Search
Close this search box.
Search
Close this search box.
Search
Close this search box.
Search
Close this search box.

ҮЙЛ ЯВДАЛ

Харилцаа холбооны салбарын 100 жил: Монгол Улсад телевиз үүсч хөгжсөн түүх

2021.02.01

МАХН-ын Төв Хорооны Улс Төрийн Товчоо 1956 оны 10 дугаар сард хуралдахдаа “Радио холбоог 1957-1970 онуудад хөгжүүлэх хэтийн төлөлвлөгөө”-г зохиож, түүндээ зурагт радио байгуулах тухай асуудлыг тусгахыг даалгажээ. Тус хэтийн төлөвлөгөөний дагуу ЗХУ-ын зураг төслийн институт 1964 онд Улаанбаатар хотноо зурагт радио байгуулахаар төвийн зураг төслийг хийсэн байна. Улмаар БНМАУ-ыг 1966-1970 онд хөгжүүлэх дөрөвдүгээр таван жилийн төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд “ЗХУ-аас үзүүлэх техник эдийн засгийн тусламжийн тухай” гэрээнд зурагт радиог ЗХУ-ын тусламжаар байгуулах асуудал шийдвэрлэгдэв. 1966 оны 3 дугаар сарын 29-ний өдөр зурагт радиогийн төв байгуулах суурийг Гандангийн дэнж дээр хийж, тухайн үеийн манай улсын нам төрийн бүх удирдлагууд оролцож, 180 м өндөр цамхагийн сууринд АИХ-ын тэргүүлэгчдийн дарга Ж.Самбуу хадаг, цай, мөнгөн ембүүг монгол заншил ёсоор байрлуулж байв. БНМАУ-ын СнЗ-ийн 1967 оны 7 дугаар сарын 10-ны өдрийн 204 дүгээр “Зурагт радиогийн туршилтын нэвтрүүлэг явуулах тухай” тогтоолоор Улаанбаатар хотын зурагт радиогийн ашиглалтыг Холбооны яаманд хариуцуулж, тухайн үеийн “Улсын радио төв”-ийг “Радио, зурагт радиогийн төв” болгон өргөтгөж байгуулахаар тогтжээ. Мөн тогтоолд заасны дагуу Ардын хувьсгалын 46 жилийн ойг тохиолдуулан туршилтын нэвтрүүлгийг 1967 оны 6 дугаар сарын 15- ний өдрөөс хийж эхэлсэн бөгөөд улмаар 1967 оны 8 дугаар сарын 30-ны өдрийн Сайд нарын Зөвлөлийн захирамжаар Холбооны сайд Д.Готовоор ахлуулсан улсын комиссыг байгуулж, хүлээн авчээ. Ийнхүү манай улсын анхны зурагт радиогийн төвийн албан ёсны нээлт 1967 оны 9 дүгээр сарын 27-ны өдөр болж, энэ өдрийг “Телевиз байгуулагдсан өдөр” хэмээн тэмдэглэж ирсэн түүхтэй. Тус төвиийг нээх цуглааныг Улаанбаатар хотын намын хорооны нэгдүгээр Нарийн Бичгийн Дарга Б.Алтангэрэл нээж, МАХН-ын Төв Хорооны Улс Төрийн Товчооны гишүүн, Намын Төв Хорооны Нарийн Бичгийн Дарга Ц.Дүгэрсүрэн дэлгэрэнгүй үг хэлж, удирдагч Ю.Цэдэнбал тууз хайчлан нээж байжээ. Тус төвийг 1967 оны 11 дүгээр сарын 3-ны өдрийн АИХ-ын зарлигаар “Октябрийн хувьсгалын 50 жилийн ой”-н нэрэмжит болгож байв. Холбооны яамны харъяанд байсан “Радио, зурагт радиогийн төв”-ийн нэрийг СнЗ-ийн 1970 оны 378 дугаар тогтоолоор “зурагт радио” гэдэг үгийг “телевиз” гэж нэрлэх болсонтой холбогдуулан “Радио телевизийн техникийн төв” болгон өөрчлөн нэрлэхээр болсон байна. Тус техникийн төвийн бүтэц нь аппарат –студийн блок /АСБ/, аппарат программын блок /АПБ/, төв аппарат /ЦА/,аппарат-студийн иж бүрдэл /АСК/, явуулын станц /ПТС/, телевизийн дамжуулах станц /УКВ/ -ээс тус тус бүрдэж байжээ.

Радио телевизийн техникийн төвийн анхны дарга Ц.Мятав “Миний мэдэх радио” номондоо “…УКВ станцыг цех гэдэг байсан бөгөөд түүний харъяанд цамхаг, антенн, фидер, нэвтрүүлэгч хамрагдаж байсан бөгөөд анхны Якорь-5/1,5 маркийн нэвтрүүлэгч нь зурагт радиогийн дүрсийг 5кВт-ын, дууг 1,5 кВ-таар  дамжуулах хүчин чадалтай, мөн хэт богино долгионы хоёр радио нэвтрүүлэгч байдаг байсан бөгөөд Улаанбаатар хотод ФМ  хүлээн авагч байхгүй шалтгаанаар ажиллуулалгүй байсаар бараг 3 жилийн дараа их хэрэгцээтэй станц болсон юм. Ленинградын дамжаанд сурсан Р.Энхжаргал, С.Сосор, М.Галсан, С.Чулуунхүү, И.Ичинхорлоо, Ч.Дарьсүрэн нар анхны УКВ-ын  ИТА  бөгөөд  даргаар С.Чимэддорж, Б.Мягмар нар  ажиллаж  байсан  юм.  Якорь  станцын  чадал  нь  хотын  дүүргүүдэд хангалттай, Налайх 40 км, Тэрэлж  60 км,  Батсүмбэр  90 км, ноён уулын  орой 140-160 км  газар  явж  шалгахад  дуу дүрс сайн байсан юм…” гэж дурсан бичжээ.

Мэдээлэл бэлтгэсэн: Захиргаа, удирдлагын газрын ахлах мэргэжилтэн Н.Цэвээндарь

Монгол Улсын Зөвлөх инженер Т.Гантөмөр

Бусад мэдээ

Онц чухал мэдээллийн дэд бүтэцтэй байгууллагууд чууллаа

Кибер халдлагад өртсөн тохиолдолд хэвийн үйл ажиллагаа нь доголдож, улмаар үндэсний аюулгүй байдал, нийгэм, эдийн засагт хохирол учруулах хэмжээнд асуудал нь яригдах байгууллагуудыг “Онц чухал мэдээллийн дэд бүтэцтэй байгууллага” хэмээн Кибер аюулгүй байдлын тухай хуульд заасан байдаг.  Одоогоор төрийн 134 байгууллага, хувийн хэвшлийн 82 байгууллага болон батлан хамгаалах салбарын байгууллагуудыг онц чухал мэдээллийн дэд бүтэцтэй байгууллага хэмээн тодорхойлсон жагсаалтыг Засгийн газраас 2022 онд баталсан байдаг. Эдгээр байгууллагууд нь мэдээллийн аюулгүй байдлын аудит, кибер аюулгүй байдлын эрсдэлийн үнэлгээ хийлгэх, мэдээллийн систем, дэд бүтцийн хэвийн, тасралтгүй үйл ажиллагааг хангах, гэмтэл саатлын үед сэргээн ажиллуулах төлөвлөгөөтэй байх зэрэг үүргийг Кибер аюулгүй байдлын тухай хуулиар хүлээсэн байдаг ч байгууллагуудын чадавх харилцан адилгүй байна гэдэг үнэлгээг Оксфордын их сургуулийн эрдэмтэд Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшнийг үнэлэхдээ гаргажээ.  Үүний зэрэгцээ, иргэдийн санхүү, эрүүл мэндийн мэдээллийг хадгалдаг байгууллагууд сүүлийн жилүүдэд халдлагад өртөх нь ихэсжээ. Түүнчлэн сүүлийн жилүүдэд гадаадаас ирэх халдлага гэхээсээ илүүтэй дотоодоос халдах нь ихэссэн гэдгийг мэргэжилтнүүд хэлж байна. Тухайлбал, Кибер халдлага, зөрчилтэй тэмцэх Нийтийн төвийн хяналтын системд өнгөрсөн 7 хоногт 7000 гаруй кибер халдлага, зөрчил бүртгэгдсэний дийлэх нь хортой программ хангамж байсан байна. Энэхүү хортой программаар халдварласан IP хаягийн цаана хэн байгааг нь ирүүлэхийн тулд Интернэтийн үйлчилгээ эрхлэгч байгууллагуудтай мэдээлэл солилцон хамтран ажилладаг гэлээ. Хэрэв гаднаас халдсан бол тухайн домэйн, IP хаягийг нь байгууллагууд галт ханын түвшинд блоклох зэрэг арга хэмжээ авдаг бол дотоодын халдлагыг яах вэ гэдэг нь асуудал болоод байна. Дотоодоос халдлага үйлдсэн IP хаягийг шууд блоклох нь цаана нь буй хэрэглэгчийн эрх ашиг хөндөгдөх тул Нийтийн төвөөс хар жагсаалтын бүртгэл хөтөлж, тухайн хар жагсаалтад орсон IP хаягийг хэрэглэгч байгууллага өөрсдөө сайн дурын үндсэн дээр блоклодог байх саналыг мэргэжилтнүүд дэвшүүлж байна.  Үүний зэрэгцээ, онц чухал мэдээллийн дэд бүтэцтэй байгууллагын жагсаалтыг тухайн салбарт баримталж буй бодлого, нөхцөл байдалтай нь уялдуулж гаргах нь чухал гэдгийг зохицуулагч байгууллагууд дэвшүүлжээ. Тухайлбал, кибер халдлага зөрчилтэй тэмцэх нийтийн төв нь өнгөрсөн хоёр сарын хугацаанд, стратегийн хүнс үйлдвэрлэгч, хадгалагч, түгээгч байгууллага, банк санхүү, эрүүл мэнд, интернэтийн үйлчилгээ үзүүлэгч зэрэг онц чухал мэдээллийн дэд бүтэцтэй 70 гаруй байгууллагын төлөөлөлтэй нийт 8 удаагийн уулзалт хийж, саналыг нь сонсож, ийнхүү өнөөдөр тус арга хэмжээнээс гарсан санал, шийдэл, үр дүнг хэлэлцсэн юм.  Тус арга хэмжээний үр дүнд нийт 18 байгууллагын 23 домэйн нэр, 45 ip хаяг бүртгэгдэж, урхи тавих системийг суурилуулахаар 5 байгууллагатай хамтран ажиллаж, улмаар Монгол Улсын дотооддоо үйлдэгдэж буй халдлагыг илрүүлэх, таслан зогсоох үйл ажиллагаанд ахиц гаргажээ.  Мөн Монгол Улсад зонхилон илэрч буй хортой программуудыг автоматаар устгах Ажлын хэсэг байгуулагдаж техникийн туршилтаа амжилттай хийжээ.  Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам Кибер аюулгүй байдлын тухай хуульд үнэлгээ хийх, Онц чухал мэдээллийн дэд бүтэцтэй байгууллагын жагсаалтыг шинэчлэхээр ажиллаж байна.  Монгол Улс “Кибер аюулгүй байдлын тухай хууль”-ийг батлаад 3 жил орчим болж байна. Хуулийн хэрэгжилтийг хангах үүднээс кибер халдлага зөрчилтэй тэмцэх Үндэсний төв, Нийтийн төв, Зэвсэгт хүчний төв гэсэн гурван төвийг байгуулан ажиллаж байгаа нь хууль эрх зүй болон бүтэц зохион байгуулалтын хувьд төлөвшсөн гэсэн үнэлгээг олон улсаас авсан. Энэ үзүүлэлтээрээ Монгол Улс 17 байр урагшилж, кибер аюулгүй байдлын олон улсын индексээр 193 орноос 103 дугаарт эрэмбэлэгдсэн. Түүнчлэн Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яам, Японы олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага (ЖАЙКА) болон Оксфордын их сургуулийн дэргэдэх Кибер аюулгүй байдлын чадавхын төв хамтран “Монгол Улсын кибер аюулгүй байдлын өнөөгийн түвшнийг үнэлсэн.

Монгол Улсаас Бүгд Найрамдах Казакстан Улсад суугаа Элчин Сайдын яам болон Алматы хот дахь консулын төлөөлөгчийн газарт төрийн цахим үйлчилгээний “ХУРДАН” цэгийн үйл ажиллагааг эхлүүллээ

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамны харьяа Төрийн цахим үйлчилгээний зохицуулалтын газар нь хилийн чанадад сурч, ажиллаж, амьдарч буй Монгол Улсын иргэдэд төрийн цахим үйлчилгээг хүртээмжтэй хүргэх зорилгоор тухайн улсын Элчин Сайдын яам, Дипломат төлөөлөгчийн газруудад “ХУРДАН” цэгийг үе шаттай нээн ажиллаж байна. Энэ удаа Монгол Улсаас Бүгд Найрамдах Казакстан Улсад суугаа Элчин Сайдын яам болон Алматы хот дахь консулын төлөөлөгчийн газарт “ХУРДАН” цэг албан ёсоор нээлтээ хийж хилийн чанадад байгуулагдсан 22 улсын 31, 32 дахь цэг боллоо. Тус цэг байгуулагдсанаар Бүгд Найрамдах Казахстан Улс болон Узбекистан, Туркменистан, Тажикистан, Гүрж улсад сурч, ажиллаж, амьдарч буй Монгол Улсын 4000 гаруй иргэн төрийн 51 байгууллагын 467 төрлийн үйлчилгээнээс 98 төрлийн лавлагаа, тодорхойлолт, 56 төрлийн нэг шатлалт үйлчилгээ, 313 төрлийн олон шатлалт үйлчилгээг хүндрэл, чирэгдэлгүй, хурдан, шуурхай авах боломж бүрдэж байна. Төрийн үйлчилгээ хаанаас ч ойр ХУРДАН..

Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яам Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний жанжин штабын Сургалт, бэлтгэлийн газрын дарга, Монголын анхны эмэгтэй генерал, бригадын генерал Г.Болорт хүндэтгэл үзүүллээ

ЦХХХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Б.Батцэцэг Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний жанжин штабын Сургалт, бэлтгэлийн газрын дарга, Монголын хамгийн анхны эмэгтэй генерал, бригадын генерал Ганболдын Болорыг хүлээн авч уулзан, хүндэтгэл үзүүллээ. Уулзалтын эхэнд ЦХХХЯ-ны Б.Батцэцэг Монгол Улсын түүхэнд анхны эмэгтэй генерал болсонд нь харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарынхан болон нийт албан хаагчдынхаа өмнөөс баяр хүргэж, салбар бүрийн шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн манлайллын талаар мөн түүний үлгэрлэж буй үйл хэрэг, энхийг сахиулах амаргүй бөгөөд нэр хүндтэй албаны талаар сонирхолтой дурсамж яриа өрнүүлсэн юм. НҮБ-ын Энхийг сахиулах ажиллагаанд штабын офицероор хоёр удаа, НҮБ-ын төв штабын удирдах албан тушаалд Монгол Улсаас ажиллах анхны офицер болон томилогдсон, холбооны салбараас төрсөн анхны эмэгтэй генерал төдийгүй мэргэжлийн олон инженер бэлтгэсэн, Монгол Улсын нэр төрийг олон улсад таниулсанд нь талархал илэрхийлж, ЦХХХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга Б.Батцэцэг салбарын шагнал болох “Мэдээлэл, харилцаа холбооны тэргүүний ажилтан” хүндэт, тэмдэг гардуулав. Хувь хүнийхээ хувьд зөвхөн анхдагч байгаад зогсохгүй энхийг сахиулагч дэлхийн эмэгтэй офицеруудын манлайлал, нийгмийн асуудлуудад онцгой анхааран, тэдний үнэ цэн, үнэлэмжийг илтэд өсгөн, энхийг дэмжих ажиллагаанд замчилсан гавьяатан, Монгол Улсын Зэвсэгт хүчний нэр хүндийг дэлхийн тавцанд өргөж яваа Монгол Улсын бригадын генерал Г.Болор танд ажлын амжилт хүсье.