Харилцаа холбооны 100 жил: Улс орныг телевизжүүлэх бодлого хэрэгжиж эхлэв

ҮЙЛ ЯВДАЛ

2022.07.19

“Зурагт радиогийн нэвтрүүлгийг цаашид сайжруулах арга хэмжээний тухай” МАХН-ын Төв хорооны Улс төрийн товчооны 64-р тогтоол 1969 оны 3 дугаар сарын 6-нд гарч, “Улс орныг зурагт радиожуулах” асуудлыг дэвшүүлэн тавих үүргийг Холбооны яаманд даалгасан юм. Ийнхүү телевизийн нэвтрүүлгийг үзэх хүрээг нэмэгдүүлэх талаар тухайн үеийн Радио, телевизийн техникийн төв Холбооны үйлдвэрлэл шинжилгээний институт хамтран ажилласны үр дүнд анхны дахин дамжуулах станцыг Төв аймагт дараа нь Налайхад хэрэгжүүлснээр цаашид орон нутгийг телевизжүүлэх асуудал ээлж дараатайгаар хэрэгжиж эхэлсэн түүхтэй. Тухайлбал, Үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг маргааш нь зөөж үзүүлэх аргуудыг 1972 оноос Дарханд, 1973 оноос Дорнод, Эрдэнэтэд, 1975 оноос Дорноговь, Хөвсгөл аймгуудад ашиглаж, улмаар радио релений станцууд байгуулагдаж дуустал энэ аргаар аймгийн төвүүдийг телевизжүүлэх асуудлыг шийдвэрлэж байв. Үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийн зэрэгцээ тухайн үеийн Зөвлөлтийн төв телевизийн нэвтрүүлгийг нийслэл, орон нутагт үзүүлэх боломж нь “Орбита” станц байгуулах явдал байсныг ЗХУ өөрийн хөрөнгөөр барьж байгуулж өгөх асуудал шийдвэрлэгдэж, 1969 оны 4 дүгээр сарын 12-ны өдөр суурийг нь тавиад 1970 оны 1 дүгээр сард ашиглалтад оруулжээ. Тус станцын нэвтрүүлгийг үндэсний телевизийн нэвтрүүлэг гардаггүй Лхагва гаригийн 17.00-22.30, Бямба гаригийн 13.00-17.00 цагуудад УКВ станцаар цагийн хязгаартайгаар дахин дамжуулж байсныг 1973 оны 1 дүгээр сард Улаанбаатар хотод 100 Вт-ын чадалтай телевизийн дахин дамжуулах станц ашиглалтад орсноор Улаанбаатар хотод хоёр сувгаар нэгэн зэрэг телевизийн нэвтрүүлэг хүлээн авч үзэх техникийн боломж бүрджээ. Монгол Улсын цахилгаан холбооны нэгдсэн сүлжээ байгуулах, радио телевизийн дамжуулах сүлжээг өргөтгөх 1970-1990 онд хөгжүүлэх төлөвлөгөөг ЗХУ-ын Холбооны яамны эрдэм шинжилгээ, зураг төслийн институтэд Монгол Улсын мэргэжилтнүүд оролцон боловсруулжээ. Тус төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх, БНМАУ байгуулагдсаны 50 жилийн ой тохиож байгааг тохиолдуулан ЗХУ-аас 60 сая рублийн буцалтгүй тусламжийн хүрээнд 4000 км урт радио релений шугам байгуулж өгснөөр үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг тухайн цаг үед нь орон даяар дахин дамжуулах сүлжээний суурь тавигдсан юм. Тухайлбал, Радио релений шугам Улаанбаатар-Дашинчилэн-Булган-Эрдэнэтийн чиглэл 1980 оны 4 дүгээр сарын 22 өдөр, Дашинчилэн-Арвайхээр-Баянхонгор-Алтай-Өлгийн чиглэл 1981 оны 11 дүгээр сарын 28 өдөр, Улаанбаатар-Өндөрхаан-Баруун-Урт-Чойбалсангийн чиглэл 1985 оны 12 дугаар сарын 20-ны өдөр тус, тус ашиглалтанд орсон бол 1985-1990 онуудад Улаанбаатар-Дархан-Сэлэнгэ, Улаанбаатар-Чойр-Бор-Өндөр-Сайншанд, Чойр-Мандалговь-Даланзадгадын чиглэлүүд ээлж дараатайгаар ашиглалтад орж, тус шугамын дагуу байрлах 100Вт-ын чадалтай “РЦТА” маркийн телевизийн дахин дамжуулах 86 ш станц ажиллаж, үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг Радио релений шугамын дагуух сум сууринд түгээн хүргэж байжээ.

1976 онд ЗХУ-д сансрын хиймэл дагуулын “Экран” систем ашиглалтад орж, жижиг суурин газруудыг телевизжүүлэхэд өргөн ашиглаж эхэлжээ. “Экран” систем нь 0,7 гГц–ын зурваст ажилладаг, хиймэл дагуул нь Дорнод уртрагийн 99 градуст байрлалтай үйлчлэх хүрээ нь 9 сая кв.м талбайг бүрэн хамарсан, түүний дотор манай орны нутаг дэвсгэр бүрэн хамрагдаж байсан нь тус системийг ашиглан Радио релений шугамаас бусад хот суурин газруудыг телевизжүүлэх боломж бүрдсэн байна. Ийнхүү анхны 20 ш “Экран” системийн станцыг ЗХУ-ын буцалтгүй тусламжийн хүрээнд шийдвэрлүүлж бүх аймгуудад 1980 оны босгон дээр ашиглалтад оруулсан бол 1981-1990 онуудад нийтдээ 400 гаруй сум сууринд суурилуулж, бүх сум сууринг телевизжүүлэх ажил 10 жилийн хугацаанд хийгдэж, телевизийн нэвтрүүлэг хүлээн авч үзэх хоёр сувгийн сүлжээтэй, нийт хүн амын 60 гаруй хувь нь зөвлөлтийн телевизийн нэвтрүүлэг, 42 хувь нь үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг шууд хүлээн авч үзэх техник технологийн боломжтойгоор 1990 он буюу зах зээлийн эдийн засаг руу шилжжээ.

1980 оны 4 дүгээр сарын 4-ний өдрийн СнЗ–ын “Холбооны буцалтгүй тусламжийн объектуудыг ашиглалтад хүлээн авах зарим арга хэмжээний тухай” 138-р тогтоолоор Холбооны Яамны “Радио телевизийн техникийн төв”-ийг өргөтгөн “Радио релей, радио телевизийн техник ашиглалтын газар”-ыг байгуулж, даргаар нь Ц.Мятав томилогдон, улс орны хэмжээнд байгуулагдсан радио релей, радио телевизийн дамжуулах сүлжээний техник ашиглалтыг хариуцан ажиллах болов.

Телевизийн өргөн нэвтрүүлэг хиймэл дагуулын системд шилжив

Монгол орны өргөн уудам нутаг дэвсгэрт байрласан бүх сум суурин газруудад үндэсний телевизийн сүлжээг зохион байгуулах ганц арга нь сансрын холбооны хиймэл дагуул ашиглах нь эдийн засгийн үр дүнтэй нь нотлогдсон энэ цаг үед буюу 1990- ээд онд “Азиасат-1” хиймэл дагуулыг ашиглаж, Ардын хувьсгалын 70 жилийн ойн өмнө үндэсний телевизийн сувгаар улс орныг бүрэн телевизжүүлэхээр шийдвэрлэв.

БНМАУ-ын Засгийн газрын 1990 оны 111 дүгээр тогтоолын дагуу тэр үеийн “Холбооны ерөнхий газар” 1991 онд Азийн хиймэл дагуулын байгууллагатай “Азиасат-1” системийн хиймэл дагуулаас “СИ” зурвасын сувгийг 7 хоногт 34 цагийн телевизийн нэвтрүүлэг дамжуулах зорилгоор түрээслэн авч ашиглах гэрээг таван жилийн хугацаатай байгуулжээ.

Телевизийн үндэсний нэвтрүүлгийг сансрын хиймэл дагуул ашиглан орон нутагт дамжуулах тухай гэрээг ДБЯ–ны Холбооны Ерөнхий газар – Азиасат компанийн хооронд 1991 оны 3 дугаар сарын 22-ны өдөр гэрээ байгуулж, 1991 оны 6 дугаар сарын 12-ны өдөр Азиасатын хиймэл дагуулд Монголын үндэсний нэвтрүүлгийг хүргэх газрын станцыг Монгол Улсын хөрөнгөөр байгуулж ашиглалтад оруулсан байна. Улмаар 1991 оны Ардын хувьсгалын 70 жилийн ойгоор бүх аймаг, сум суурин газрууд Азиасат хиймэл дагуулаар дамжуулан үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг хүлээн авч үзэх боломж бүрдэв.

Тухайн үед Холбооны сайдаар ажиллаж байсан Б.Баатар дурсахдаа “…Орон нутгийг телевизжүүлэх тендерийг олон улсын хэмжээнд зарлан Япон улсын “NEC” корпорац шалгаран “Азиасат-1” хиймэл дагуулын нэвтрүүлэх ба хүлээн авах газрын станцыг барьж байгуулсан юм. Сумуудад тавих 306 хүлээн авах станцыг дагалдах төхөөрөмжийн хамтаар БНХАУ-д захиалан хийлгэсэн боловч санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэж чадахгүй бэрхшээл тулгарсныг Ерөнхийлөгч П.Очирбатад танилцуулахад БНСУ-ын “Дэвү” корпорацаас 1.2 сая ам.долларын тусламж авч шийдвэрлэж, 1991 оны 7 дугаар сарын 4-ны өдөр мэргэжилтэн Арвинцогтын хамт ачааны хоёр онгоц хөлөглөн авчирч байсан билээ…” гэжээ. Ийнхүү улс хувьсгалын 70 жилийн ойн босгон дээр Радио релей, радио телевизийн техник ашиглалтын газрын /РРРТТАГ/ хамт олон богино хугацаанд бүх сум суурин газруудад суурилуулан хийж гүйцэтгэн, Үндэсний их баяр наадмаар орон даяараа үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг сансраас хүлээн авч үздэг болжээ.

Ийнхүү анх удаа хиймэл дагуулын “Азиасат-1” /1991-1998он/ системийг ашиглан үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг орон нутагт хүргэх, түрээсийн төлбөрийг сарын 76,583.34 ам.доллар байхаар гэрээлж, 7 хоногийн 6 өдөр 18.00-23.00 цагт ажиллаж байхаар тусгажээ. “Азиасат-1” системийг 1991-1998 он хүртэл 7 жил ашигласны дараа өөр хиймэл дагуулын сувагт шилжүүлж, дахин шинэ суваг түрээслэх талаар тухайн үеийн Дэд бүтцийн хөгжлийн яамнаас ажлын хэсэг гарч ажилласан байна. Хиймэл дагуулын суваг түрээслэх хамгийн оновчтой хувилбарыг сонгох ажлын хүрээнд Интерспутникийн “Экспресс-6” , “Азиасат-2”, “Интелсат-66” системүүдийг судалж үзэн, хоногийн 24 цагийн турш ашиглах, төлбөр нь хямд зэргийг үндэслэн хоёр дахь удаагаа хиймэл дагуул түрээслэхээр “Интелсат”–ыг/1998-2006 он/ сонгож, 1998 оны 4 дүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн ашиглахаар болсон бөгөөд “Хиймэл дагуулын сувгийг шилжүүлэх тухай” Монгол Улсын Засгийн газрын 1998 оны 3 дугаар сарын 11-ний өдрийн 32 тоот тогтоол гарч хэрэгжүүлсэн байна.

Орон нутагт үндэсний телевизийн өргөн нэвтрүүлгийг олон сувгаар дахин дамжуулах Монгол Улсын Засгийн газрын 2006 онд гарсан бодлого, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд техник технологийг сонгох, үйлдвэрлэгч, нийлүүлэгчийг олох, зохих журмын дагуу тендер зарлаж хэрэгжүүлэх, түүнд хяналт тавих ажлыг тухайн үед шинээр байгуулагдсан Засгийн газрын тохируулагч агентлаг -Мэдээлэл, Харилцаа холбоо, Технологийн газраас /дарга Ч.Сайханбилэг/, томилогдсон ажлын хэсэг /Бодлого хэрэгжилтийн хэлтсийн дарга А.Мөнхбат, мэргэжилтэн Зоригтбаатар, Бодлогын хэлтсийн дарга Амгаланбат, зөвлөх Л.Банзрагч, РТСГ–ын дарга Т.Гантөмөр, МХС ТӨК-ний мэргэжилтэн З.Гантөмөр/ хариуцан гүйцэтгэсэн байна. Тус газраас зарласан “Орон нутагт олон сувгийн телевизийн нэвтрүүлгийг хүлээн авч дахин дамжуулах техник тоног төхөөрөмжийг нийлүүлэх” тендерт “Сансар кабель”-ийн телевиз шалгарч хэрэгжүүлсэн байна. Ийнхүү манай улс хиймэл дагуул түрээслэн ашиглах гэрээгээ 3 дахь удаагаа өөрчлөн 66 градуст байрлалтай хиймэл дагуулын “Интелсат-66” системээр/2006-2010 он/ 373 сум сууринг телевизжүүлэв.

1967 онд ашиглалтад орсон УКВ станцын “Якорь” станцыг 2 ба 4 дүгээр сувгийн АТРС маркийн ЗХУ-д үйлдвэрлэсэн 5 кВт хүчин чадалтай шинэ станцаар шинэчлэн ашиглалтад оруулж УБ хотын иргэд чанартай өнгөт нэвтрүүлэг хүлээн авч үзэх болжээ.

БНМАУ-ын ЗГ–ын 1991 оны 11 дүгээр сарын 19-ний өдрийн 325 дугаар тогтоолоор радио телевизийн нэвтрүүлэг дамжуулах чиг үүрэг бүхий их хүчний радио станцууд болон УКВ станцыг Холбооны Яамны РРРТТАГ-аас РТХЭГ–ын мэдэлд шилжүүлэв.

Үндэсний телевизийн нэвтрүүлгийг хиймэл дагуулаар 24 цагийн турш дамжуулж байх гэрээг үндэслэн орон даяар “Азиасат”-аас “Интелсат” хиймэл дагуулын систем рүү шилжив.

2 ба 4 дүгээр сувгийн дамжуулах станц тархалтын хүрээний зураглал

1991 онд ашиглалтанд орсон телевизийн 2 ба 4 дүгээр сувгийн дамжуулах станц

Мэдээлэл бэлтгэсэн: Захиргаа, удирдлагын газрын ахлах мэргэжилтэн Н.Цэвээндарь

Монгол Улсын Зөвлөх инженер Т.Гантөмөр

Бусад мэдээ

Хиймэл оюун ухааныг улсын чухал стратегийн нэг хэсэгт тооцож эхэлжээ

2025-01-09

Хиймэл оюун ухааны (AI) салбар дахь хөрөнгө оруулалт эрчимжиж, олон улсын томоохон компаниуд болон сангууд энэ чиглэлд анхаарлаа хандуулж байна. Тухайлбал, АНУ хиймэл оюун ухааны судалгаа, хөгжүүлэлтэд хамгийн их хөрөнгө оруулдаг орнуудын нэг юм. Google, Microsoft, OpenAI зэрэг компаниуд нь салбарын хөгжлийг тодорхойлж байна. Тус улсын Засгийн газар 2019 онд AI-ийн үндэсний стратегийг зарлаж, судалгаа, боловсролд хөрөнгө хуваарилах ажлыг эхлүүлсэн. Ингэхдээ Эрүүл мэндийн салбарт AI ашиглан өвчнийг эрт илрүүлэх, цэргийн салбарт хяналтын системд ашиглаж байна. БНХАУ хиймэл оюун ухааны технологид ихээхэн хөрөнгө оруулж, 2030 он гэхэд дэлхийд тэргүүлэх зорилго тавьсан. Alibaba, Baidu зэрэг компаниуд нь AI-ийн томоохон төслүүдийг хэрэгжүүлдэг. Тус улсын Засгийн газар AI-ийг улсын чухал стратегийн нэг хэсэгт тооцон, хотуудыг ухаалаг болгох төслүүдийг хэрэгжүүлж байна. Жишээлбэл, нүүр таних технологийг замын хөдөлгөөн зохицуулах, гэмт хэрэг илрүүлэхэд ашиглаж байна. Харин Европын Холбоо 2021-2027 оны хооронд AI болон тоон технологид 20 тэрбум еврогийн хөрөнгө оруулах зорилт тавьсан. Улмаар AI-ийн ёс зүй, хариуцлагын талаар дэлхийд тэргүүлэх дүрэм, стандарт тогтоохыг зорьж, эрүүл мэнд, байгаль орчны салбарт AI технологийг хөгжүүлж байна. Япон улс үйлдвэрлэл, робот техникийн салбарт AI-г өргөн ашиглаж, хөрөнгө оруулалтаа нэмэгдүүлсээр. 5G сүлжээнд суурилсан ухаалаг хотууд байгуулах, ахмад настны эрүүл мэндийг сайжруулах чиглэлд AI ашиглах бодлогыг ч эрчимжүүлжээ. Хүн-роботын хамтарсан үйлдвэрүүд, робот асрагч системүүд зэргийг ч нэрлэж болно. Энэтхэг улс AI-ийн үндэсний стратегиа баталж, боловсролын салбарт AI интеграц хийхийг зорьж байна. Мөн хөдөө аж ахуй, эрүүл мэндийн салбарт AI шийдэл нэвтрүүлж эхэлсэн. Харин далайд гарцгүй орнуудын хувьд хиймэл оюун ухааны (AI) болон дижитал технологийн салбарт хөрөнгө оруулалт хийх нь олон улсын зах зээлд гарах, эдийн засгаа төрөлжүүлэх, дотоодын нөөц бололцоогоо үр ашигтай ашиглах боломжийг нээв. Эдгээр орнуудын бодлого, хөрөнгө оруулалтын чиглэл нь тэдний газар зүйн байршил, эдийн засгийн бүтэц, хөгжлийн стратегитай нягт холбоотой аж. Тухайлбал, төрийн үйлчилгээ болон засаглалаа сайжруулахаар Казахстан, Узбекистан зэрэг орнууд AI-г төрийн цахим үйлчилгээнд нэвтрүүлж, засаглалын ил тод байдал, үйл ажиллагааны хурдыг нэмэгдүүлэхэд хэрэглэж байна. Далайд гарцгүй орнуудын хувьд тээвэр, ложистик нь хөгжлийн гол сорилт болдог. Тиймээс Казахстанд AI ашиглан төмөр зам, авто замын тээврийн оновчлол хийх судалгааны төслүүдийг хэрэгжүүлж эхэлжээ. Мөн газар зүйн байршлын сул талаа нөхөхийн тулд технологийн салбарын өрсөлдөх чадвараа нэмэгдүүлэх төслүүдийг хэрэгжүүлж байна. Жишээ нь Унгар, Словак зэрэг орнууд IT, стартапуудыг дэмжих бодлого баримталж эхэлсэн. Эдгээр орнууд өндөр боловсролтой ажиллах хүчнээ ашиглан програм хангамж, дата шинжилгээний чиглэлд мэргэшихэд анхаарч буй. Түүнчлэн Киргизстан, Тажикистан зэрэг орнууд AI хөгжүүлэхэд шаардлагатай мэргэжилтэн бэлтгэх сургалтын хөтөлбөр хэрэгжүүлэх болсон. Далайд гарцгүй орнууд бүс нутгийн интеграцид AI-г ашиглан худалдаа, эдийн засгийн харилцаагаа өргөжүүлэх боломжтой. Зүүн Африкийн Руанда, Уганда зэрэг орнууд бүс нутгийн ложистик, дижитал төлбөр тооцоонд AI ашиглаж эхэлсэн. Харин Төв Азийн орнууд хил дамнасан ложистикийн системийг AI-д тулгуурлан хөгжүүлж байна. McKinsey-ийн тайланд дурдсанаар, AI нь 2030 он гэхэд дэлхийн эдийн засагт 13 их наяд ам.долларын хувь нэмэр оруулах аж. Энэ нь жилд дунджаар 1.2 хувийн өсөлттэй тэнцэж, AI-ийн нөлөөгөөр дэлхийн эдийн засагт ихээхэн өөрчлөлт гарахыг урьдчилан тооцоолж байна.

“Мэдээллийн технологийн 1000 залуу инженер бэлтгэх” хөтөлбөрийн хүрээнд Tech4Good бүсийн уралдаанд 10 залууг хамруулж байна

2023-09-04

Тус арга хэмжээний нээлт өнөөдөр (2023.09.04) болж өнгөрлөө. Мэдээллийн технологи харилцаа холбооны салбарын хамгийн сүүлийн үеийн технологийг ашиглан нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх санаачилгаа олон орны залуус уралдуулж байна. Катар улсын Харилцаа холбооны зохицуулах газрын ивээл дор Huawei компани 2023 оны “Ирээдүйн үр” хөтөлбөрийг зохион байгуулж байгаа бөгөөд Катарын Доха дахь Катарын Үндэсний конвенцийн төвд (QNCC) хэлэлцүүлэг өрнүүллээ. ОУ-ын өндөр албан тушаалтнууд болон салбарын тэргүүлэгчид, KSA TVTC-ийн Төлөвлөлт, бизнесийн хөгжлийн асуудал эрхэлсэн дэд захирагчийн үүрэг гүйцэтгэгч Реем Абдулазиз Аль Мугбел, Катар улсын Хувийн боловсролын асуудал эрхэлсэн туслах нарийн бичгийн даргын туслах Омар Абдулазиз аль-Наама, тэргүүн Жавад Аббасси нар илтгэл хэлэлцүүлж, олон орны залууст мэдээлэл өгөв. Мөн GSMA, MENA болон Олон улсын хиймэл оюун ухааны группын ерөнхийлөгч Доктор Жассим Хажи, Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын Дижитал технологийн дэд сайд Каримжонов Рустам, Казахстаны Шинжлэх ухаан, дээд боловсролын дэд сайд Камил Акатов нар оролцлоо. 2023 оны 9-р сарын 2-9-ний хооронд Ойрхи Дорнод болон Төв Азийн 15 орныг төлөөлсөн оюутнууд Доха хотноо болох “Ирээдүйн үр” хөтөлбөрийн эхний шатанд оролцож байна. Үүнд Монгол, Катар, Саудын Араб, Кувейт, АНЭУ, Бахрейн, Казахстан, Пакистан, Оман, Узбекистан, Йордан, Ливан, Ирак, Азербайжан, Киргиз улсын мэргэжилтнүүд хамрагдаж байна.

Дэлхийн сансрын 7 хоног | Ирээдүйд эх орондоо үндэсний хиймэл дагуулаа удирдан ажиллах боломж хүүхэд залууст нээгдэж байна

2024-10-04

Дэлхийн сансрын 7 хоног арга хэмжээ өнөөдөр /2024.10.04/ нээлтээ хийлээ. 7 хоногийн туршид үргэлжлэх тус арга хэмжээ нь хүүхэд залууст шинжлэх ухаан, технологийн ач холбогдлыг таниулах, дэлхий даяар хүмүүст сансар огторгуй судлалаас бий болдог өндөр технологи, түүний ач холбогдлыг сурталчлах зорилготой юм. Тус арга хэмжээг Цахим хөгжил,инновац, харилцаа холбооны яамны Төрийн нарийн бичгийн даргын албан үүргийг түр орлон гүйцэтгэгч П.Алтан-Од “Монгол хүн сансарт ниссэний 43 жилийн ой тохиож байгаа энэ үед Үндэсний хиймэл дагуул төслийг хэрэгжүүлэхээр ажиллаж байгааг дуулгаж, сансар, огторгуйг сонирхон судалснаар хүүхэд багачууд та бүхэн ирээдүйд эх орондоо, үндэсний хиймэл дагуулаа удирдан ажиллах боломжтой болох үүд хаалга хүүхдүүд та бүхний өмнө нээгдэнэ гэдгийг онцоллоо. Дэлхийн сансрын 7 хоног арга хэмжээ 2024 оны 10 дугаар сарын 10 хүртэл UG ARENA-д зохион байгуулагдана.