааг хөгжүүлэх нөхцөлийг бүрдүүлж, жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийн цахим чадварыг дээшлүүлж, цахим орчинд бизнес эрхлэх боломжийг нэмэгдүүлэх зэрэг ажлуудыг төслийн хүрээнд хэрэгжүүлж байна. Уулзалтын үеэр Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар: Дэлхийн Банк Монгол Улсад, ялангуяа цахим шилжилт, харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн хөгжилд ихээхэн хувь нэмэр оруулсан бөгөөд тантай өнөөдөр уулзаж танилцаж байгаадаа баяртай байна. Та бидний хамтдаа бүтээсэн амжилтын хүрээнд Төв Азийн тэр дундаа Киргиз, Тажикистан Улсуудад өөрсдийн туршлагаа хуваалцахаар яриа хэлэлцээгээ амжилттай хийгээд ирлээ. Өмнө нь санхүүгийн салбарт ажиллаж байх үедээ Дэлхийн банктай хамтран төлбөрийн системийн шинэчлэлийн хүрээнд Automatic Clearing House системийг нэвтрүүлсэн сайхан дурсамжтай байна. Бид цахим хөгжлөөр амжилттай ажиллаж байгаа ч цаашид Хиймэл оюун, машин сургалтыг нэвтрүүлэх хүрээнд GPU сервер ашиглан И-Монгол 5.0 хувилбарыг хөгжүүлэхээр бэлтгэж байна гэлээ. Дэлхийн Банкны Монгол дахь Cуурин төлөөлөгч Таехюн Ли: Цахим шилжилтийн асуудал бол Дэлхийн банкны үндсэн гол зорилтуудын нэг юм. Ухаалаг засаг төсөл бол манай чухал ач холбогдолтой төслүүдийн нэг. Ухаалаг засаг-2 төсөл хэрэгжиж эхлээд багагүй хугацаа өнгөрсөн байна. Хугацааны хувьд 50 хувьд хүрсэн. Иймд Төслийн багийн зүгээс ирэх 9 дүгээр сард дунд хугацааны үнэлгээ хийхээр төлөвлөж байна гэлээ. Түүнчлэн  ноён Таехюн Ли: Дэлхийн банкны зүгээс анхаарал хандуулж буй бас нэг чухал салбар бол эрчим хүчний салбар байгаа. Эрчим хүчний дамжуулах сүлжээний төсөлтэй алслагдсан бүс нутгийг шилэн кабелаар холбох ажлыг мөн хамтатгах боломжтой гэж харагдаж байгаа. Одоогоор зөвхөн ТЭЗҮ боловсруулах, судалгааны шатандаа яваа хэмээн ойлгож болно. Гэхдээ Дэлхийн банкны төвд эрчим хүч, дижитал шилжилт гэсэн салбарыг нэг хүн хамтад нь хариуцан удирддаг тул эдгээр 2 ажлыг нэгтгэсэн томоохон төсөл болгох бүрэн боломжтойг онцоллоо. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайд Э.Батшугар “Ухаалаг засаг – 2” төслийг амжилттай дуусгахад Дэлхийн банкны зүгээс бүх талаар туслахыг хүслээ.

Инновацын экосистемийг хөгжүүлэх нь мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг бий болгох гол түлхүүр юм. Монгол Улс 2012 онд Инновацын тухай хуулийг баталсан боловч Дэлхийн Инновацын Индекс (Global Innovation Index)-ийн 2024 оны тайланд 133 орноос 67-р байрт эрэмбэлэгдсэн нь инновацын бүтээгдэхүүний экспорт, гарааны бизнесийн хөгжил хангалтгүй байгааг харуулж байна.  Олон шинэлэг санаа дотоодын зах зээлд биш, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын дэмжлэгтэй хилийн чанадад хөгжиж байна. Эдгээр сорилтыг шийдвэрлэх зорилгоор Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам инновацын экосистемийг бэхжүүлэх ажлыг эхлүүлж, “Инновацын төслийг улсын төсвөөс санхүүжүүлэх, инновацын үйл ажиллагаанд грант олгох журам”-ыг Засгийн газрын 2025 оны 05 дугаар сарын 07-ны өдрийн хуралдаанаар шинэчлэн батлуулав.  Журам батлагдсанаар инновацын шийдэл бүхий бизнес санааг хөгжүүлэх болон технологийн хөгжүүлэлтэд улсын төсвөөс санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх хууль эрх зүйн орчин бүрдэж байна.  Энэ хүрээнд Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам инновацын шийдэл бүхий бизнес санаанд санхүүжилт олгох уралдаан тэмцээнийг тун удахгүй зохион байгуулахаар ажиллаж байна. Харин зах зээлд нэвтрүүлсэн шилдэг инновацын бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд шагнал олгох, гарааны бизнес эрхлэгчдэд татварын дэмжлэгийг Засгийн газрын 2018 болон 2023 тогтоолоор зохицуулж байна.  Цаашид Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам инновацын экосистемийг бэхжүүлэх дараах ажлуудыг хийж, хэрэгжүүлж байна. Үүнд: АНУ-ын хувьд инновацын санхүүжилтийн сангаар дамжуулж SBIR хөтөлбөрийн хүрээнд жил бүр 4 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт хийж, өндөр технологийн инновацыг дэмжиж, 15,000 гаруй компанид дэмжлэг үзүүлж байна.  Үзбекистан улсын хувьд инновацын чадавхын хөтөлбөр хэрэгжүүлдэг. Энэ хүрээнд 50,000 ам.доллар хүртэлх санхүүжилтыг олгодог. 500 гаруй технологийн төслийг дэмжсэнээс 260 орчим нь идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж байна.  Казахстан улсын хувьд “Дижитал Казахстан” стратегиа 2018 онд баталж, 400 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг стартап компаниудад үзүүлж, 1200 гаруй стартапыг бий болгосон. Эхлэлийн санхүүжилтийн хөтөлбөрөөр компаниуд 5000-20,000 ам.долларыг олгожээ. Инновацын шийдэл бүхий шинэлэг санаа, стартапуудыг дэмжсэнээр нийгэмд тулгамдаж буй олон асуудлыг шийдвэрлэхийн зэрэгцээ эдийн засгаа солонгоруулж, олон улсын зах зээлд өрсөлдөх чадвар нэмэгдэх юм.